Türkiye’de Şarbon Mevcut Durum Raporu

Year 2020, Volume: 77 Issue: EK-2, 1 - 20, 01.02.2020

Seher Topluoğlu

Abstract

Şarbon, esas olarak ot yiyen hayvanların hastalığı olup insanlara enfekte hayvanlardan bulaşan bir zoonozdur. Gelişmiş toplumlarda enfeksiyon kontrol edilmiş olmasına rağmen, gelişmekte olan tarım toplumlarında hâlâ yaygın olarak görülmekte, zaman zaman zooepidemilere neden olmaktadır. Ülkemizde 2007- 2019 yılları arasında Sağlık Bakanlığı’na toplam 1.744 insan şarbonu bildirimi yapılmıştır ve bunlardan 10’u ölümle sonuçlanmıştır. Olguların hepsinin tarımsal kaynaklı olduğu kayıtlara geçmiştir. Ülkemizde insan şarbonu bildirimlerinin yıllar içerisinde azaldığı ve son yıllarda bir yılda bildirilen insan şarbonu vakalarının 100’ün altına düştüğü, vakaların temmuz ve kasım ayları arasında en sık geliştiği, en fazla vaka bildiriminin Kars, Sivas, Ankara, Muş, Erzurum ve Hakkari’den yapıldığı görülmektedir.
Hayvanlarda şarbonun mevsimsel dağılımına bakıldığında 2007-2019 yılları arasında kaydedilen 1.333 vakanın 544’üne yaz mevsiminde rastlanırken, bunu 412 vaka ile sonbahar, 196 vaka ile kış ve 181 vaka ile ilkbahar izlemiştir. Bu durum, ülkemizde yaz aylarında artan yaylacılık aktivitesine paralel olarak hayvan hareketlerinin artması ve daha fazla duyarlı hayvanın merayla buluşmasının bir yansıması olarak düşünülebilir. Ayrıca toprak kökenli olan şarbonun yaz ve sonbahar aylarında daha fazla gözlenmesi, bu mevsimlerde yapılan tarım hasadını takiben arazilerin hayvanlar için otlak alanlarını oluşturması ve etken sporların bu alanlardan daha yoğun alınmasının bir yansıması olarak düşünülebilir.
Mevcut veriler değerlendirilecek olursa hayvan şarbon vaka sayısı/insan şarbonu vaka sayısı 8.320/1744): 4.8 olarak görülmektedir. Ülkemizden bildirilen hayvan şarbonu olgularının büyük çoğunluğunu sığır şarbonu oluştururken bunu sırasıyla koyun, keçi ve tek tırnaklılar takip etmektedir. Sonuç olarak; ülkemizde insan vaka sayısının hayvan vaka sayısından az olması, şarbon hastalığına karşı etkin bir mücadelenin olduğunu göstermektedir. Şarbon olgusu geliştiğinde yeterli koruma ve kontrol önlemlerinin alınmadığı yerlerde bir hayvan vakasına karşılık yaklaşık 8-10 insan vakası olması muhtemeldir. Özellikle 2016 yılından itibaren insan/hayvan vaka oranları 0.04’e düşmüştür. İnsan vaka sayısında yıllar itibari ile azalma olmasına rağmen hayvan olgularında ise son üç yıl içerisinde önemli oranda
artış olduğu görülmektedir. Bu durum ülkemizde hâlâ
şarbonun önemli bir hastalık olduğunu ve varlığını devam
ettirdiğini, insan ve hayvan sağlığını tehdit etmekte
olduğunu ve etkin mücadele yöntemlerinde sürekliliğin
ve sürdürülebilir mücadele yöntemlerinin devam
ettirilmesi gerektiğini göstermektedir. İyi bir sürveyans
ile elde edilen verilerin analiz edilmesi, karşılaştırılması
ve elde edilen bilgilerin otoriteler arasında zamanında
paylaşılması gerekmektedir. Veteriner ve Sağlık
teşkilatları arasında rutin bilgi paylaşımı ve ortak
hareket etmekle vakalara zamanında müdahale
edilerek, enfeksiyon odakları kontrol altına alınabilir.
Şarbonla mücadelede bütün paydaşların ortaklaşa
ve çok yönlü mücadele programları geliştirmeleri ve
uygulamaları önem taşımaktadır. İnsan ve hayvan şarbon
olgularında azalmanın bu konuda bilimsel çalışmaların
devam ettirilmesi ve toplumsal farkındalık oluşturulması
ile başarılabileceği düşünülmektedir.
Bu rapor; Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli
Komitesinin Şarbon Alt Kurulu tarafından hazırlanmıştır.

