Türkiye'de Afgan Sığınmacı Olmak: Göç ve Kimlik İnşası

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 75 - 95

Hilal Erol

https://doi.org/10.52241/tjds.1623612

Abstract

Günümüz göç hareketleri; küresel kapsamı, ulusal ve uluslararası politikadaki rolleri ve yarattığı toplumsal değişim süreçleri ile ayırt edicidir. Afganistan, 1979 yılı Sovyet İşgali ile başlayan ve günümüze kadar süren çok katmanlı ve geniş ölçekli bir göç sürecini temsil etmektedir. Bu çalışma, Afgan sığınmacıların kimlik inşası sürecine ve bu süreçte etkili olan faktörlere odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, Afgan sığınmacıların Türkiye’ye göçünü, Türkiye’deki göç deneyimleri ile kimlik inşa süreçlerini anlamaktır. Kimlik, zaman ve mekân boyutlarında kurulan toplumsal ilişkiye göre şekillenmektedir. Bu doğrultuda, çalışma, kimlik inşa süreçlerini Afgan sığınmacıların göç kararlarındaki belirleyiciler, yeni yerleşim yerlerinde kendilerini konumlandırma biçimleri ve toplumsal karşılaşmalar çerçevesinde değerlendirmektedir. Çalışma kapsamında Konya’da sığınmacıların en yoğun yaşadığı bölgelerde kartopu örneklem ile 28 Afgan sığınmacı ile yarı-yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Katılımcıların ifadelerinden, yerel halkın ayrımcı, önyargılı ve ötekileştirici tutumları nedeniyle etnik kimlikleriyle sürekli savunma yapmak zorunda kaldıkları ve bu durumun etnik kimlikleriyle daha güçlü bir bağ kurmalarına neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, Türkiye ile etkileşimlerinde ortak bir kimlik inşa etmek amacıyla etnik kimlik, dini, tarihi ve kültürel benzerlikler sıkça vurgulanmaktadır.

Keywords

göç, sığınmacı, Afgan, sığınmacı, kimlik inşası, deneyim.

Ethical Statement

Etik kurul raporum dosyalarda yer almaktadır.

BEING AN AFGHAN ASYLUM SEEKER IN TURKEY: MIGRATION AND IDENTITY CONSTRUCTION

Abstract

Contemporary migration movements are distinctive due to their global scope, roles in national and international politics, and the societal transformation processes they generate. Afghanistan represents a multi-layered and large-scale migration process that began with the Soviet invasion in 1979 and continues to the present day. This study focuses on the identity construction process of Afghan asylum seekers and the factors that influence it. The aim of the study is to understand the migration of Afghan asylum seekers to Turkey, their migration experiences in Turkey, and the processes of identity formation. Identity is shaped according to the social relations established across the dimensions of time and space. In this context, the study evaluates the identity construction processes in the framework of the determinants in Afghan asylum seekers' migration decisions, the ways they position themselves in new settlements, and their social encounters. Within the scope of the study, semi-structured interviews were conducted with 28 Afghan asylum seekers using snowball sampling in regions of Konya where asylum seekers are predominantly settled. From the participants' statements, it was concluded that due to the discriminatory, prejudiced, and marginalizing attitudes of the local population, asylum seekers were forced to constantly defend their ethnic identities, which led them to form a stronger bond with their ethnic identity. Furthermore, in their interactions with Turkey, ethnic identity, religious, historical, and cultural similarities are frequently emphasized in the construction of a common identity.

Keywords

migration, asylum seeker, Afghan, identity construction, experience.

