Retraction: Kur'an'da Toplumsal Ahlakın İnşası: Bireyden Cemaate Bir Model

Year 2025, Volume: 6 Issue: 1, 127 - 153, 30.06.2025

Abdullah Özüçalışır

https://doi.org/10.53352/tevilat.1695722

This article was retracted on October 31, 2025. https://dergipark.org.tr/en/pub/tevilat/issue/93768/1746020

Abstract

Bu makale, Kur'an-ı Kerim'in ahlak felsefesini, bireysel sorumluluktan başlayarak cemaat bilincine uzanan toplumsal bir ahlak modeli bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Kur'an'ın ahlaki öğretileri, bireysel erdemlerin toplumsal yapıda kurumsallaşması ilkesine dayanmaktadır. Çalışmada ilk olarak, bireyin ahlaki yükümlülükleri ve adalet, ihsan, sabır, şükür gibi temel bireysel erdemler Kur'an ayetleri bağlamında tahlil edilmektedir. Bu bağlamda, her bir bireyin kendi eylemlerinden sorumlu olduğu ve ahlaki mükemmelliğin ancak kişisel çabayla elde edilebileceği vurgulanmaktadır. Ardından, bu bireysel ahlaki yapılanmanın toplumsal düzeyde nasıl bir yansıma bulduğu ele alınmaktadır. Kur'an, bireysel ahlaki erdemlerin, toplumsal adalet, dayanışma, istişare (şura), merhamet ve yardımlaşma gibi kavramlar üzerinden bir cemaat bilincine dönüşmesini teşvik etmektedir. Makale, Kur'an'ın bu bağlamda sadece bireyi değil, aynı zamanda bireylerin oluşturduğu topluluğu da ahlaki bir özne olarak konumlandırdığını ortaya koymaktadır. Toplumsal iyiliğin, bireysel erdemlerin birleşimi ve karşılıklı sorumluluk anlayışı ile mümkün olabileceği argümanı ileri sürülmektedir. Bu teorik çerçevenin pratik yansımalarını göstermek amacıyla, Hz. Peygamber'in Medine dönemi uygulamaları detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Medine Vesikası, Ensar ve Muhacir kardeşliği, savaş ve barış antlaşmaları gibi örnekler üzerinden, bireysel ahlakın toplumsal normlara dönüşümü ve adaletli bir toplum yapısının nasıl inşa edildiği sergilenmektedir. Hz. Peygamber'in liderliğinde oluşan bu toplum modelinde, bireysel hak ve sorumluluklarla toplumsal fayda ve adalet arasında hassas bir denge kurulduğu belirtilmektedir. Makalede ayrıca, günümüz dünyasında yaşanan aşırı bireyselleşme, toplumsal çözülme, ahlaki rölativizm ve etik krizler bağlamında, Kur'an'daki bu ahlak modelinin çağdaş sorunlara nasıl bir çözüm sunabileceği tartışılmaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma, Kur'an-ı Kerim'in birey merkezli olmakla birlikte güçlü bir toplum bilincine dayalı bir ahlak inşası önerdiğini ve bu modelin, bireysel özgürlük ile toplumsal düzen, sorumluluk ile dayanışma arasında dengeli bir yaklaşım sunarak günümüz toplumları için evrensel ve sürdürülebilir ahlaki çözümler barındırdığını vurgulamaktadır.

Keywords

Tefsir , Ahlak , Birey , Cemaat , Toplum , Değerler

Retraction: The Construction of Social Morality in the Qur'an: A Model from the Individual to the Community

This article was retracted on October 31, 2025. https://dergipark.org.tr/en/pub/tevilat/issue/93768/1746020

Abstract

This article aims to examine the Quran's ethical philosophy within the context of a societal morality model that extends from individual responsibility to community consciousness. The Quran's moral teachings are founded on the principle of institutionalizing individual virtues within the social structure. Firstly, the study analyzes the individual's moral obligations and fundamental individual virtues such as justice, benevolence (ihsan), patience, and gratitude within the framework of Quranic verses. It is emphasized that each individual is responsible for their actions and that moral perfection can only be achieved through personal effort. Then, it is discussed how this individual moral structure is reflected at the social level. The Quran encourages the transformation of individual moral virtues into a community consciousness through concepts like social justice, solidarity, consultation (shura), mercy, and mutual assistance. The article argues that the Quran positions not only the individual but also the community formed by individuals as a moral agent. It posits that societal well-being is possible through the combination of individual virtues and a mutual understanding of responsibility. To demonstrate the practical implications of this theoretical framework, Prophet Muhammad's Medinan period practices are analyzed in detail. Through examples such as the Medina Document, the brotherhood of Ansar and Muhajir, and war and peace treaties, the transformation of individual morality into social norms and how a just social structure is built are demonstrated. It is noted that the community model established under Prophet Muhammad's leadership maintained a delicate balance between individual rights and responsibilities, and societal benefit and justice. Furthermore, the article discusses how this Quranic model of morality can offer a solution to contemporary ethical crises, considering issues such as excessive individualism, social disintegration, moral relativism, and ethical dilemmas prevalent in today's world. In conclusion, this study asserts that the Quran proposes a human-centered yet community-conscious moral construction. This model offers a balanced approach between individual freedom and social order, responsibility and solidarity, providing universal and sustainable ethical solutions for contemporary societies.

