Türkiyenin Mevcut Göçmen Yapısı ve Göçmenlerin Coğrafi Dağılımı: Suriyeliler ve Afganlar Örneği

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 44 - 74

Moh Asmahil Kohan

https://doi.org/10.52241/tjds.1624988

Abstract

Uluslararası göç bağlamında Türkiye coğrafi konumu, siyasi istikrarı, gelişmekte olan ekonomisi ve kültürel varlıklarıyla geçmişten günümüze kadar çeşitli uyruk ve kimlikleri temsil eden, gönüllü veya zorunlu, düzenli veya düzensiz göçmenlerin hedef ülkesi konumundadır. Göçmenlerin bir kısmının ekonomik veya kültürel sebeplerden dolayı Türkiye’ye geldikleri görülse de oransal olarak uluslararası koruma talebinde bulunanların ülkenin mevcut göçmen yapısının büyük kısmını oluşturmasıdır. Sayıca fazla olan uluslararası koruma ve geçici koruma statüde olanların çeşitli imkanlar veya göçmen ağlarının güçlülüğünden dolayı kentlere yoğunlaşması, ev sahibi devletin göçmenlerin güvenliğini korumak ve coğrafi dağılımını yönetmek için farklı politikalar uygulamasına yol açmaktadır. Uygulanan politikalarda uyum başta olmak üzere ev sahibi ülkenin sosyokültürel, sosyomekânsal, sosyodemografik ve sosyoekonomik yapısının korunması da yer almaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin geçmişten günümüze değişen göç modelleri, göç politikaları ve göçmen yapısı özellikle Suriyeli ve Afganistanlı göçmenler bağlamında ele alınmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi metodu, verilerin analizi için de tematik analizi kullanılan bu çalışmada Türkiye’nin mevcut göçmen yapısı ve göçmenlerin coğrafi dağılımı demografi, coğrafi, sosyoloji, ekonomi ve politik açılardan ele alınarak konuyla ilgili disiplinler arası bir çalışma sunulmaktadır.

Keywords

Türkiye’nin göçmen yapısı, coğrafi dağılım, iskân politikaları, ev sahibi toplum, uyum, Suriyeliler, Afganlar.

Türkiye's Current Migrant Structure and Geographical Distribution of Migrants: The Case of Syrians and Afghans

Abstract

Türkiye, with its geographical location, political stability, developing economy, and cultural assets, has historically been a destination for migrants from different nationalities and identities, including those who are voluntary, forced, or mixed, as well as those who are regular or irregular. While some immigrants arrive in Türkiye for economic or cultural reasons, the vast majority of current immigrants are international protection applicants. The concentration of international protection and temporary protection status holders in urban areas, due to the diverse opportunities available or the efficacy of migrant networks, leads the host state to implement various policies aimed at facilitating the safety of immigrants and managing their geographical distribution. These policies include the protection of the sociocultural, sociospatial, socio-demographic, and socio-economic structure of the host country, in addition to the harmonization of immigrants and the host society. This study analyzes the evolution of Türkiye's migration paradigms, policies, and migrant demographics from a historical perspective, with a particular focus on the contexts of Syrian and Afghan migrants. The present study uses content analysis as a qualitative research method and thematic analysis for the purpose of data analysis. It also presents an interdisciplinary study of the current migrant structure of Türkiye and the geographical distribution of migrants from the perspectives of demography, geography, sociology, economics, and politics.

Keywords

Türkiye, geographical distribution, settlement policies, host community, integration, Syrians, Afghans.

