Kıbrıs’ta 1878’den 1974’e Yaşanan Türk Göçlerine Dair Bir Araştırma

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 279 - 323, 21.02.2025

Murat Cihan , İbrahim Mazman

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1480309

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Kıbrıs’ın 1878 yılında İngiltere’nin egemenliğine girmesiyle başlayan ve 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’na kadar geçen süreçte Kıbrıs’ta yaşanan göç hareketlerinin nedenlerini ve Kıbrıs Türk toplumu üzerine olan sosyolojik etkilerini araştırmaktır. Bu bağlamda çalışma yalnızca Kıbrıs’ta yaşanan Türk göçlerini kapsamaktadır. Araştırmada nitel ve nicel yöntemler (karma yöntem) birlikte kullanılmıştır. Sayısal ve sözel değerlerin beraber kullanımı ile açıklama kolaylığının sağlanması ve anlam gücünün arttırılması amaçlanmıştır. Nitel bölümde göçe dair kavramsal çerçeve oluşturulmuş, Kıbrıs’ta yaşanan göç hareketlerinin tarihsel arka planı ele alınmıştır. Ayrıca Lefkoşa’da aralarında Türk Mukavemet Teşkilatı Derneği üyelerinin de yer aldığı bir grup ile odak grup görüşmesi yapılmıştır. Nicel bölümde ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) yaşayan 515 birey ile yüz yüze anket uygulaması yapılarak Kıbrıs’ta 1878’den sonra yaşanan göçlerin nedenleri ve etkilerine dair veriler elde edilmiştir. Araştırma sonucunda, Kıbrıs’ta 1878 sonrasında Türklerin yapmış olduğu göçlerin büyük oranda yıldırma ve asimilasyon politikaları sonucu olduğu, göçlerin Kıbrıs’ın demografik yapısını bozduğu, Türk toplumu üzerinde ekonomik, sosyal ve kültürel gerilemeye neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Göç, Zorunlu göç, Kıbrıs, Türk Toplumu

Ethical Statement

MAKALEMİ BU DERGİ HARİCİNDE BAŞKA HER HANGİ BİR YERE HİÇ BİR ŞEKİLDE GÖNDERMEDİM. ARAŞTIRMAMLA İLGİLİ KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ ETİK KURULUNDAN "ETİK KURUL RAPORU" MEVCUTTUR VE EK DOSYALARA KONULMUŞTUR.

Supporting Institution

KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ BAP

Project Number

2023/117

A Research on Turkish Migrations in Cyprus from 1878-1974

Abstract

The aim of this study is to investigate the reasons for the migration movements in Cyprus and their sociological effects on the Turkish Cypriot community, from the period when Cyprus came under British rule in 1878 to the 1974 Cyprus Peace Operation. In this context, the study only covers Turkish migrations in Cyprus. Qualitative and quantitative methods (mixed method) were used together in the research. It is aimed to provide ease of explanation and increase the meaning power by using numerical and verbal values together. In the qualitative section, the conceptual framework of migration was created and the historical background of the migration movements in Cyprus was discussed. In addition, focus group interviews were held with a group including TMT Association members in Nicosia district. In the quantitative section, data on the causes and effects of the migrations in Cyprus after 1878 were obtained by applying a face-to-face survey to 515 people living in Turkish Republic of Northern Cyprus. As a result of the research, it was concluded that the migrations of Turks in Cyprus after 1878 were largely the result of intimidation and assimilation policies, that the migrations disrupted the demographic structure of Cyprus and caused economic, social and cultural regression on the Turkish society.

