The concept of Practical Turkish Folk Songs Books: The Case of Salih Turhan

Yıl 2023, Sayı: 367, 52 - 66, 21.09.2024

Ali Osman Öztürk

https://doi.org/10.61620/tfra.1004

Öz

Folk song research classifies the books published in this field into different categories. These categories
include books containing oral compilations, selections made from folk song texts and notes in written
documents, scientific text/note interpretations and discussions, academic publications (such as
language, literature, motif, or ideology discussions), or folk song books for popular purposes (with
texts or notes). Since these publications in different categories are evaluated without considering their
classification group, they can sometimes cause the author/publisher to be criticized undeservedly. In
the literature, there is generally no information on the 'definition' of written sources of folk songs (e.g.,
terms such as "cönk", "defter", "repertuar", "türkü kitabı", "seçki", "mecmua", "antoloji", etc.). Ali Yakıcı
emphasizes anthologies as sources of information on folk songs and lists the records of minstrels/
singers, tradition bearers, folk song composers, and compilers in the example of Bekir Karadeniz. We
can categorize book publications about folk songs into the following categories based on their purpose,
nature, and the way they publish the melody:
1)Books containing compilations. Manuscript books and compilations are included here.
2) Selections (with or without notes). It is possible to include books containing folk song stories in this
category, because there is also a selection (regardless of how the stories were obtained).
3) Books containing research and analysis.
4) Books containing innovative-arranged-multivocal songs.
5) Books containing folk songs with musical compositions.
6) Books with mixed content (the most popular songs and folk songs of the year).
In German folk song research, Gebrauchsliederbuch is a collection of texts and music books that meet
certain groups' folk song repertoire needs. For many years, oral collections of folk songs were regarded
as the primary source, and later were added handwritten folk song books and collections. Ernst Klusen
distinguishes this category from scientific folk song editions by its purpose, nature, and the way it
presents the folk song: "The purpose is to provide material for a certain group of people who love and
sing folk songs."The Turkish equivalent of the word reusable collections sufficiently characterizes this category: The
melodies included in the books are "reusable" for practical purposes, with no claim to be scientific.
In this context, our article will classify books of folk songs for use in Turkey and analyze Salih Turhan's
books as the author/publisher of "reusable collection of the folk songs." The fiction of Turhan's
Selection Books will be demonstrated, and conclusions will be drawn through the descriptive
document analysis method.