References

• AA. (2024, 12 25). İçişleri Bakanı Yerlikaya: Son 15 günde Suriye’ye dönenlerin sayısı 25 bini geçti. Retrieved from Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/icisleri-bakani-yerlikaya-son-15-gundesuriyeye- donenlerin-sayisi-25-bini-gecti/3432689#
• Açıkgöz, S. (2019). Metropol Kentlerde Düzensiz Göçmenlerin Mekânsal Kümelenme Dinamikleri: Beykoz- Yenimahalle Afganistanlılar Örneği. Middle East Journal Of Refugee Studies, 47-67.
• Adıgüzel, G. (2020). İtici Ve Çekici Faktörler Işığında Türkiye’ye Yönelik Uluslararası Göçler: 1979- 2019. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Siyaset Bilimi Ve Uluslararası İlişkiler, Yüksek lisans tezi.
• Adıgüzel, Y. (2016). Göçmenlerin Kültürel Entegrasyonu. In Türkiyede Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler: Tespitler ve Öneriler (pp. 171-194). İstanbul: WALD.
• AIDA. (2020). Country Report: Turkey. The Asylum Information Database and European Council on Refugees and Exiles.
• AREU. (2009). Searching for My Homeland: Dilemmas Between Borders – Experiences of Young Afghans Returning “Home” from Pakistan and Iran. The Afghanistan Research and Evaluation Unit Organization.
• Asar, A. (2020). Yabancılar Hukuku, Temel konular. Ankara: Seçkin.
• Asar, A. (2020). Yabancılar Hukuku. Ankara: Seçkin. Bakanlığı, Ç. V. (2023). Yabancıların Çalışma İzinleri. https://www.csgb.gov.tr/istatistikler/calisma-hayati- istatistikleri/resmi-istatistik-programi/calisma-izin-istatistikleri/. Ankara: Çalişma Ve Sosyal Güvenlik Bakanliği.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 368-388.
• Baykal, B., & Özdemir, Ö. (2024). Turkey Aims to Halt Irregular Migration and Migrant Smuggling in the Eastern Mediterranean. Migration Policy Institute.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 77-101.
• Buz et al. (2020). Destination Unknown, Afghans on the move in Turkey. Mixed Migration Centre.
• Corrie, M. (2021, 09 17). The Changing Concepts around Immigrant Integration. Retrieved from Migration Information Source MPI: https://www.migrationpolicy.org/article/changing-conceptsimmigrant- integration
• Daniel, D., & Jürgen, G. (2024). A humanitarian role model: Germany’s initial open-door policy and restrictive turn toward Syrian refugees, Framing Refugees: How the Admission of Refugees is Debated in Six Countries across the World. Oxford Academic, 101-142.
• Deniz, E. E. (2016). Çağdaş Göç Teorileri Üzerine Bir Değerlendirme. İş ve Hayat, 183-215. Derneği, M. (2025, 01 14). Türkiye’deki Suriyeli Sayısı Aralık 2024. Retrieved from Mülteciler Derneği: https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-sayisi/
• Doğan, V. (2020). Türk Yabancılar Hukuku. Ankara: Savaş yayınevi.
• Düvell, F. (2014). Turkey’s Transition to Immigration Country: A Paradigm Shift. ARTICLES, 78-103.
• Dromgold-Sermen, M. S. (2016). Farklılıkları Yönetme Kültürü: Göç Yönetimi Alanı ve Türkiye’ye Göç Eden Suriyeliler. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Eirik, C. (2023, 06 30). A few countries take responsibility for most of the world’s refugees. Retrieved from Global Figure, NRC: https://www.nrc.no/shorthand/fr/a-few-countries-take-responsibility- for-most-of-the-worlds-refugees/index.html#:~:text=In%20recent%20years%2C%20 72 Moh Asmahil Kohan Canada%2C%20Australia,3%2C124%20and%203%2C740%20people%20respectively.
• Elsa, C. (2024, 09 15). Germany’s toughening on immigration sparks tense debate in Europe. Retrieved from Le Monde: https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/09/15/germany-s-toughening- on-immigration-sparks-tense-debate-in-europe_6726138_4.html
