BibTex RIS Cite

ALEVİ BEKTAŞİ KAYNAKLARINDA İNSAN YETİŞTİRME MODELİ

Year 2014, Issue: 72, 211 - 225, 03.12.2014

Abstract

Geleneksel Aleviliğin kaynaklarında ahlaki esasları vurgulayan, şeyh-mürit ilişkinidüzenleyen, mürşidin özelliklerini belirten, talibin vazifelerini sayan bölümlere sıkçarastlamaktayız. Örneğin Alevi kaynaklarının en önemlisi Cafer-i Sadık Buyruğunda şöylebir pasaj bulunmaktadır: “Bir talibin piri ırak olup, eli ermese o vekâleten gayrıdan el tuta,görüle. Her kaç seneden sonra piri gelirse yine pirine ikrar etmek erkândır. Zira eğer atasınınpirini inkâr ederse münkir olur. Mizanı bozmuş olur…” Bu ve benzeri ifadelere Alevi Bektaşikaynaklarında fazlasıyla rastlamak mümkündür. Zira bu metinlerin muhtevasının genelive ana teması insan eğitimidir. Alevi Bektaşi metinlerinde bu hususun ön plana çıkması;Aleviliğin, gelişim dönemini Vefaîlik, Yesevîlik, Haydarîlik ve Kalenderilik gibi tarikatlarınhavzasında gerçekleştirmiş tasavvufî bir yapı olmasıyla açıklanabilir. Alevi Bektaşi geleneğinioluşturan temel klasikler ele alındığında Alevi Bektaşi birey için içsel, yatay ve dikey olmaküzere üçlü bir model kurulduğu ve “yol”a giren taliplerin bu üç boyutlu eğitim sistemiyleeğitilmeye çalışıldığı görülür. Biz bu araştırmada genel olarak metin analizi metodunu kullanarakBuyruk, Erkânnâme, Makâlat, Fatiha Tefsiri, Şerh-i Besmele ve benzeri Alevi Bektaşikaynaklarında bu meseleyi tespit etmeye çalışacağız.

References

  • ABDURREZZAK, E. (1982). el-Musannef. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • ACLUNİ (2001). Keşf’ul-Hafa. Dimeşk.
  • AHMED, b. H. (2001). el-Müsned. (thk. Şuayb Arnavut, Adil Mürşid ve diğerleri). Beyrut.
  • ATEŞ, S. (1974). İşari Tefsir Ekolü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. Buyruk İmam Cafer Buyruğu (2013). (Haz. Fuat Bozkurt). 4. Basım. İstanbul: Kapı Ya- yınları. Buyruk İmam Cafer Buyruğu (1999). (Haz. Adil Ali Atalay), 9. Basım, İstanbul: Can Yayınları.
  • ÇİFTÇİ, Ş. (2005). Günümüz Alevi Bektaşi Kültüründe Hadis. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Isparta.
  • ÇİFTÇİ, Ş. (2009). “Alevilerin Hadis Algısı”, DEM Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 6, İstanbul.
  • EBÛ YA’LÂ (1984). el-Müsned, (thk. Hüseyin Selim Esed), Dimeşk.
  • EĞRİ, O. (2003). Yaygın Din Eğitimi Açısından Bektaşilik. İstanbul.
  • ERKÂNNÂME (2007). (Haz. Doğan Kaplan). 1. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Ya- yınları.
  • FIĞLALI, E. R. (1996). Türkiye’de Alevilik Bektâşîlik. (4.Baskı). Ankara: Selçuk Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (2006). Vilayetnâme Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli. 3. Baskı. (Haz. Esat Korkmaz). İstanbul: Can Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (2007a). Besmele Tefsiri, Alevi Bektaşi Klasikleri I. (Haz. Hamiye Du- ran). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (2007). Makalât. (Haz. Ali Yılmaz- Mehmet Akkuş- Ali Öztürk). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (Tarihsiz). Fevaid. (Haz. Mehmet Yaman), Ankara.
  • İBN HİBBAN (1993). es-Sahih, (thk. Şuayb Arnavut), Beyrut.
  • İMAM Nevevi (2010). Riyazu’s Salihin Tercümesi. (Çev. Mustafa Kasadar- Şerafettin Şenaslan). İstanbul: Ravza Yayınları. Kuran-ı Kerim Meali, (Haz. Mesut Okumuş), Birle- şik Dağıtım Kitabevi, Ankara 1994.
  • KUTLU, S. (2003). “Aleviliğin Dinî Statüsü: Din, Mezhep, Tarikat, Heterodoksi, Ortodoksi veya Metadoksi” İslâmiyât Dergisi, Aleviliğin Teolojisi Sayısı, Ankara.
  • OCAK, A. Y. (2000). Babaîler İsyanı Aleviliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslam-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü. 3. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • ÖZCAN, H. (2007). Alevi Bektaşi İnancına Bakışlar Canların Nefesinden. İstanbul: Fatih Üni- versitesi Yayınları.
  • ÖZCAN, H. (2008). “Hacı Bektaş-ı Veli’nin Fatiha Tefsiri, Milli Folklor”. Y: 20. Sayı: 80. An- kara.
  • ŞARDAĞ, R. (1985). Her Yönü ile Hacı Bektaş-ı Veli ve En Yeni Eseri Besmele Şerhi. İzmir.
  • TAHÂVÎ (1994). Şerhu Müşkili’l-Âsâr, (thk. Şuayb Arnavut), Beyrut.
  • ULUDAĞ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

