Afyonkarahisar Florasında Yer Alan Endemik Bitki Taksonlarının Morfolojik ve Fitokimyasal Özellikleri

Year 2020, , 20 - 26, 28.02.2020

Laçine Aksoy Mukhriddin Suyundıkov

https://doi.org/10.26650/tjbc.20200011

Abstract

Afyonkarahisar, dağlık alanları ve bu dağlar arasındaki geniş alanları içeren bir coğrafyaya sahiptir. Dağlık alanlar volkanik oluşumludur ve yükseklikleri 1600-2600 m arasındadır. Şehrin batısında Akdeniz iklimi, doğusunda ise İç Anadolu’nun karasal iklimi görülmektedir. Afyonkarahisar’da çok sayıda göl bulunur. Jeomorfolojik özellikleri, iklimsel özellikleri, toprak ve hidrografik özellikleri gibi sebepler dolayısıyla sınırları içerisinde 2000 civarında bitki taksonu yayılış göstermektedir. Bu bitkilerden 330 takson Türkiye için endemiktir. Bu endemik taksonların 6’sı, Cota fulvida (Grierson) Holub, Astragalus×afyonicus (Ponert) Ponert, Polygonum afyonicum Leblebici & Gemici, Sideritis akmanii Aytac, Ekici&Donmez, Thermopsis turcica Kit Tan, Vural & Küçüködük ve Verbascum afyonense Hub.-Mor., yalnız Afyonkarahisar’da yetişen lokal endemik türlerdir. Bu çalışmada, lokal endemik türlerin, il sınırlarında yetiştikleri konumlarının, morfolojik özelliklerinin, biyolojik aktivite ve fitokimyasal içeriklerinin kapsamlı olarak derlenmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Cota fulvida, Astragalus×afyonicus, Polygonum afyonicum, Sideritis akmanii, Thermopsis turcica, Verbascum afyonense

Supporting Institution

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Morphological and Phytochemical Properties of Endemic Plant Taxa in Afyonkarahisar Flora

Abstract

Afyonkarahisar has a geography that includes mountainous areas and large areas between these mountains. The mountainous areas are volcanic and have heights between 16002600 m. It is seen a Mediterranean climate to the west and the continental climate of Central Anatolia to the east. There are many lakes in Afyonkarahisar. Geomorphological features, climatic characteristics, soil and hydrographic features due to reasons such as the distribution of around 2000 plant species and sub-species shows. 330 species of this plant is endemic to Turkey. Six of the 330 endemic species, Cota fulvida ( Grierson) Holub, Astragalus×afyonicus (Ponert) Ponert, Polygonum afyonicum Leblebici & Gemici, Sideritis akmanii Aytac, Ekici&Donmez, Thermopsis turcica Kit Tan, Vural &Küçüködük and Verbascum afyonense Hub.-Mor.,are local endemic species growing only in Afyonkarahisar. In this study, it is aimed to compile the location, morphological characteristics, biological activity and phytochemical contents of local endemic species in the province borders.

Keywords

Cota fulvida, Astragalus×afyonicus, Polygonum afyonicum, Sideritis akmanii, Thermopsis turcica, Verbascum afyonense

