Master of Tradition Salim Yaşar in the Adventure of Production, Survival and Sustainment of Pottery

Yıl 2025, Sayı: 370, 31 - 55, 11.01.2025

Aslı Büyükokutan Töret

https://doi.org/10.61620/tfa.40

Öz

As well as object-oriented cultural heritage, the focus has also been on
“traditional masters” who play important roles in the production, protection,
maintenance, and recreation of the object within the scope of protecting
intangible cultural heritage. To uncover the richness of cultural diversity and
human creativity, it has been accepted that masters must be protected and
their art must be continued. In this context, pottery is an intangible cultural
heritage element as a container made of earthenware in which food is
cooked, stored, and carried using fire. With its unique structure, pattern,
color, and production technique, pottery, which has gained importance,
especially as a result of the transition from nomadic to settled life, is still
produced, transferred, and kept alive by master hands in our present day. In
this article, in light of the data obtained in the face-to-face interview with the
potter Salim Yaşar, who was selected as the Living Human Treasure (LHT),
the updating of the pottery tradition and its survival to our present day were
discussed in parallel with the master’s life, art, works and production. As a
result of the findings and evaluations, it was found that the potter Salim
Yaşar brought pottery to our present day in terms of technique, shape,
pattern, motif, and color by combining the traditional essence of pottery
making with his experience abroad. In the face of the decreased need and
interest in pottery with the development of technology and the change in
living conditions, the master has updated the pottery in terms of
representation and presentation. He has expanded the areas of use of
pottery with the updates and animations he made and made the pottery an
object used in daily life in terms of the culture industry

Anahtar Kelimeler

pot, handicrafts, pottery, intangible cultural heritage, living human treasure Salim Yaşar

Çömleğin Üretim, Yaşatılma ve Sürdürülme Serüveninde Gelenek Ustası Salim Yaşar

Öz

Somut olmayan kültürel mirasın korunması kapsamında, obje odaklı kültürel
mirasın yanı sıra bu objenin üretimi, korunması, bakımı ve yeniden
yaratılması konusunda önemli rol oynayan “gelenek ustaları”na da
odaklanılmıştır. Kültürel çeşitliliğin ve insan yaratıcılığının zenginliğinin
ortaya konulması açısından, ustaların korunması ve sanatlarını sürdürmeleri
gerektiği kabul edilmiştir. Bu bağlamda çömlek, ateşin kullanılarak
yiyeceklerin pişirildiği, saklandığı, taşındığı; topraktan yapılmış kap olarak bir
somut olmayan kültürel miras unsurudur. Kendine özgü yapısı, deseni, rengi
ve üretim tekniği ile bilhassa göçebe hayattan yerleşik hayata geçilmesi
sonucunda önem kazanan çömlek, usta ellerde bugün de üretilmekte,
aktarılmakta ve yaşatılmaktadır. Bu makalede, Yaşayan İnsan Hazinesi (YİH)
seçilen çömlek ustası Salim Yaşar ile yapılan yüz yüze görüşmeden elde
edilen veriler ışığında, ustanın hayatı, sanatı, çalışmaları ve üretimi
paralelinde çömlekçilik geleneğinin güncellenerek bugüne ulaşması ele
alınmıştır. Tespit ve değerlendirmeler sonucunda, çömlek ustası Salim
Yaşar’ın; çömlek yapımındaki geleneksel özü, yurt dışı tecrübesiyle
birleştirerek; teknik, şekil, desen, motif ve renk bakımından çömleği
günümüze taşıdığı görülmüştür. Teknolojinin gelişmesi ve yaşam
koşullarının değişmesi nedeniyle çömleğe olan ihtiyaç ve ilginin azaltması
karşısında usta, temsil ve sunum bakımından çömleği güncellemiştir.
Yapmış olduğu güncellemeler ve canlandırmalarla çömleğin kullanım
alanlarını genişletmiş, kültür endüstrisi açısından çömleği günlük hayatta
kullanılır bir obje hâline getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

el sanatları, çömlek, çömlekçilik, somut olmayan kültürel miras, yaşayan insan hazinesi Salim Yaşar