• Erdoğan, M. (2021). Suriyeliler Barometresi ‘’Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşanım Çerçevesi’’. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Eryurt, M. A., & Koç, İ. (2017). Türkiye’de Afganistan Uyruklu Uluslararası Koruma Başvurusu ve Statüsü Sahipleri Üzerine Analiz: Türkiye’ye Geliş Sebepleri, Türkiye’de Kalışları, Gelecek Planları ve Amaçları. Ankara, Türkiye: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
• GİB. (2022, 10 08). İstanbul’da 8 İlçede Yeni Yabancı Kaydı Yapılmayacak. Retrieved from Göç İdaresi Başkanlığı: https://www.icisleri.gov.tr/istanbulda-8-ilcede-yeni-yabanci-kaydi-yapilmayacak#:~:- text=Onun%20dışında%20Küçükçekmece%2C%20Başakşehir%2C%20Bağcılar,yabancı%20 oturumuna%2C%20ikamete%20kapalıdır.%22
• GİB. (2023, 07 16). “İstanbul’da 39 İlçenin Yabancıların İkamet İzinlerine Kapatıldığı” İddialarına İlişkin Basın Açıklaması. Retrieved from Göç İdaresi Başkanlığı: https://www.goc.gov.tr/istanbulda- 39-ilcenin-yabancilarin-ikamet-izinlerine-kapatildigi-iddialarina-iliskin-basin-aciklamasi GİB. (2024, 09 19). Düzensiz Göç. Retrieved from Göç İdaresi Başkanlığı: https://www.goc.gov.tr/ duzensiz-goc-istatistikler
• GİB. (2024, 11 20). İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Adres Tahkikatlarından Sonra Suriyelilerin Sayısının 2 Milyon 935 Bin 742’ye Düştüğünü Açıkladı. Retrieved from Göç İdaresi Başkınlığı: https://www. goc.gov.tr/icisleri-bakani-ali-yerlikaya-adres-tahkikatlarindan-sonra-suriyelilerin-sayisinin-2-milyon- 935-bin-742ye-dustugunu-acikladi
• GİB. (2024, 11 28). İkamet İzinleri. Retrieved from Göç İdaresi Başkanlığı: https://www.goc.gov.tr/ ikamet-izinleri
• GİB. (2025, 01 12). Retrieved from https://www.goc.gov.tr/icisleri-bakani-ali-yerlikaya-bir-ayda-52- bin-622-suriyeli-gonullu-guvenli-onurlu-ve-duzenli-geri-donus-yapt-merkezicerik
• GİB. (n.d.). Kitlesel Akınlar. Retrieved from GİB: https://www.goc.gov.tr/kitlesel-akinlar#_ftnref9
• Haas, H. d. (2021). A theory of migration: the aspirations-capabilities framework. Comparative Migration Studies (https://comparativemigrationstudies.springeropen.com/articles/10.1186/s40878- 020-00210-4), 1-35.
• Haas, H. d. (2021). Teory of migration: the aspirations-capabilities framework. Comparative Migration Studies, 1-35.
• Haas, H. d. (2023). How Migration Really Works: A Factful Guide to the Most Divisive Issue in Politics. London, UK: Penguin Random House.
• Hendow, M., & Qaisrani, A. (2024). Pathways And Policy Evolution: Comparing National Laws And Policies Addressing Irregular Migrants. https://reliefweb.int/report/world/pathways-and-policy-evolution- comparing-national-laws-and-policies-addressing-irregular-migrants-working-paper-62024, International Centre for Migration Policy Development. ICMPD.
• Hollifield, J. F. (2022). Migration And The Liberal Paradox In Europe. In J. F. Hollifield, & N. Foley,
• Understanding Global Migration (pp. 413-441). Stanford University Press .
• İçduygu et al. (2013). MPC - Migration Profile. Migration Policy Centre.
• İçduygu et al. (2014). Türkiyenin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023. İstanbul: MİReKoç.
• İçduygu, A. (2012). Kentler ve Göç, İtalya. İstanbul: İstanbul Bilgi Üiversitesi Yayınları.
• İçduygu, A., & Aksel, D. B. (2012). Türkiye’de Düzensiz Göç. Uluslararası Göç Örgütü yayını, 1-69. Turkish Journal of Diaspora Studies 73
• ICMPD, & İKA. (2018-2019). Bölgesel Göç Profili Ve Bölgesel Değerlendirme Raporu. https://www.ika. org.tr/assets/upload/dosyalar/trc1-bolgesi-goc-profili-ve-bolgesel-degerlendirme-raporu.pdf. ICMPD ve İKA.