References

• Abadan-Unat, N. (2006). Bitmeyen Göç / Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Adıgüzel, Y. (2018). Göç Sosyolojisi, (2. bs), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Alemi, Q., Stempel, C., Koga, P., Smith, V., Danış, D., Baek, K. & Montgomery, S. (2017). Determinants of healthcare services utilization among first generation afghan migrants in istanbul. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(2), 201. https://doi. org/10.3390/ijerph14020201
• Atkinson, R. & Flint, J. (2001). Accessing Hidden and Hard-to-Reach Populations: Snowball Research Strategies, Social Research Update, 33(1), 1-4.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış Hayat: Postmodern Ahlak Denemeleri. İsmail Türkmen (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2015). Sosyolojik Düşünmek. Abdullah Yılmaz (Çev.). (12.Baskı.). İstanbul: Ayrıntı
• Bhugra D. (2004), Migration, distress and cultural identity. British Medical Bulletin, 69(1), 129–141.
• Bhugra, D., Becker, M. A. (2005), Migration, cultural bereavement and cultural identity, World Psychiatry: Official Journal of the World Psychiatric Association (WPA), 4(1), 18–24.
• Biehl, K., & Danış, D. (Dü). (2020). Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Türkiye’de Göç Araştırmaları. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları.
• Bilgin, N. (1999). Demokrasi, Kimlik ve Yurttaşlık Bağlamında Cumhuriyet. Ege Üniversitesi Yayınları. Bozkurt Polat, E., Özbey, S., Köyceğiz Gözeler, M., & Türkmen, S. (2020). 60-72 Aylık Göçmen Afgan Çocuklara Uygulanan Sosyal Uyum ve Beceri Programının Etkisinin İncelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(2), 1-25.
• Castles, S. (2003). Towards a Sociology of Forced Migration and Social Transformation. Sociology, 37(1), 13-34.
• Chambers, L. (2005). Göç, kültür, kimlik. (Çev. Türkmen, İ. Beşikçi, M.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Çağırkan, B. (2016). Göç, Hibrit Kimlik ve Aidiyet: Yeni Toplumlar, Yeni Kimlikler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2613-2623.
• Çakmak, F. (2018). Zorunlu Göç Sürecinde Mekânın Kaybı ve Evin Yitimiyle Başlayan Yersiz Yurtsuzluğun Ürettiği Bir Travma Olarak “Kimliğin Anonimleşmesi”. Social Sciences, 13(18), 349-364.
• Deniz, O., Tekin, M. K., Uğurlu, C., & Nargül, S. (2025). Afganların 2021 Sonrası Değişen Göç Süreçleri. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 175–195.
• Derrida, J. (2003). Öteki Hedef, Başka Baş. (Çev. M. Başaran). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Doğan, Y. (2019). Trabzon’da Yaşayan Afganistan Uyruklu Sığınmacıların Göç Deneyimleri. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5(7), 11-29.
• Doğan, N., Süleymanoğlu Kürüm, R., Bekâroğlu, E., & Cin, M. (2020). İstanbul Göç Araştırması. İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Erikson, E.H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: W.W. Norton. And Company Inc
• Erol, H., & Göktuna Yaylacı, F. (2022). Türkiye’deki Afgan Sığınmacılar ve Medya Temsilleri Bağlamında Görüşleri. Göç Dergisi, 9(2), 181-206.
• Gezici Yalçın, M. (2017). Göç Psikolojisi. Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2024). Uluslararası koruma istatistikler. Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. https://www.goc.gov.tr/uluslararasi-koruma-istatistikler
• Göçmez, E. (2022). Sürekli Göç Kente Uyum Kimlik ve Din-Zeytinburnu Afganistan Özbekleri, Konya: Çizgi kitabevi.
• Hazan, J. (2012). Geçmişten Geleceğe Zorunlu Göç: Mülteciler ve Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler. S. Ihlamur-Öner, & N. Şirin Öner (Dü) içinde, Küreselleşme Çağında Göç (s. 183-198). İstanbul: İletişim Yayınları. Hogg, M. A. & Vaughan, G. M. (2017). Sosyal psikoloji. (7. Baskı). (Çev. İ. Yılmaz & A. Gelmez). İstanbul: Ütopya Yayınevi.
• Holmes, L. (2000). Reframing learning: Performance, identity and practice. In Critical Contributions to Managing and Learning: 2nd Connecting Learning and Critique Conference.
• İçduygu, A., & Aksel, D. (2012). Türkiye’ de Düzensiz Göç. IOM.
• Kara, Y. (2023). Tarım ve hayvancılık sektöründe çalışan Afgan göçmenlerde ekonomik konumlanma ve entegrasyon: Trakya bölgesi örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(4), 1413-1424. https://doi.org/10.33206/mjss.1342523
• Karpat, K.H. (2010). Osmanlı’dan günümüze etnik yapılanma ve göçler, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kartal, B., & Başçı, E. (2014). Türkiye’ye Yönelik Mülteci ve Sığınmacı Hareketleri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 275-299.
• Kaya, A. (2015). Giriş: Farklı Göç Türlerini Yaşayan Ülke: Türkiye. L. Körükmez, & İ. Südaş (Dü) içinde, Göçler Ülkesi (s. 15-26). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Koçak, H., & Çetin, S. (2022). Mekânsal Yoğunlaşma ve Ayrışmanın Kentli Sığınmacıların Sosyal Uyumuna Etkisi. İdealkent, 13(38), 2934-2952. https://doi.org/10.31198/idealkent.1134723
