19. Yüzyıl Azerbaycan Edebiyatı: Roman ve Hikâyenin İlk Örnekleri

Yıl 2025, Sayı: 371, 206 - 225, 08.07.2025

Sedat Adıgüzel

https://doi.org/10.61620/tfa.86

Öz

19. yüzyıl Azerbaycan tarihinde çok önemli olayların yaşandığı bir devredir. Özellikle 1828 yılından sonra Rus hakimiyetine giren kuzey Azerbaycan’da sadece siyasi olarak değil kültürel olarak da önemli değişimler yaşanmıştır. Bu dönemde sayıları hızla artan Rus okullarında eğitim gören Azerbaycanlı gençler Azerbaycan kültürünün ve edebiyatının gelişimine yön vermişlerdir. Azerbaycan’da aydınlar arasında yayılan maarifçilik anlayışının da ortaya çıkışı bu döneme rastlar. Toplumun ancak eğitim yolu ile düzeltilebileceğine inanan maarifçi aydınlar, bu doğrultuda önemli çalışmalara imza atmışlardır. Azerbaycan edebiyatında modernleşme süreci de maarifçi aydınlarla başlar. Roman ve hikâyenin ilk örnekleri bu aydınlar tarafından verilir. Abbasgulu Ağa Bakıhanov’un, Kitabı Esgeriyye; İsmail Bey Gutgaşınlı’nın, Reşid Bey ve Saadet Hanım; Mirza Fetali Ahundov’un, Aldanmış Kevakib; Mirza Abdurrahim Talibov’un, Kitab Yüklü Eşşek; Celil Memmedguluzade’nin Danabaş Kendinin Ehvalatları; Neriman Nerimanov’un, Bahadır ve Sona; Sultan Mecid Ganizade’nin Mektubat-ı Şeyda Bey Şirvani adlı eserleri Azerbaycan edebiyatında roman ve hikâye türünün ilk örnekleridir. Bu çalışmada dönemin özellikleri, ilk çalışmalar ve bunların genel özellikleri üzerinde duruldu.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan edebiyatı , 19.yüzyıl , maarifçilik , roman , hikâye

19th Century Azerbaijani Literature: The First Examples of Novels and Short Stories

Öz

The 19th century was a period when very important events took place in the history of Azerbaijan. Especially in northern Azerbaijan, which came under Russian rule after 1828, there were important changes not only politically but also culturally. During this period, the rapidly increasing number of Azerbaijani young people who were educated in Russian schools directed the development of Azerbaijani culture and literature. The emergence of the understanding of educationism, which spread among intellectuals in Azerbaijan, also coincides with this period. Educational intellectuals, who believed that society could only be corrected through education, undertook important works in this direction. The modernization process in Azerbaijani literature also began with educational intellectuals. The first examples of novels and stories were given by these intellectuals. Abbasgulu Agha Bakıhanov's Kitap Esgeriyye; Ismail Bey Gutgaşınlı's Reşid Bey and Saadet Hanım; Mirza Fetali Ahundov's Aldanmış Kevakib; Mirza Abdurrahim Talibov's Kitab Yüklü Eşşek; Celil Memmedguluzade's Danabaş Kendinin Ehvalatları; Neriman Nerimanov's Bahadır and Sona; Sultan Mecid Ganizade's Mektubat-ı Şeyda Bey Şirvani are the first examples of the novel and story genre in Azerbaijani literature. In this study, the characteristics of the period, the first studies and their general characteristics were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijani literature , 19th century , educationizm , novel , story

Kaynakça

• Ahundov, M.F. (1987) Bedii ve felsefi eserleri. Bakü. Yazıçi.