BURSALI MURAD EMRÎ EFENDİ DİVANINDA EHL-İ BEYT SEVGİSİ VE DİVAN-I EMRÎ’DE KERBELÂ

Year 2011, Issue: 57, 85 - 97, 11.03.2011

İbrahim İmran Öztahtalı

Abstract

Murad Emrî Efendi, 1850’de Yunanistan’ın orta bölgesinde, bugün Larissa olarak bilinen ve Osmanlı döneminde Yenişehir-i Fenar olarak adlandırılan şehrin Tırnova kasabasında doğmuş, 1882’de Bursa’ya göç etmiştir. Osmanlı devletinin Balkanlardaki yayılma ve yerleşme politikası bu bölgede köklü bir Türk kültürünün oluşmasını sağlamıştır. Bu kültürün önemli bir yönünü de Bektâşîlik oluşturur. Akıncı ve Yeniçeri birlikleri arasında oldukça yaygın olarak görülen Bektâşîlik, Balkan Türkleri arasında zamanla yaşam kültürüne dönüşerek gelenekselleşmiştir. Murat Emrî Efendi de Bursa’ya göç tarihi olan 1882’ye kadar ki bu tarihte Emrî Efendi 32 yaşındadır, Bektâşî kültürü içinde yetişmiştir. Bursa’ya göç ettikten sonra da Emrî Efendi’de bu kültürün izleri görülür. Murat Emrî Efendi’nin Divanında en dikkat çeken noktalardan biri de Divanın baş kısmında yer alan “mersiyeler” bölümüdür. Bu bölümde yer alan şiirlerin tamamı Elh-i Beyt sevgisi ve Kerbelâ hadisesini konu almaktadır. Murat Emrî Efendi Ehl-i Beyt’te duyduğu sevgi yolunda canı da dâhil olmak üzere her şeyini feda edebileceğini samimi bir şekilde dile getirirken Kerbelâ şehitleri için duyduğu derin üzüntü, Yezid’e karşı büyük bir öfkeye dönüşür. Murad Emrî Efendi, gazeteci, şair, eğitimci-yazar, kütüphaneci, kitapçı ve bir matbaacı olarak Bursa halkına ve kültürüne uzun yıllar hizmet etmiştir. Bu çalışmada Murad Emrî Efendi’nin hayatına kısaca ışık tutulmaya çalışılmış, onun Ehl-i Beyt sevgisiyle birlikte Divanında “Kerbelâ” ya bakışı değerlendirilmiştir. XIX. yüzyılda Bursa’da bir yaban gülü misali kendine özgü rengi ve kokusuyla eserler veren Murad Emrî Efendi, Divan-ı Murad Emrî, Tahmis-i Terkib-i Bend-i Ziyâ Paşa, İhyâ-yı Âsâr-ı Eslâf Tahmislerim , Mudhikât-ı Dehr, Alacalı Defter-Hatırât ve Bursa Kaplıcaları adlı eserleriyle döneminde Bursa kültür hayatına renk katmış, kendisinin hazırlayıp bastığı Fevâid, Sanayi ve Bursa gazeteleri ve bunlardaki sayısız makale ve yazılarıyla da dikkatleri üzerine çekmiştir. Eserlerinde sade bir Türkçe kullanmaya özen gösteren Murad Emrî Efendi 1917’de Bursa’da ölmüştür. İkinci kuşaktan torunu Nilüfer ALPMAN hâlen Bursa’nın Mudanya ilçesinde yaşamaktadır