THE MODEL OF MASS EDUCATION IN ALEVI-BEKTASHI’S SOURCES

Year 2014, Issue: 72, 211 - 225, 03.12.2014

Abstract

We often encounter the chapters that organize the sheikh’s relationship with their followers in sources of traditional Alewism. For example, there is in one of the classic Alewi’s works “Buyruk” a passage: “If Talip’s Pir is away him, he must be connected to someone else as a proxy. After many years if his Pir comes back he would have to swear allegiance to him. If he denies his ancestor’s Pir, he becomes a disbeliever. He would have upset the balance … It is possible to come across such statements in classical works. The main theme of this text is the education of people. The cause of the prominence of these issues in the Alewi Bektashi texts is that it has a mystical structure such as Vefailik, Haydarilik, Yesevilik, Kalenderilik. When is analyzed the basic classical Alewish Bektashi’s texts, it is seen that the three recommended ways for the training of individuals. Those are internal, horizontal and vertical models. And it is seen that Talips who come the “path” were educated with this three-dimensional training system. In our research we will use in general text analysis methods. So we will try to identify this issue in Alewi’s Works as Buyruks, Erkanname, Makalat, Fatiha Commetary, Besmele Commentary

References

  • ABDURREZZAK, E. (1982). el-Musannef. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • ACLUNİ (2001). Keşf’ul-Hafa. Dimeşk.
  • AHMED, b. H. (2001). el-Müsned. (thk. Şuayb Arnavut, Adil Mürşid ve diğerleri). Beyrut.
  • ATEŞ, S. (1974). İşari Tefsir Ekolü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. Buyruk İmam Cafer Buyruğu (2013). (Haz. Fuat Bozkurt). 4. Basım. İstanbul: Kapı Ya- yınları. Buyruk İmam Cafer Buyruğu (1999). (Haz. Adil Ali Atalay), 9. Basım, İstanbul: Can Yayınları.
  • ÇİFTÇİ, Ş. (2005). Günümüz Alevi Bektaşi Kültüründe Hadis. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Isparta.
  • ÇİFTÇİ, Ş. (2009). “Alevilerin Hadis Algısı”, DEM Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 6, İstanbul.
  • EBÛ YA’LÂ (1984). el-Müsned, (thk. Hüseyin Selim Esed), Dimeşk.
  • EĞRİ, O. (2003). Yaygın Din Eğitimi Açısından Bektaşilik. İstanbul.
  • ERKÂNNÂME (2007). (Haz. Doğan Kaplan). 1. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Ya- yınları.
  • FIĞLALI, E. R. (1996). Türkiye’de Alevilik Bektâşîlik. (4.Baskı). Ankara: Selçuk Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (2006). Vilayetnâme Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli. 3. Baskı. (Haz. Esat Korkmaz). İstanbul: Can Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (2007a). Besmele Tefsiri, Alevi Bektaşi Klasikleri I. (Haz. Hamiye Du- ran). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (2007). Makalât. (Haz. Ali Yılmaz- Mehmet Akkuş- Ali Öztürk). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • HACI BEKTAŞ-I VELİ (Tarihsiz). Fevaid. (Haz. Mehmet Yaman), Ankara.
  • İBN HİBBAN (1993). es-Sahih, (thk. Şuayb Arnavut), Beyrut.
  • İMAM Nevevi (2010). Riyazu’s Salihin Tercümesi. (Çev. Mustafa Kasadar- Şerafettin Şenaslan). İstanbul: Ravza Yayınları. Kuran-ı Kerim Meali, (Haz. Mesut Okumuş), Birle- şik Dağıtım Kitabevi, Ankara 1994.
  • KUTLU, S. (2003). “Aleviliğin Dinî Statüsü: Din, Mezhep, Tarikat, Heterodoksi, Ortodoksi veya Metadoksi” İslâmiyât Dergisi, Aleviliğin Teolojisi Sayısı, Ankara.
  • OCAK, A. Y. (2000). Babaîler İsyanı Aleviliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslam-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü. 3. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • ÖZCAN, H. (2007). Alevi Bektaşi İnancına Bakışlar Canların Nefesinden. İstanbul: Fatih Üni- versitesi Yayınları.
  • ÖZCAN, H. (2008). “Hacı Bektaş-ı Veli’nin Fatiha Tefsiri, Milli Folklor”. Y: 20. Sayı: 80. An- kara.
  • ŞARDAĞ, R. (1985). Her Yönü ile Hacı Bektaş-ı Veli ve En Yeni Eseri Besmele Şerhi. İzmir.
  • TAHÂVÎ (1994). Şerhu Müşkili’l-Âsâr, (thk. Şuayb Arnavut), Beyrut.
  • ULUDAĞ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
There are 23 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Research Article
Authors

Hamit Aktürk This is me

Talip Tuğrul This is me

Publication Date December 3, 2014
Published in Issue Year 2014 Issue: 72

Cite

ISNAD Aktürk, Hamit - Tuğrul, Talip. “ALEVİ BEKTAŞİ KAYNAKLARINDA İNSAN YETİŞTİRME MODELİ”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 72 (December 2014), 211-225.

Bu dergide yayımlanan makaleler Creative Commons Attribution 4.0 ile lisanslanmıştır. Bu lisans, açık erişimli bir makalenin ticari olmayan bir şekilde tekrar kullanılmasına, yazar doğru atfedildiği sürece izin verir.