Anahtar Kelimeler

folk song, folk song folklore, reusable collection books, book fiction, analysis

KULLANIMLIK TÜRKÜ KİTAPLARI KAVRAMI ve SALİH TURHAN ÖRNEĞİ

Öz

Halk türküsü araştırmaları bu alanda yayınlanan kitapları ayrı kategorilerde değerlendirerek tasnif
etmektedir. Ağızdan yapılan derlemelerin sonuçlarını içeren kitaplar, yazılı belgelerde yer alan türkü metin
ve notalarından yapılan seçkiler, bilimsel metin+nota yorumları ve tartışmaları, (dil edebiyat, motif,
ideoloji tartışmaları gibi) teorik yayınlar, popüler amaçlara yönelik (metin ya da notalı) türkü kitapları vs.
gibi. Değişik kategorilerde çıkan bu yayınlar, ait olduğu tasnif grubu dikkate alınmadan değerlendirildiği
için, yazarının/yayınlayanının bazen hak etmediği biçimde eleştirilmesine sebep olabilmektedir. Alan
yazında, genellikle yazılı türkü kaynaklarının ‘tanımı’ (örn. cönk, defter, repertuar, türkü kitabı, seçki,
mecmua, antoloji vb. terimler) üzerine bilgi verilmiyor. Ali Yakıcı 2007 tarihli çalışmasında, türkü bilgi
kaynakları olarak antolojileri önemser ve âşıkların/ozanların, kaynak kişilerin, türkü yakıcılarının,
derleyicilerin kaydını Bekir Karadeniz örneğinde listeler. Konusu türkü olan kitap yayınlarını amacı,
mahiyeti ve ezgiyi yayınlama biçimine bakarak şu kategorilerde toplayabiliriz:
1) Derleme Ürünlerin yer aldığı kitaplar. Buraya El yazma defterler ve mecmualar dâhildir.
2) (Notalı veya notasız) Seçkiler. Türkü hikâyelerinin yer aldığı kitapları da bu kategoriye dâhil
etmek mümkündür. Çünkü burada da (hikâyelerin nasıl elde edildiği tartışılmaksızın) bir seçki söz
konusudur.
3)Araştırma ve analiz içeren kitaplar.
4) İnnovatif-aranje-çok sesli ürünleri içeren kitaplar.
5) Beste Türkü kitapları.
6) Karışık (Yılın en sevilen şarkı ve türküleri) kitaplar.
Alman Halk Türküsü Araştırmalarında “Gebrauchsliederbuch” denilen kategoride, bazı grupların halk
türküsü repertuarı gereksinimini karşılayan metin ve notalı kitaplar toplanır. Uzun yıllar araştırmalarda
ağızdan derleme türküler asal kaynak olarak görülmüş, daha sonra buna el yazma türkü defterleri ve
mecmualar eklenmiştir. Ernst Klusen bu kategoriyi, bilimsel türkü edisyonlarından amacı, mahiyeti ve
türküyü veriş biçimiyle ayırt eder: “Amaç, türkü seven ve söyleyen belli bir gruba malzeme sağlamaktır.
Sözcüğün Türkçe karşılığı “kullanımlık türküler kitabı” bu kategoriyi yeterince karakterize eder:
Kitaplarda yer verilen ezgiler pratik amaçlı “kullanılmak içindir”, bilimsel olma iddiası yoktur. Bu
kapsamda makalemiz Türkiye’de kullanımlık türkü kitaplarını tasnif ederek "kullanımlık Türkü Kitabı"
yazarı/yayıncısı olarak Salih Turhan’ın kitaplarını analiz edecektir. Betimsel doküman analizi yöntemiyle
kurgusu ortaya konulmuş ve sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

türkü, türkü folkloru, kullanımlık türkü kitabı, kitap kurgusu, analiz

Etik Beyan

Kurul kararı gerekmemektedir.