References

• Acar, H., Serteser, A. & Kargıoğlu, M.(2012). Afyonkarahisar’daki Jipsli Topraklar ile Bitki Örtüsü İlişkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi,12, 1-22.
• Akan, H., Fırat, M. & Ekici, M.(2008). Astragalus bahce sarayensis (Leguminosae-Papilionoideae), a New Species of Section Alopecuroidei DC. from Turkey. Botanical Journal of the Linnean Society, 156, 439-444.
• Akçiçek, E. & Vural, M. (2003). Flora of Kumalar Mountain (Afyonkarahisar). Turkish Journal of Botany, 27, 383-420.
• Akçiçek, E. & Vural, M. (2007). Kumalar dağı (Afyonkarahisar)’ nın endemik ve nadir bitkileri. Balıkesir Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9, 78-86.
• Akdemir, Z., Kahraman, C., Tatlı, I.I., Küpeli, Akkol, E., Süntar, I. & Keles, H. (2011). Bioassay-guided isolation of antiinflammatory, antinociceptive and wound healer glycosides from the flowers of Verbascum mucronatum Lam.Journal of Ethnopharmacology,136, 436-443.
• Arslan, M., Karataş, R., Güner, Ş.T. & Özkan,K..(2015) Threat categories and endemism status of plants in the distibution areas of pulley oak in the Lakes District..Biological Diversity and Conservation, 8, 7-15.
• Ay, A. (2009) Afyonkarahisar İlinde Coğrafi Faktörlerin Örgün Eğitime Etkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağustos, Yüksek Lisans Tezi
• Baytop, A. & Dökmeci, G. (1978). A contribution to the flora of Sultandağları. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Mecmuası, 14, 144-156.
• Bülbül, A.S. & Aytaç, Z. (2010). Hüseyingazi (Ankara) Dağı Florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 17, 113-132.
• Cenkci, S., Yıldız, M. & Terzi,H.(2012) Afyonkarahisar Endemiği Thermopsis turcica: Dünü, Bugünü ve Ekonomiye Kazandırılması.Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi,12, 23-26.
• Cenkci, S., Temel, M.,Kargıoğlu, M. & Dayan, S. (2009). Propagation of endangered Thermopsis turcica Kit Tan, Vural & Küçüködük using conventional and in vitro techniques. Turkish Journal of Biology, 33, 327-333.
• Coğuplugil, A. (2019). Ratlarda sideritis akmanii’den elde edilen ekstraktların lipid profili ve bazı biyokimyasal parametreler üzerine etkisinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi.Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar, Türkiye.
• Çenil, T. (2007). Bursa ve çevresinde yayılışı olan Verbascum L. Türleri. Üzerinde morfolojik ve taksonomik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa, Türkiye.
• Davis, P.H., (1970). Flora of Turkey and the East AegeanIslands. University of EdinburgPress, Edinburg, Vol 3, 177-179.
• Davis, P.H., Mill, R.R. & Tan, K., (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. University of Edinburg Press, Edinburg, 10, 112s.
• Gemici, Y., (1990). La flore De la Montagne D’Akdag (AfyonDenizli) I-II.Journal of Faculty of Science Ege University Series B, 12, 1-29.
• Gemici, Y. & Tan K.(2014). Polygonum melihae sp. nov. (Polygonaceae) from inner west Anatolia, Turkey. Nordic Journal of Botany, 32, 540–542.
• Gümüşçü, A., Tugay, O. & Kan, Y. (2011). Comparison of Essential Oil Compositions of Some Natural and Cultivated Endemic Sideritis Species. Advances in Environmental Biology,5, 222226.
• Güner, A.,Özhatay, N. Ekim, T. & Baser, K.H.C. (2000). Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Edinburgh, 11, 92-94.
• Güzey İ. (2017). Afyon endemiği Sideritis akmanii türünün serbest radikal giderici, toplam fenolik madde miktarı, total antioksidan ve oksidan statüsü ile mineral madde içeriğinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar, Türkiye.
• Kahraman,C.,Tatli,I., Orhan, I.E. & Akdemir,Z.S. (2010). Cholinesterase inhibitory and antioxidant properties of Verbascum mucronatum Lam. and its secondary metabolites. Zeitschrift für Naturforschung C,65,667-674.
• Kargıoğlu, M., Cenkci, S. & Dayan,S.(2007). Afyonkarahisar Sınırlarında Yayılış Gösteren Endemik Bitkiler ve Tehlike Kategorileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi,7, 287-311.
• Keskin, M. (2009). Polygonum istanbulicum Keskin sp. nov. (Polygonaceae) from Turkey. Nordic Journal of Botany, 27, 11-15.
• Köse, Y.B. & Ocak, A. (2004). The flora of Northernpart of the Emirdağ Mountains. Turkish Journal of Botany,28, 369-390.
• Kurt, L. (2002). The stepe vegetation of Emirdağ (AfyonkarahisarTurkey).Anadolu UniversityJournal of Science and Technology, 3, 257-270.
• Luca,S.V., Miron,A., Aprotosoaie,A.C., Mihai,C.T., Vochita,G., Gherghel,D., Ciocarlan,N. & Skalicka-Woźniak, K. (2019). HPLC-DAD-ESI-Q-TOF-MS/MS profiling of Verbascum ovalifolium Donn ex Sims and evaluation of its antioxidant and cytogenotoxic activities. Phytochemical Analysi, 30, 34-45.
• Malyer, H. (2011). Türkiye Florası ve polen allerjisine neden olan önemli bitkiler. Türkiye Klinikleri J Allergy-Special Topics,4, 15-18.
• Ozek,G., Özbek,M.U.,Yur,S., Goger,F., Arslan,M. & Ozek,T. (2019). Assessment of Endemic Cota fulvida (Asteraceae) for Phytochemical Composition and Inhibitory Activities against Oxidation, α-amylase, Lipoxygenase, Xanthine Oxidase and Tyrosinase Enzymes.Records of Natural Products, 13, 333-345.
• Özbek, M.U. (2010). Türkiye’nin Cota J.Gay (Asteraceae) Cinsinin Taksonomik Revizyonu. Doktora Tezi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Özbek, M.U., Vural, M. & Daşkın, R. (2011). A new species of the genus Cota (Asteraceae) from Uludağ, Turkey. Turkish Journal Botany, 35, 331-336.
• Özdemir, C., Dural, H., Ertuğrul, K., Küçüködük, M.,Baran, P. & Şanda, M.A. (2008). Morphology and anatomy of endemic Thermopsis turcica Kit Tan,Vural & Küçüködük. Bangladesh Journal of Botany, 37(2), 105-114.
• Seçmen, Ö. & Leblebici E. (1997). Türkiye sulak alan bitkileri ve bitki örtüsü. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, İzmir,870s.
• Sinan, B., (2002). Thermopsis turcica Kit Tan, Vural & Küçüködük (Fabaceae)’nın morfolojisi, anatomisi ve ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye.
• Süntar,I., Tatlı,I., Küpeli,A.E., Keleş, H., Kahraman,Ç. & Akdemir,Z. (2010). An ethnopharmacological study on Verbascum species: from conventional wound healing use to scientific verification. Journal of Ethnopharmacology, 132, 408-413.
• Tarakçı, S., Altay, V., Keskin, M. & Sümer, S. (2012). Beykoz ve Çevresi (İstanbul)’nin Kent Florası.The Black Sea Journal of Sciences,2, 47‐66.
• Yeşilay, E.Y. (2018). Bazı Polygonum L. (Polygonaceae) türleri üzerinde morfolojik, anatomik ve mikromorfolojikbiraraştırma. Yüksek Lisans Tezi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu, Türkiye.
• Yeşilyurt, E.B., Kurt, L. & Akaydın, G. (2008). Hacıkadın vadisi florası üzerine bir araştırma (Ankara/Türkiye). Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma,1-2, 25-52.
• Zarre-Mobarakeh, S., (2000). Systematic Revision of Astragalus sect. Adiaspastus, sect. Macrophyllium and sect. Pterophorus (Fabaceae)Systematic Revision of Astragalus sect. Adiaspastus, sect. Macrophyllium and sect. Pterophorus (Fabaceae).Englera 18, The Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem, Berlin, 219s.