Keywords

Immigration, Forced Migration, Cyprus, Turkish Society

Project Number

2023/117

References

• Adıgüzel, Y. (2022). Göç sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Alaçam, H. F. (1990). Kıbrıs sorunu-gelişmeler ve görüşler. İstanbul: SİSAV Yayınları.
• Altan, M. H. (2003). Kıbrıs’ta Rumlaştırma hareketleri. Ankara: Yeni Avrasya Yayınları.
• Atasoy, A. (2011). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin nüfus coğrafyası. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 29-62.
• Bedevi, V. (1966). Kıbrıs tarihi. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Castelli, F. (2018). Drivers of migration: why do people move?. Journal of Travel Medicine, 25(1), 10.1093/jtm/tay040. https://doi.org/10.1093/jtm/tay040.
• Cuco. (1992). The demographic structure of the Cypriot communities. Parliamentary Assembly of the Council of Europe. Strazburg: Report Doc.6589. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024, https://assembly.coe.int/Documents/WorkingDocs/1992/EDOC6589.pdf.
• Çakmak, Z. (2008). Kıbrıs’tan Anadolu’ya Türk göçü (1878-1938). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14(36), 201-223.
• Denker, M. S. (2001). Bir millet ve devletin yaşama hakkı, Kıbrıs sorunu. Ankara: Türk-Ar.
• Devlet Arşivleri. (2024). Cumhuriyet Arşivi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024, Devlet Arşivleri Başkanlığı (devletarsivleri.gov.tr).
• Doğan, İ. (2018). Göç ve kültür. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Ekici, S., ve Tuncel, G. (2015). Göç ve insan. Birey ve Toplum Dergisi, 5(7), 9-22.
• Emircan, M. S. (2000). Kıbrıs Türk toprağıdır. Ankara: Türk-Ar.
• Emircan, M. S. (2007). Kıbrıs Türk toprağıdır. Ankara: Türk-Ar.
• Emircan, S. E. (2005?). Vefa kültürü dizisi: Birinci kitap. Lefkoşa: ---
• Faist, T. (2003). Uluslararası göç ve ulusaşırı toplumsal alanlar. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Gibbons, H. S. (2003). Kıbrıs’ta soykırım (A. Yılmaz, Çev.). Ankara: Özyurt Matbaası
• Göktepe, C. (2012). Kıbrıs meselesinde kriz süreci ve Türkiye (1964-1974). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, ss. 1397-1427. Erişim tarihi: 28 Mart 2024, https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/G%C3%96KTEPE-Cihat-KIBRIS-MESELES%C4%B0%E2%80%99NDE-KR%C4%B0Z-S%C3%9CREC%C4%B0-VE-T%C3%9CRK%C4%B0YE-1964-1974.pdf.
• Gürel, Ş. S. (2020). Kıbrıs tarihi 1878-1960. Ankara: İmge Kitapevi.
• Haldun, İ. (2013). Mukaddime (yayına hazırlayan: A. Tekin). İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• İsmail, S. (1997). İngiliz yönetiminde Türk-Rum ilişkileri ve ilk Türk-Rum kavgaları. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Mücahitleri Derneği Yayınları No:5.
• Keser, U. (2006). Kıbrıs’ta göç hareketleri ve 1974 sonrasında yaşananlar. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(12), 103-127.
• Keser, U. (2010). Kızılay belgeleri ışığında Kıbrıs 1963-1974. Ankara: Türk Kızılayı Yayınları.
• Keser, U. (2011). 21 Aralık 1963 Kanlı Noel, Kumsal Faciası ve bugüne yansımaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 11(23), Güz, 93-121.
• Kıbrıs’ta İngiltere. (2023). Kıbrıs’ta İngiltere dönemi (1878-1960). KKTC Enformasyon Dairesi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023, https://pio.mfa.gov.ct.tr/kibrista-ingiltere-donemi-1878-1960/#:~:text=1914%20y%C4%B1l%C4%B1na%20kadar%20aday%C4%B1%20m%C3%BClkiyeti,K%C4%B1br%C4%B1s%20adas%C4%B1n%C4%B1%20ilhak%20etti%C4%9Fini%20bildirir.
• Koç, S. (2005). Dünden bugüne Kıbrıs sorunu ve stratejik yaklaşımlar. İstanbul: IQ Kültür Yayıncılık.