Kaynakça

• Abacı, Tahir (2000). Harput/Elazığ türküleri. İnceleme. İstanbul: Pan.
• Ali Ufkî (1976). Mecmûa-i sâz ü söz. Haz. Şükrü Elçin. İstanbul: Milli Eğitim.
• Arseven, Veysel (1969). Açıklamalı Türk halk müziği kitap ve makaleler bibliyografyası. İstanbul.
• Arseven, Veysel (Derl.) (1948). Karadeniz bölgesi halk türküleri. Kastamonu: Kastamonu Matbaası.
• Balkılıç, Özgür (2009). Cumhuriyet, halk ve müzik. Türkiye’de müzik reformu 1922-1952. Ankara: Tan Kitabevi.
• Béla Bartók (1976). Turkish musik from Asia Minor. Princeton: Princeton University Press (çevirisi: Küçük Asya’dan Türk halk musikisi, çev. Bülent Aksoy, İstanbul: Pan).
• Canbay, Alaaddin ; Satır, Ömer Can (2014). Çanakkale halk ezgileri. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, No: 107, s. 254-257.
• Cömert, Eray (2015). Çanakkale türküsü. Melodik varyantlar üzerine analitik bir inceleme. İstanbul: İTÜ TMDK.
• Çevik, Mehmet (2013). Türkü ve algı. Türkü kültüründe değişim süreci. Ankara: Ürün
• Dârü’l elhân külliyatı; Anadolu şarkıları, kitap: 1, 2, 3, 1926-1927 (1. gezinin sonuçları); Kitap: 3, 4, 6, 7, 1927-1928 (2. Gezi); İ stanbul Konservatuvarı: Halk türküleri, kitap: 8, 9, 10, 11, 1929-1931 (3. gezi); Anadolu türkü ve oyunları halk türküleri, kitap: 13, 1929-1930 (4. gezi).
• Doruk, Yaşar (1977). Urfa’dan derlenmiş türküler ve oyun havaları. Ankara: Başbakanlık (Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı.
• Duygulu, Melih (2014). Türk halk müziği sözlüğü. Ankara: Pan.
• Esen, Ahmet Şükrü (1986). Anadolu türküleri. Yay. Pertev Naili Boratav ve Fuat Özdemir, Ankara: İş Bankası Kültür.
• Eyuboğlu, İsmet Zeki (1995). Karadeniz türküleri. Maçka yaylalarından sesler. İstanbul: Anadolu Sanat.
• Gökçe, Enver (1982). Eğin türküleri, Ankara: Yaba.
• Gülensoy, Tuncer (1985). Trabzon yöresi türküleri - Türküler ve atma türküler -, İstanbul: Anadolu Sanat.
• Güney, Eflatun Cem (1953). Halk türküleri, İstanbul: Yeditepe
• Hadank, Karl (2017). Jön Türk asker ve halk türküleri, yay. haz. Ali Osman Öztürk. İstanbul: Hiperlink.
• Halıcı, Mehdi [1985]: Konya sazı ve türküleri, Konya: Özden Matbaacılık ve Grafik.
• İpek, Selçuk (2010). Anadolu halk türkülerinde vergi isyanı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Karadeniz, Bekir (1999). Kömür gözlüm, türküler. İstanbul: Özgür.
• Karadeniz, Bekir (2000). Ela gözlüm, Türküler. 2. baskı, İstanbul: Özgür.
• Karikov, Cemil (2018). Piyano için 12 halk türküsü, Ankara: Müzik Eğitimi.
• Klusen, Ernst (1967). Das Gebrauchsliederbuch als Gegenstand volkskundlicher Forschung. Ad marginem VIII, 1967. (file:///D|/Alte%20Homepage%20komplett/Mus_volk/leitartikel/ adm08.html[01.02.2012 14:41:06]) Erişim: 17.02.2022
• Klusen, Ernst (1974-1975). Zur Situation des Singens in der Bundesrepublik Deutschland. I. Der Umgang mit dem Lied. II. Die Lieder. Köln (Musikalische Volkskunde. Materialien und Analysen, hrsg. Von E. Lusen, Bd. V).
• Klusen, Ernst (1989). Singen. Materialien zu einer Theorie. Regensburg (Perspektiven zur Musikpaedagogik und Musikwissenschaft, Bd. 11).
• Koç, Muhammet (2014). Şan için piyano eşlikli 12 türkü (Mp3), Ankara: Müzik Eğitimi.
• Knos, Ignacz (1899). ber die Volkspoesie der smanischen Türken, Radloff, Wilhelm: Proben der Volksliteratur der Türkischen Stmme, VIII. Teil, Mundarten der smanen. Gesammelt und übersetzt von Dr. I. Kúnos, Petersburg 1899, XXII vd. Kúnos, Ignacz (1998). Türk halk türküleri, yay. haz. Ali Osman Öztürk, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür. Kurtaslan, Hazan (2018). İki flüt için Anadolu'dan türküler 1, Ankara: Anı
• Küçükbezirci Seyit (Derl.) (1960). Issız yuvalar – Konya türküleri, [y.y.]: Azim Matbaası. Linder
• Beroud, Waltraud (1989). Von der Mündlichkeit zur Schriftlichkeit? Untersuchungen zur Interdependenz von Individualdichtung und Kollektivlied. Frankfurt a.M. vd.: Peter Lang (Artes Populares. Studia Ethnographica Et Folkloristica 18. Hrsg. von Lutz Röhrich)
• Nuş, Aluş (1996). Güfte ve besteleriyle Rumeli türküleri, İstanbul: Say.
