DR. HÜSEYİN REMZİ’NİN MİR’ATÜ’L-BEYT’İNDE BİTKİLERLE TEDAVİ

Yıl 2024, Sayı: 369, 68 - 80, 23.09.2024

Hanife Dilek Batislam

https://doi.org/10.61620/tfra.1039

Öz

Hüseyin Remzi Bey, İstanbul’da 27 Mart 1839’da doğmuştur. Bir Osmanlı hekimi
olan Hüseyin Remzi, mikrobiyoloji alanında çalışmalar yapmıştır. Doktor
Hüseyin Remzi Bey’in yazdığı Mir’atü’l-beyt (Hanımlara Yadigâr) adlı eser,
İstanbul’da Âlem matbaasında 1308 (1891)’de basılmıştır. Resimli ve 284
sayfadır. Yazar aslında bu eseri hanımları çeşitli konularda eğitmek amacıyla
yazmıştır. Eski harflerle basılmış kitapta mukaddimeyi izleyen kısım başlıklı üç
bölümle bir lahika (ek) vardır. Birinci kısımda daha çok aile ve aile hayatına; ikinci
kısımda ev işleri, temizlik ve yemeğe; üçüncü kısımda ise, sağlık, hastalık ve
sağlığın korunmasına yönelik bilgilere yer verilmiştir. Lahikada genç kızlara ve
hanımlara bazı konularda nasihat edilerek yol gösterilmeye çalışılmıştır. Kitap,
yazıldığı dönemde toplumun kadına ve kadının eğitimine bakışı konusunda
içerdiği bilgiler, hastalıktan korunmaya dair tavsiyeleri nedeniyle önemlidir.
Mir’atü’l-beyt günümüzde yeniden öne çıkan bitkilerle tedavi yöntemlerine
değinmesi, şifalı bitkileri ya da zehirli ve zararlı olduğu bilinmesine rağmen farklı
şekillerde çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan bitkileri tanıtması
bakımından halk hekimliği araştırmalarına katkıda bulunabilecek değerli bir
yazılı kaynaktır. Halk hekimliğine konu olan bitkilerle tedavi hakkında, Mir’atü’l
beyt gibi eski, yazılı kaynaklarda verilen bilgilerin günümüz bilgileriyle kıyaslanıp
değerlendirilmesi yeni bazı bilgilere ulaşılmasına ve farklı bakış açıları
geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. Makalede Doktor Hüseyin Remzi Bey ve
eseri Mir’atü’l-beyt tanıtıldıktan sonra eserin hastalıkla sağlığı ele alan
bölümünde yer verilen, bitkilerin hangi durumlarda nasıl kullanılacağını anlatan
bilgiler değerlendirilmiştir. Ayrıca halk hekimliğini ilgilendiren bitkilerle tedavi
şekillerinin açıklandığı bu bölümün Latin harflerine çevirisi verilmiştir. Halk
hekimliği çalışmalarına yazılı bir kaynakla katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Remzi, Mir'atü'l-beyt, bitkilerle tedavi, yararlı bitkiler, halk hekimliği

Etik Beyan

Kurul kararına gerek yoktur

Kaynakça

• Akgün, B. (2020). Hüseyin Remzi. DİA, (Göz. geç. 2. bs., C. Ek1, s. 571- 572). Ankara: TDV.
• Ana Britannica (AB). (1988). Hüseyin Remzi Bey. (C.11, s. 319). İstanbul: Ana.
• Arı, B. (2018). Hatay halk hekimliği. İskenderun: Color Ofset.
• Arslan, M. (2020). Remzî, Hüseyin Remzî Paşa. Türk edebiyatı isimler sözlüğü.
• https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/remzi-huseyin-remzi-pasa (08.02.2024)
• Batislam, H. D. (2002). meşrutiyet döneminde kadınları eğitmek için yazılmış bir eser:
• Mir‘atü’l-Beyt. KADIN/WOMAN 2000, Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(1), 165-179.
• Batislam, H. D. (2021). Mir‘atü’l-Beyt’te şifalı bitkiler. Doğan Kaya Armağanı, 70. Yaş Hatırası 1 içinde (s. 383-392). Sivas: Vilayet.
• Batislam, H. D. (2019). Mir‘atü’l-beyt’te çocuk ve bir ninni örneği. B. V. Yıldız (Ed.), VI. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri (18-19 Ekim 2019 Bakü/AZERBAYCAN) içinde (s. 189- 196). İstanbul: Akademi Ajans.
• Eroğlu, H. B. (2018). Tabîbnâme adlı tıp eserindeki bitkilerle divan şiirinden geçen bitkilerin mukayesesi (Tez No. 532616) [Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp Erzincan. Güler, M. (2020), Divan şiirinde tababet unsurları (Tez No. 659975) [Yüksek Lisans Tezi, Binali Yıldırım Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp YÖK Tez Merkezi.
• Hüseyin Remzi (1306). Mir‘atü’l-beyt (Hanımlara Yadigâr). İstanbul: Âlem.
• Karacaoğlu, E. (2015). Doktor Hüseyin Remzi Bey (ö.1896), Hayatı, eserleri ve bilimsel bir diyaloğu. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 5 (2), 69-83.
• Karakaş, A. (2016). Osmaniye halk hekimliği. Adana: Karahan.
• Kaya, B. A. (2015). Klâsik Türk şiirinde şifâlı bitkiler üzerine bir deneme. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, 263-314.
• Keklik, M. (2021). Lugat-ı Remzî (Remzî). Türk edebiyatı eserler sözlüğü. http:// tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/lugat-i-remzi-remzi (20 Şubat 2024).
• Meydan Larousse büyük lugat ve ansiklopedi (ML) (1971). Hüseyin Remzi. (C. 6, s. 94). İstanbul: Meydan.
• Özege, M. S. (1975). Eski harflerle basılmış Türkçe eserler kataloğu, C.3, İstanbul: Fatih Kitabevi.
• Özkan, Ö. (2005). Bir tedavi bitkisi olarak gül’ün divan şiirindeki görünümleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 30-41.
• Özyurt, B. (2018). Anadolu’da uygulanan halk tedavilerinden bazı örnekler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 10 (4), 151-156.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (TDEA) (1981). Hüseyin Remzi Paşa. (C.4, s. 302). İstanbul: Dergâh.