Keywords

Bursa, Murad Emrî, Ehl-i Beyt sevgisi, divan, Alevî-Bektâşî

THE LOVE OF THE FAMILY OF THE PROPHET MUHAMMAD AND KERBELÂ IN THE DIVAN OF MURAD EMRÎ EFENDI, WHO IS FROM BURSA

Abstract

Murad Emrî Efendi was born in 1850 in the central region of Greece, today known as Larissa and in the Ottoman period was named as the town of Tırnova in the city of Yenişehir Fenar, and immigrated to Bursa in 1882. The Ottoman State’s policy of expansion and establishment in the Balkans led to the formation of a deep-rooted Turkish culture in this area. Bektashism is an important aspect of this culture. Bektashism, quite commonly seen among Raider and Janissary units, was transferred into a life culture and became a tradition over time among the Balkan Turks. Murat Emrî Efendi was 32 years old in 1882 when he migrated to Bursa and grew up in the Bektashi culture. Following his migration to Bursa, Emri Efendi also had overtones of this culture. One of the most prominent chapters in Murat Emrî Efendi’s Divan is “elegiac poetry” included at the beginning of his Divan. All the poems included in this chapter treat the love of Ahl al-Bayt and the event of Kerbelâ. While Murat Emrî Efendi warmheartedly expressed his feelings including laying down his life for the sake of the love of Ahl al-Bayt, the deep sadness he felt for the Kerbelâ martyrs turned into great anger toward Yezid. Murad Emrî Efendi served the people and the culture of Bursa as a journalist, poet, educator-writer, librarian, book-seller and a publisher for long years. In this study Murad Emrî Efendi’s life is briefly examined and his love of the family of the Prophet Muhammad and his view of ‘Kerbelâ’ in Emrî’s Divan were interpreted. Murad Emrî Efendi, who produced work with special colour special odour just like a wild rose in the 19th century, made colourful conributions with his works like Divan-ı Murad Emrî, Tahmis-i Terkib-i Bend-i Ziyâ Paşa, İhyâ-yı Âsâr-ı Eslâf Tahmislerim , Mudhikât-ı Dehr, Alacalı Defter-Hatırât ve Bursa Thermals to Bursa cultural life in his period, and attracted attention with the newspapers of Fevâid, Sanayi and Bursa, which himself prepared and published, and with countless articles and writings in them. Murad Emrî Efendi, who was careful to use plain Turkish in his works, died in Bursa in 1917. His grand granddaughter Nilüfer Alpman still lives in the county of Mudanya in Bursa.

Keywords

Bursa, Murad Emrî, love of the family of the prophet Muhammad , divan , AlevîBektashi

References

• Bursa Ansiklopedisi. (2002); “Murad Emrî” maddesi Hazırlayan: Yılmaz AKKILIÇ, Bursa: BURFED Yayınları No 3.
• Bursa gazetesi. (1307); 1.Sayı. Bursa: Matbaa-i Emrî.
• CEBECİOĞLU Ethem. (1997); Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.
• Favâid gazetesi. (1305). 1.Sayı Bursa: Hüdâvendigâr Vilâyet-i Celîlesi Matbaası.
• GÖLPINARLI, Abdülbâki. (1985); Fuzûlî Divanı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• GÖLPINARLI, Abdülbâki. (1992); Alevî-Bektâşî Nefesleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal. (1988); Son Asır Türk Şairleri. C.I, İstanbul: Dergâh yayınları.
• İZZETİ, Metin. (2004). Balkanlar’da Tasavvuf. İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• KAPLANOĞLU, Raif. (1998); Bursalı Şair Yazar ve Ünlüler Ansiklopedisi. İstanbul: Avrasya Etnoğrafya Vakfı Yayınları No:5.
• Murad Emrî. (1329); Dîvân-ı Emrî. Bursa: Matbaa-i Emrî.
• Murad Emrî. (1329); Tahmis-i Terkib-i Bend-i Ziya Paşa. Bursa: Matbaa-i Emrî.
• Murad Emrî. (1330); Tahmislerim. Bursa: Matbaa-i Emrî.
• Mülâzım Abdülkadir. (2008). Bursa Tarihî Kılavuzu. Mehmet Fatih BİRGÜL-Levent Ali ÇANAKLI, İstanbul: Bursa İl Özel İdaresi Yayınları.
• ÖZTAHTALI, İbrahim İmran. (2009); Bursalı Emrî Murad Efendi ve Divanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SINAR, Alev. (2006); “Bursa’nın İlk Edebiyat ve Sanat Dergisi: Nilüfer”, Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:7, Sayı:10.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi. (1997); 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• TUMAN, Mehmed Nâil. (2001); Tuhfe-i Nâilî. Cemal KURNAZ-Mustafa TATÇI. Ankara: Bizim Büro yayınları.
• ULUDAĞ, Süleyman. (1991); Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Maarifet Yayınları.