• Kymlicka, W. (2004). Çağdaş siyaset felsefesine giriş. (E. Kılıç, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Loschmann, C., Kuschminder, K., & Siegel, M. (2014). The root causes of movement: Exploring the determinants of irregular migration from Afghanistan. In M. Mcauliffe & K. Koser (Eds.), A Long Way To Go Irregular Migration Patterns, Processes, Drivers And Decision-Making (pp. 77-102). Australia: ANU Press.
• Mackie, V. (2012). The ‘Afghan Girls’: Media Representations and Frames of War. Continuum, 26(1), 115-131.
• Memisoglu, F., & Yiğit, C. (2019). Uluslararasi Göç ve Kalkinma: Teori ve Güncel Meseleler. Yildiz Social Science Review, 5(1), 39-62.
• Mixed Migration Centreer. (2021). The impact of the Afghanistan crisis on migration: Increasingly securitized borders will only make migration riskier and more dangerous. Retrieved from. https://mixedmigration.org/the-impact-of-the-afghanistan-crisis-on-migration/
• MMC. (2020). Bilinmeyen İstikamet Türkiye’ de İleryen Afganlar. MMC Orta Doğu Araştırma Özeti. Kasım 1, 2023 tarihinde http://www.mixedmigration.org/wp-content/uploads/2020/06/115_destination_unknown_policy_brief_tr.pdf adresinden alındı
• Monsutti, A. (2008). Afghan Migratory Strategies and The Three Solutions to The Refugee Problem. Refugee Survey Quarterly, 27(1), 58-73.
• Monsutti, A. (2021). Homo Itinerans: Towards a Global Ethnography of Afganistan. Newyork: Berghahn Books.
• Obayd, A. J., & Karataş, A. (2021). Afganistan’da göç hareketliliğinin neden ve sonuçları. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(50), 75-91. https://doi.org/10.17498/kdeniz.896472.
• Oppong, S.H. (2013). Migration and Reconstruction of Identity. Asian Journal of Management Sciences and Education, 2(2), 163-169.
• Ökten, Ş. (2012). Zorunlu Göç Zor (un)lu Kabul: Ceylanpınar Afgan Göçmenleri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28(28), 171-186. Turkish Journal of Diaspora Studies 95
• Özgür, N. (2012). Modern Türkiye’nin Zorunlu Göçmenleri: Muhacirler, İskanlılar, Mübadiller, İslamlar, Soydaşlar, ‘G’ Grubu, Mülteciler, Tekne Mültecileri. S. Ihlamur- Öner, & N. Şirin Öner (Dü) içinde, Küreselleşme Çağında Göç (s. 199-216). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özkan, R. (2019). Göç Olgusu ve Toplumsal Yapıya Etkisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(47), 127-145.
• Özyakışır, D. (2017). Göç Olgusuna Etnik Kimlik Açısından Bir Yaklaşım: Kars Örneği. Journal of International Social Research, 10(52).
• Rutter, J., 2006. Refugee children in the UK. Maidenhead: Open University Press.
• Saeedullah, A., Khan, M. S., Andrews, S. C., Iqbal, K., Ul-Haq, Z., Qadir, S. A., ... & Shahzad, M. (2021). Nutritional status of adolescent Afghan refugees living in peshawar, Pakistan. Nutrients, 13(9), 3072. https://doi.org/10.3390/nu13093072
• Sallan Gül, S., Dedeoğlu, S., & Kahya Nizam, Ö. (2020). Türkiye’ de Mültecilik, Zorunlu Göç ve Toplumsal Uyum. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Sözer, A. (2019). Göç, Toplumsal Uyum ve Aidiyet. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(28), 418-431. https://doi.org/10.35675/befdergi.643948
• Süverdem, F. B. & Ertek, B. (2020). İki Dillilik ve İki Kültürlülük: Göç, Kimlik ve Aidiyet. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 6(2), 183-207.
• Tajfel, H. (1978). Social Categorization, Social İdentity and Social Comparison. In H. Tajfel (Ed.), Differantiation Between Social Groups: Studies in The Social Psychology of İntergroup Relations (Pp. 61–76). London: Academic Press.
• Takbiri, A., Takian, A., Foroushani, A., & Jaafaripooyan, E. (2020). The challenges of providing primary healthcare to afghan immigrants in tehran: a key global human right issue. International Journal of Human Rights in Healthcare, 13(3), 259-273. https://doi.org/10.1108/ijhrh-06-2019-0042
• Türe, E., Kagan, M., Atalay, M., & Alkan, G. (2020). Türk Okullarında Afgan Öğrenci Olmak: Fenomenolojik Bir Çalışma. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 173-186.
• UNHCR. (2023). Global trends report, 2023. United Nations High Commissioner for Refugees. https:// www.unhcr.org/global-trends-report-2023
• Üstübici, A. (2020). Görünmezlikten Görünürlüğe: İstanbul’un Kent Dokusunda Göçmenlik ve Mültecilik Deneyimleri”. İmgelem, 4(7), 273-298.
• Üstün, K., & Vargün, B. (2022). Uluslararası göç ve afgan göçmenler örneği. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Belgü Dergisi, (6), 76-86.
• Yapıcı, A., & Yıldırım, M. (2003). Küreselleşme Sürecinin Dini Kimliklere Etkisi Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme. Dini Araştırmalar, 6(17), 117-138.
• Yazgan, P. (2016). Hareketlilikte Kimlik İnşasına Yönelik Analitik Bir Çerçeve. Göç Dergisi, 3(2), 282- 296. https://doi.org/10.33182/gd.v3i2.583
• Yeşil, V. (2020). Küresel Yer Değiştirmenin Sosyal Boyutu Afgan Sığınmacılar. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yetkin Aker, D., Akkuzu, İdris., & Deniz, M. (2024). Türkiye’deki Afgan Mültecilerin Ekonomik Entegrasyonları: Tekirdağ Ferhadanlı Mahallesi Örneği. Göç Dergisi, 11(1), 59-74. https://doi. org/10.33182/gd.v11i1.885