Keywords

Qur'an , Ethics , Individual , Community , Society , Values

References

• Akbulut, Hakan. “Kur’an’da Bireysel Ahlak ve Toplumsal Ahlak İlişkisi.” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2017), 45–66.
• Ardıç, Nurullah. “Disiplinlerarasılık ve Yöntem: Kavramsal Bir Değerlendirme.” Bilimname 43 (2020),25–44.
• Arslantürk, Zeki. “İlahiyat ve Disiplinlerarasılık: Yeni Ufuklar, Yeni Sorumluluklar.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/ 2 (2020),141–160.
• Barrett, Justin L. Why Would Anyone Believe in God? Lanham: AltaMira Press, 2004.
• Bauman, Zygmunt. Modernlik ve Müphemlik. Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2003.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîh-i Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2005.
• Demirci, Muhammed Yusuf. “Kur’an’da Adalet ve Emanet Kavramları.” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/2 (2006), 85–104.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî. Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf. el-Bahrü’l-Muhît. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Yayınları, 1971.
• Fazlur Rahman. İslam ve Çağdaşlık. Çev. Mehmet Dağ. İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İhyâ-i ulûmi’d-dîn. Trc: Ali Arslan. İstanbul: Arslan Yayınları, 1971.
• Işınsu, Tuba. “İlahiyat Eğitiminde Disiplinlerarası Modeller: Türkiye Deneyimi.” Marife 22/1 (2022), 85–104.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: Dârü’s-Su’ûd, 1984.
• İbn Atıyye el-Endülüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdirrahmân el-Muharrerü’l Vecîz Fî Tefsiri’l-Kitabi’l Aziîz.. Thk. Abdüşşâfî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2001.
• İbn Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fusûsu’l-Hikem. Beyrut: Dâru’l-Mekârim, 2002.
• İbn Hacerü’l-Askâlânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî. Beyrut: Darü’l-Ma’rife, 1989.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Beyrut: Darü’l-Ma’rife, 1995.
• İzmirli, İsmail Hakkı. “Kur’an’da Sosyal Değişim Teorisi.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (1980), 121–140.
• Rawls, John. A Theory of Justice. Cambridge: Harvard University Press, 1971.
• Kara, İsmail. “Kur’an’da Emr-i Bi’l-Ma’rûf ve Nehy-i Ani’l-Münker.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2014), 211–230.
• Koca, Hüseyin. “Kur’ân’da Sabır Kavramı ve Ahlaki Boyutları.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2016), 25–44.
• Kurtûbî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. et-Tefsirü’l-Kurtubî el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur’an, Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısrîyye, 2010.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’an. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1992.
• Köksal, Asım Cüneyd. “Kur’an’da Tabiat Tasavvuru ve Ekolojik Perspektifler.” İslam Araştırmaları Dergisi 48 (2021), 61–80.
• Levinas, Emmanuel. Totality and Infinity: An Essay on Exteriority. Pittsburgh: Duquesne University Press, 1969.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Riyâzü’s-sâlihîn, haz. Şemseddin Ahmed, (İstanbul: Çağrı Yayınları, 2000),
• Poyraz, Hakan. Din Sosyolojisi ve Teoloji Arasında. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsirü’l-Kebir Mefâtihü’l-Ğayb, Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Rıza, Reşîd. Tafsīr al-Manār. Kahire: el-Matbaatü’l-Meniye, 1935.
• Saeed, Abdullah. Interpreting the Qur’an: Towards a Contemporary Approach. New York: Routledge, 2006.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethü’l-Kadir el-Cami Beyne Fenneyyir-r-Rivayeti ve’d-Dirayeti min İlmi’t-Tefsir. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1994.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli Âyi’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Taylor, Charles. Benliğin Kaynakları: Modern Kimliğin İnşası. Çev. Ahmet Fethi Aydın. İstanbul: Küre Yayınları, 2014.
• Topçuoğlu, Abdullah. “Disiplinlerarası Yaklaşımlar ve İlahiyat Araştırmaları: Bir Giriş.” İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53 (2022), 21–38.
• Izutsu, Toshihiko. Kur'an'da Allah ve İnsan. Çev. Süleyman Ateş. İstanbul: İnsan Yayınları, 1983.
• Turner, Bryan S. “Sociology of Religion and Theology.” Sociology 32/ 1 (1998): 121–138.
• Yavuz, Yusuf. “Toplumsal Ahlakın Kur’an’daki Temelleri.” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35/ 2 (2016), 65–88.
• Yıldız, Mahmut. “Kur’an’da Ahlaki İlke Olarak Adalet.” İslam Araştırmaları Dergisi 37 (2017), 65–82.
• Yılmaz, Ahmet. “Kur’an’da Niyet ve Sorumluluk Bilinci.” Dini Araştırmalar 17/ 43 (2014), 101–119.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşaf an Hakaikü’t-Tenzil ve Uyuni’l-Akavil Fi Vucuhi’t-Te’vil. Beyrut: Darü’l-Kitâb el-ʿArabî, 2009.