Kaynakça

• Acartürk, B. (2012). Kültürümüzde toprak. Tematik Türkoloji Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1. Başgelen, N. (2005). Van kalesinin kahraman kralları Urartular. Seramik Türkiye, Seramik Federasyonu Dergisi, Sayı: 6, s. 128-135. Bayazit, M. (2004). Kınık (Pazaryeri-Bilecik) çömleklerinin termal şok dirençlerinin sedimenter sepiyolit katkısı ile iyileştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Cooper, E. (1978). Seramik ve çömlekçilik. İstanbul: Remzi Kitabevi. Çoşkun, S. vd. (haz.) (2013). Gelenekten geleceğe: Türkiye'de somut olmayan kültürel miras. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Danner, V. (1995). Din ve gelenek, kutsalın peşinde, Ed. S. H. Nasr, K. O’brien. Çev. S. E. Gündüz. İstanbul: İnsan Yayınları, s. 25-36.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel kültürü güncellemek üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, Cilt: 80, s. 33-38
• Eroğlu, E. ve Köktan, Y. (2013). Geleneksel Türk el sanatlarından çömlekçilik (Sakarya Örneği). Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 36, s. 1-14.
• Güner, G. (1988). Anadolu’da yaşamakta olan ilkel çömlekçilik. İstanbul: Ak Yayın.
• Hauptmann, H. ve Özdoğan M. (2007). Anadolu’da neolitik devrim. Lichter Clemens (Ed), İnsanlığın en eski anıtları: 12.000 yıl önce anadolu, İstanbul.
• Kasapoğlu Akyol, P. (2013) Türkiye’nin yaşayan insan hazineleri programı. Somut olmayan kültürel mirasın geleceği Türkiye deneyimi. Ed. Ö. Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke. Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Grafiker Yay. s. 83-89.
• Koçak, R. (2015). Aydın-Karacasu çömlekçiliği ve ustaları üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Matson, F. (1995). Potters and pottery in the ancient near east. Civilizations of the ancient near east. Ed. J., M., Sasson, Cilt: 3, Sayı: 3, s. 1553.
• Meke, Saadet (2019). Kınık (Bilecik-Pazaryeri) çömlekçiliğinin geçmişten günümüze teknik ve teknolojik açıdan gelişim süreci. Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi. Çev. Ö. Oğuz, Y. Özay, P. Tacar. Millî Folklor, Cilt: 65, s. 163-171.
• Oğuz, M. Ö. (2007) Folklor ve kültürel mekân. Millî Folklor Cilt: 76, s. 30-32.
• Özbaşaran M., Aşıklı. (2012). The neolithic in Turkey new excavation & New Research Central Turkey. Edited by: M. Özdoğan, N. Başgelen, P. Kuniholm, İstanbul: Archaeology & Art Publications. s. 135-158.
• Özdoğan, M. (2007). Neolitik dönem: Günümüz uygarlığının temel taşları, 12000 yıl önce uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya yolculuğun başlangıcı neolitik dönem. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özkul Fındık, N. ve Beder, S. (2021). Çömlekçilik, geleneksel meslekler ansiklopedisi. Ed.: Soysaldı, A., Ankara: Ticaret Bakanlığı Yayınları. s. 251-260
• Sagona, A. ve Zimansky, P. (2009). Arkeolojik veriler ışığında Türkiye’nin en eski kültürleri MÖ 1.000.000-550. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Türedi, Ö. A. (1999). Ateşin toprağa hükmettiği sanat. İstanbul: Süreli Sanat ve Kültür. Tönnies, F. (2022). Gelenek. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Ünal, T. vd., (2020). Bilecik ilinin gelişiminde etkili olan ekonomik unsurlar, dördüncü ünite, şehrimiz Bilecik. Komisyon. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. s. 68-77.
• Yalçın, G. ve Özfırat, A. (2006). Anadolu ve Önasya’da çanak çömleğin gelişimi. Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti. Ed. Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta, Bodrum.
• URL-1: https://yakegm.ktb.gov.tr/TR-12929/yasayan-insan-hazineleri-ulusal-envanteri.html (07.08.2024)