• Kuran, E. (1993). Türk-Yunan ilişkileri çerçevesinde Kıbrıs sorunu (1923-1939). Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu, Gazi Mağusa (28 Ekim-2 Kasım 1991), KKTC DAÜ ve T.C. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• Kurtuluş, H., ve Purkıs, S. (2012). Kuzey Kıbrıs’ta Türkiyeli göçmenler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Yaylacık Matbaacılık).
• Kürşad, F. vd. (1978). Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan emperyalizmi. İstanbul: Kutsun Yayınevi.
• Nas, F. (2018). Göç sosyolojisi, Farklı boyutlarıyla göç. İçinde Şimşek, R. (Ed.), Göç ve göçün yol açtığı sorunlar (ss. 73-94). Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş.
• Oktay, H. E. (2015). Kıbrıs sorunu: Türk tarihinin kayıp yılları. İstanbul: Akis Yayınları.
• Özdal, B. (2018). Uluslararası göç ve nüfus hareketleri bağlamında Türkiye. Bursa: Dora Yayınları.
• Öztürk, A. (2018). Göç sosyolojisi, Farklı boyutlarıyla göç. İçinde Şimşek, R. (Ed.), Göçün metafiziği ve imajolojisi üzerine (ss. 1-14). Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş.
• Perruchoud, R., ve Redpath, R. (2013). Uluslararası göç hukuku, göç terimleri sözlüğü. Uluslararası Göç Örgütü (IOM). Erişim tarihi: ---, https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf.
• Petersen, W. (1958). A general typology of migration. American Sociological Review, 23(3), 256-266. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023, https://doi.org/10.2307/2089239.
• Sarınay, Y. (2000). Osmanlı idaresinde Kıbrıs. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Sarp, Ç. (2020). Göç sosyolojisinin kuramsal temelleri. İçinde Sarp, Ç. (Ed.), Göç sosyolojisi – Türkiye’den örneklerle (ss. 359-527). Ankara: Orion Kitabevi.
• Savrun, E. (2018). Kıbrıs sorununun Birleşmiş Milletler’e taşınmasının ardından ortaya çıkan Yunan-Rum EOKA tedhiş örgütü. Ufuk Üniversitesi SBE Dergisi, 7(13), 75-89.
• Serter, V. Z. (1980). Kıbrıs Türk mücadele tarihi. Lefkoşa: Halkın Sesi.
• Serter, V. Z. (2008). Kıbrıs’ta Rum-Yunan saldırıları ve soykırım. Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Suna, A. ve Cereci, S. (2022). Göç kuramları bağlamında göç etmezliğin anotomisi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Dergisi, 19(49), 195-208.
• Şimşek, R. (2018). Göç sosyolojisi, farklı boyutlarıyla göç. İçinde Şimşek, R. (Ed.), Göçün metafiziği ve imajolojisi üzerine göç kuramları (ss. 2-48). Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş.
• TBMM. (2023). Kanuntbmmc00200343. Türkiye Büyük Millet Meclisi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc002/kanuntbmmc002/kanuntbmmc00200343.pdf.
• Türsan, N. (1987). Yunan sorunu. Ankara: ---.
• TÜSİAD. (1974). Kıbrıs 1974. TÜSİAD-T/74.8.3. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024, https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/download/7918_e6eb4c0da44177a0df6ec21fe0e7d1a5.
• Ürer, T. (2003). Kıbrıs’ın tarihçesi. Ankara: Ankara Ticaret Odası.
• Yalçın, C. (2004). Göç sosyolojisi. Ankara: Anı Yayınları.
• Yetiş, C. (2015). Ermenek’ten Kıbrıs’a göç eden büyük dedem ve sonrasında Kıbrıslı Türkler. Lefkoşa: Orman Printing Ltd.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• KKTC Dışişleri Bakanlığı. (2024). Yurt dışında yaşayan Kıbrıslı Türkler. Erişim tarihi: 22 Mart 2024, https://mfa.gov.ct.tr/tr/dis-politika/yurt-disinda-yasayan-kibrisli-turkler/.
• Yücel, O. (2021). 1963-1974 yılları arasında Kıbrıs’ta Rumların Türklere karşı saldırıları soykırım olarak değerlendirilebilir mi? Harp Tarihi Dergisi, 4, 103-130.