Keywords

Şarbon, Türkiye, Zoonotik Hastalıklar

Current Situation Report of Anthrax in Turkey

Abstract

Anthrax, primarily disease of grass-eating animals, is a zoonosis transmitted to humans from infected animals. Although the infection has been controlled in developed societies; it is still common in developing agricultural societies and occasionally causes zooepidemics. A total of 1.744 human anthrax cases of which 10 of them resulted in death, were reported to Ministry of Health in our country between 2007 and 2019. All the reported cases had agricultural origin. Considering the data of human anthrax in our country, it is observed that the number of reported cases has decreased over the years and yearly reported human anthrax cases has fallen below 100 in recent years. The cases have been reported most frequently between July and November. The cases were most frequently reported from Kars, Sivas, Ankara, Muş, Erzurum and Hakkari.
Regarding the seasonal distribution of animal anthrax, it is observed that 544 out of 1.333 cases were recorded between 2007 and 2019 were encountered in the summer season, followed by 412 autumn, 196 winter and 181 spring. This situation can be considered as a reflection of the increase of animal movements in parallel with the increased transhumance activity and the presence of more sensitive animals with pasture in our country in summer. In addition, the reason of soil origin anthrax is more seen in summer and autumn can be considered as a reflection of constitution of grassland fields following the agricultural harvest which led more active intake of active sports from these areas in these seasons.
It is seen that the number of animal anthrax cases/the number of human anthrax cases is 8.320/1.744): 4.8 when the current data were evaluated. Most of the animal anthrax cases were
cattle anthrax, followed by sheep, goats and equids,
respectively in our country. As a result, the fact that
the number of human cases in our country is less than
the number of animal cases indicates that there is
an effective fight against anthrax disease. When an
anthrax case develops, it is likely that there will be
about 8-10 human cases versus an animal case where
adequate protection and control measures are not
taken. Especially since 2016, human/animal case
rates have decreased to 0.04. Although there has
been a decrease in the number of human cases over
the years, there has been a significant increase in
animal cases in the last three years. This situation
shows that anthrax is still an important disease
in our country and it continues its existence,
threatens human and animal health, and continuity
and sustainable methods of struggle should be
maintained in effective methods of struggle. Data
obtained through a good surveillance, should be
analyzed, compared, and shared timely between the
authorities. Infection foci can be controlled by timely
response through routine information sharing and
acting veterinary and health organizations together.
It is important for all stakeholders to develop and
implement joint and multi-faceted fighting programs
in the struggle against anthrax. It is thought that
decrease in human and animal anthrax cases can
be achived by continuing scientific studies on this
subject and increasing public awareness.
This report is prepared by Anthrax Commission of
Turkey Zoonotic Diseases National Committee.

Keywords

Anthrax, Turkey, Zoonotic Diseases

References

• Doganay M, Demiraslan H. Human anthrax as a re-emerging disease. Recent Pat Antiinfect Drug Discov, 2015; 10: 10-29.
• Anonim(2019b):OIE.WAHISInterface.https:// www. o i e . i n t / w a h i s _ 2 / p u b l i c / w a h i d . p h p / Diseaseinformation/statusdetail. Erişim 25.06.2020.
• Anonim (2019a): T.C. Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda Ve Kontrol Genel Müdürlüğü Hayvan Hastalıkları İle Mücadele Ve Hayvan Hareketleri Kontrolü Programı, Ankara, 2019.