• ICMPD. (2018). Bölgesel Göç Profili ve Bölgesel Değerlendirme Raporu. ICMPD ve İKA 2018-2019. İstanbul, V. (2023, 07 28). İstanbul İlinde İkamet Eden Geçici Koruma Kapsamındaki Suriye Uyruklu Yabancıların
• Kayıtlı Oldukları İllere Dönmeleri Hakkında Duyuru. Retrieved from İstanbul Valiliği: http://www.istanbul.gov.tr/istanbul-ilinde-ikamet-eden-gecici-koruma-kapsamindaki-suriye-uyruklu- yabancilarin-kayitli-olduklari-illere-donmeleri-hakkinda-duyuru
• James F, H. (2004 , 09). The Emerging Migration State. International Migration Review , Volume 38(Issue 3), 828-1302.
• Katharina, N. (2024). The il/liberal paradox: conceptualising immigration policy trade-offs across the democracy/ autocracy divide. JOURNAL OF ETHNIC AND MIGRATION STUDIES, 680–701.
• Kilberg, R. (2014, 7 24). Migration Policy İnstitute. Retrieved from Migration Information Source: https: //www.migrationpolicy.org/article/turkeys-evolving-migration-identity
• Koser, K. (2014). Transition, crisis and mobility in Afghanistan: rhetoric and reality. Geneva: IOM.
• Lee, E. S. (1966). A Theory of Migration. Demography, 47-57.
• Mandel, R. (2008). Cosmopolitan Anxieties. London: Duke University Press.
• Massey, D. S. (1993). Theories of International Migration: A Review and Appraisal. Population and Development Review, 431-466.
• MMC. (2022). The role of smugglers in Afghans’ irregular journeys to Türkiye. MMC.
• MMC. (2024). Implications of the Taliban takeover on Afghan women’s migration to Türkiye. https://mixedmigration. org/wp-content/uploads/2024/05/329_Afghan-women-migration-Turkiye.pdf. MMR.
• Nalbant, F., Eseler, B., & Göksoy Sevinçli, B. (2022). Göç Olgusuna İlişkin Kavramsal ve Kuramsal Bir Çerçeve. Ankara: Nobel.
• Osman Kubilay, G. (2007). Doğu Türkistan’dan Türkiye’ye Hazin Bir Göç Hikâyesi. Turkish Studies, 252-273.
• Özdal, B., & Vardar Tutan, E. (2018). Temel Kavramlar ve Olgular. In B. Özdal, Uluslararası Göç ve Nüfus Hareketleri Bağlamında Türkiye (pp. 3-60). Bursa: DORA.
• Özer, İ. (2016). Doğu ve Güneydoğu Komşu Ülkelerinden Türkiyeye Yönelik Göç Hareketleri. Ankara: Adalet yayınevi.
• Piore, M. J. (2018). The dual labor market: theory and implications. In Social stratification . In D. B. Grusky, Social Stratification Class, Race, and Gender in Sociological Perspective (pp. 629-640). New York: Routledge.
• Sağıroğlu, A. Z. (2021). Türkiye Göç ve İnsan Hareketlilikleri Yıllığı. Ankara: GAV Perspektif.
• Şimşek, A. R. (2021, 6 18). Tarihten Günümüze Afganistan Göçleri ve Türk Asıllı Göçmenler. Retrieved from Ankasam: https://www.ankasam.org/tarihten-gunumuze-afganistan-gocleri-ve-turkasilli- gocmenler/
• Sıtkı, Y. e. (2022). İnsan Hakları bağlamında Göç Yönetimi ve Sınır güvenliği . Ankara : Polis Akademisi Yayınları .
• TİHEK. (2018). İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi Ziyareti. Ankara: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu.
• UNHCR. (2022). Turkey Fact Sheet. https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2022/03/
• UNHCR-Turkey-Factsheet-February-2022.pdf. UNHCR. 74 Moh Asmahil Kohan
• UNHCR. (2023). Türkiye Fact Sheet. https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2023/10/ bi-annual-fact-sheet-2023-09-turkiyeF.pdf. UNHCR. Ünver, O. C. (2003). Almanya’ya Türk İşgücü Göçü, Geçmişten Geleceğe Sorunlar , İmkanlar Ve Firsatlar. Sosyal Siyaset Konfranslar Dergisi, 177-226.
• Yıldırım, S. G. (2022). Suriye ve Afganistan Kaynaklı Kitlesel Göçler. Ankara: Nobel yayıncılık. 3RP, UNHCR & UNDP. (2023). 3RP. Regional, Refugee and Resilience Plan, Türkiye country chapter 2023-2025. Türkiye: 3RP: UNHCR & UNDP.