• Oğuz, M. Öcal (2021). Halk bilimde koruma yaklaşımları ve SOKÜM sözleşmesinde kuşaktan kuşağa aktarım. Millî Folklor, Sayı: 132, 5-15.
• Özbakır, Burhan (Derl.) (1988). Amasya türküleri, Amasya: Amasya Belediyesi Kültür.
• Özbek, Mehmet (1981). Folklor ve türkülerimiz, 2. baskı, İstanbul: Ötüken.
• Özbek, Mehmet ; Doruk, Yaşar / Tan, Nail (Haz.) (t.y.). Türk halk ezgileri – Turkish folk melodies. fasikül/Fascicule 2, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Özbek, Mehmet (2009). Türkülerin dili. İstanbul: Ötüken.
• Özbek, Mehmet (2014). Türk halk müziği el kitabı terim sözlüğü I, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Özürküt, Yaşar (1999). Öyküleriyle türküler 1, kitap&CD. İstanbul: Ada.
• Özürküt, Yaşar (2002). Öyküleriyle türküler 3, kitap&CD. İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Özürküt, Yaşar (2003). Öyküleriyle türküler 4, kitap&CD. İstanbul: Mart Matbaacılık. Özürküt.
• Yaşar (t.y.). Öyküleriyle türküler 2, kitap&CD. İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Özürküt, Yaşar [1986]: Türküleri dili. [Stockholm]: Kendi Yayını
• Öztelli, Cahit (1953). Halk türküleri. Türk klasikleri, İstanbul: Varlık.
• Öztelli, Cahit (1983). Halk türküleri. Evlerinin önü. 2. baskı, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
• Öztürk, Ali Osman (1994). Das türkische Volkslied als sprachliches Kunstwerk, Studien zur Volksliedforschung, Bd. 15, Bern vd.: Peter Lang.
• Öztürk, Ali Osman (2001). Alamanya türküleri. Türk göçmen edebiyatının sözlü/öncü kolu. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Reinhard, K. / Reinhard, Ursula (1968). Auf der Fiedel mein, Volkslieder von der osttürkischen Schwarzmeerküste, Berlin (=Veröffentlichung des Museums für Völkerkunde Berlin Neue Folge 14, Musikethnologische Abteilung 3). Reinhard, Kurt (1962: Türkische Musik, Berlin.
• Reinhard, Ursula (1965). Vor Seinen Häusern eıne Weide... Volksliedtexte aus der Südtürkei. Veröffentlichungen des Museums für Völkerkunde Berlin, Neue Folge 8, Musikethnologische Abteilung 2, Berlin: Museum für Völkerkunde.
• Reinhard, U. (1996). Ali Osman Öztürk, Das türkische Volkslied als sprachliches Kunstwerk…, Jahrbuch für Volksliedforschung, 41. Jg., Erich Schmidt Verlag), s. 210-211 (Çevirisi [1997]: Dil sanat eseri yönüyle Türk halk türküleri. Milli Folklor, Sayı: 36, 87-88.
• Sarısözen, Muzaffer (1941). Seçme köy türküleri, İstanbul 1941.
• Sarısözen, M. (1952). Yurttan sesler, Ankara 1952.
• Saygun, A. Adnan (1937). Rize, Artvin ve Kars havalisi türkü, saz ve oyunları hakkında bazı malumat, İstanbul: Nümune Matbaası.
• Stavridis, Stavro (2017). Anatol türküleri, 1896. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk türkü mecmuası. Yay. Haz. Evangelia Balta – Ari Çokona. İstanbul: Literatür.
• Sun, Muammer (1977). Kır çiçekleri. 100 türkü. Okullar için seçme halk türküleri, Ankara: Dağarcık.
• Şenel, Süleyman (1994). Trabzon bölgesi halk musikîsine giriş. İstanbul: Anadolu Sanat.
• Tanses, Hamdi (1995). Beste ve güfteleriyle halk türküleri, İstanbul: Say.
• Tanses, Hamdi (2004-2005). Halk türküleri, 5 cilt. İstanbul: Say.
• Tanses, Hamdi (2005). Öyküleriyle halk türküleri. İstanbul: Say.
• Tarman, Süleyman / Kıvrak, Yakup (2002). Gençlik orkestraları için dağarcık – Türk bestecilerinden eserler ve düzenlemeler –, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
• Turhan, Salih (2015). Yeni bestelenen Elazığ/Harput türküleri, Elazığ: Elazığ Dernekler Federasyonu.
• Turhan, Salih / Şahin, Salih (2017). Kars 1. Türkiye türkü bayramı - Beste derleme, âşıklama ve yöresel türküler. Ankara: Yıldız Ofset Matbaacılık.
• Turhan, Salih / Kurt, Necdet / Çakır, Adem / Adıgüzel, Selahattin / Melek, Hayriye (Daşkın) (2020). Tokat 1. altın asma 2019 yılı THM beste yarışması türküleri, İ stanbul: Zinde.
• Turhan, Salih (1993). Gafar Namazaliyev: Azerbaycan halk türküleri. Mahnı ve tesnifler, Ankara: Yüksek Öğretim Kurumu Matbaası.
• Turhan, Salih / Akbıyık, Abuzer / Kürkçüoğlu, S. Sabri (2003). Notalarıyla türkülerimiz ve hikâyeleri 2. İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım.
• Turhan, Salih / Dökmetaş, Kubilay / Çelik, Levent (1996). Notalarıyla türkülerimiz ve hikâyeleri 1. Ankara: Cem Veb Ofset.
• Turhan, Salih / Feyzi, Ahmet (2021). Dârü’l elhân külliyatı. Çeviri – inceleme – işleme. İstanbul: ST Prodüksiyon Ldt. Şti.
• Turhan, Salih / Babaoğlu, Gürsoy ve Akbıyık, Abuzer (2023). Notalarıyla taş plak türkü külliyatı. 1001 türkü. İ stanbul: ST Prodüksiyon Ldt. Şti.
• Türk Halk Müziği Notaları (1986). Altın ömür, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 76, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 3.
• Türk Halk Müziği Notaları (1986). Dimme, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 76, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 2.
• Türk Halk Müziği Notaları (1986). Güdüşlü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 76, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 8.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Arab atlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 21.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Arpa da ektim, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 17.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Aya bah yıldıza bah, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 31.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Dağ üstüne dağı goysam dağ olmaz, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 30.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Fırın üstünde fırın, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 22.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). İndim dereye durdum, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 23.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Köylü zeybeği, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 20.
• Türk Halk Müziği Notaları (1989). Mudurnu köy düğün havası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 112, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 19.
• Türk Halk Müziği Notaları (1990). Alahna havası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 33.
• Türk Halk Müziği Notaları (1990). Arayu arayu görsem yüzünü (düğün ilahisi), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 36. Türk Halk Müziği Notaları (1990). Büyüksu’nun söğüdü (Arif’in türküsü), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 38. Türk Halk Müziği Notaları (1990). Düz oyun havası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 35. Türk Halk Müziği Notaları (1990). Evlerinin önü hamama yakın (Ayşem), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 39.
• Türk Halk Müziği Notaları (1990). O yar başın bağlamış, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 46.
• Türk Halk Müziği Notaları (1990). Reyhan ektim legende, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 44.
• Türk Halk Müziği Notaları (1990). Seferberlik (oyun havası), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi: 136, Türk Halk Müziği Nota Dizisi: 37.
• Uçar, Mustafa (1994). Erzincan’da giyim kuşam halk oyunları ve halk türküleri, Ankara: Erzincan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı (ERYAKSAN No: 4)
• Uludemir, Muammer (Derl.) (1970). Türküler I – Eskişehir bölgesi, Ankara: Fon Matbaası. Holzapfel, Otto (2022). Lexikon zur Volksliedforschung. Teil E bis G: http:// publikationen.ub.uni-frankfurt.de/frontdoor/index/index/docId/65740 (erişim: 20.02.2022)
• Ünal, Refik (1973). Halk müziğinden yankılar. Atatürk’ün sevdiği türküler, Ankara: Başbakanlık Basımevi (Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü: 9
• Yakıcı, Ali (2007). Halk şiirinde türkü. Tanım-tasnif-inceleme-metin. Ankara: Akçağ.
• Yaldızkaya, Ömer Faruk (2006). Emirdağ türküleri, İzmir: Analiz Matbaacılık Ldt. Şti.
• Yastıman, Şemsi (Çıkaran) (1971). Türkten türküler, İstanbul: Şemsi Yastıman Saz Evi
• Yasun, Serbülent (1978). Halk türkülerimiz, 1. Cilt, Ankara: Bimaş Matbaacılık.
• Yasun, Serbülent (1978). Halk türkülerimiz, 2. Cilt, Ankara: Bimaş Matbaacılık.
• Yasun, Serbülent (1978). Halk türkülerimiz, 3. Cilt, Ankara: Bimaş Matbaacılık.
• Yönetken, Halil Bedi (1966). Derleme notları I, İstanbul