Ahiliğin Balkanalara Geçiş Yolları

Year 2017, Issue: 82, 91 - 106, 09.06.2017

Hasan Karaköse

Abstract

Makalede Ahîliğin bazı özellikleri, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda ve Balkanlar’a geçmesi sırasında ahîlerin destekleri anlatılmıştır. Ayrıca Ahîliğin Balkanlar’a yerleşmesi ve yayılması incelenmiştir. Araştırma konumuz Orta Çağ’da Anadolu ve Balkanlar’da esnaf teşkilâtı, gençlerin zanaat sahibi olması, askerî alanlar gibi pek çok sahada etkin olan ahîlik ve bu teşkilâtın Balkanlara geçiş yollarını tespit etmektir. Ahîler, şehir ve köylerde memleketin imar ve iskânını, dinî propagandaları yürütmeyi görev bilmişlerdir. Derviş sıfatlı bu insanlar uclara veya korunması gereken boş yerlere gelip yerleşmişler ve buraları bir köy, bir kültür merkezi haline dönüştürmüşlerdir. Osmanlı’nın kuruluş yıllarında Batı Anadolu’daki beyliklerin Bizans topraklarındaki fetihleri, sınır bölgelerinde Türk vakıflarının kurulmasına yardımcı olmuştur. Osmanlıların Rumeli’ye yerleşmesi hem Osmanlı tarihi açısından hem de Avrupa tarihi açısından önemlidir. Türkler Rumeli’ye geçmeseydi, Osmanlı’nın Balkanlar tarihi olmayacak ve Osmanlı Devleti öteki Türkmen beylikleri gibi küçük bir devlet olarak kalacaklardı. Osmanlıların fethetmiş oldukları bölgelerde uyguladıkları iskân sistemi dervişler ve öncü birlikler tarafından gerçekleştirildi. Bunların genellikle görevleri, boş toprak bulmak, kendilerine yer ve yurt yapmaktı. Ahîlerin ve dervişlerin iskân faaliyetleri sonucunda Balkanlar’da İslâmiyet yayıldı. Özellikle uç bölgelerdeki ahîler, toprakların genişlemesinde, İslamlaşmada etkin görevler üstlendiler. Bu bakımdan Balkanlar’ın İslamlaşmasında derviş gruplarının ve ahîlerin oynadığı rol son derece önemlidir. Düzenli ve teşkilâtlı ordularla birlikte veya onlardan önce fetih hareketlerine çıkan bu organize gruplar, kendileri için elverişli mıntıkalara yerleşir, örnek yaşayışları ile karşı tarafı mânen fethederlerdi. Diğer taraftan Osmanlı padişahları Balkanlar’daki fetihlerde, ahî şeyhleri ile yakın temas halinde olurlardı. Ahî teşkilatları köylere kadar uzandıklarından, ticarette hâkim olmanın yanı sıra, kazanılan gelirlerle sosyal yardımlaşma müesseselerini kurarlardı. Bu esnada bir taraftan Balkanlar’da Osmanlı Devleti gelişmesini sürdürürken, diğer taraftan sivil ve askerî kurumlar, ahîlik gibi sivil ve dinî örgütler yerleşmelerini sağlamış olurdu.

Keywords

Osmanlı Devleti, Balkanlar, ahîlik, ahî dervişleri, vakıflar

THE PATHWAYS OF AKHISM TO THE BALKANS

Abstract

In this article, some features in Akhism have been researched supports of the akhs during the establishment of the Ottoman State and passage to the Balkans. Besides, settlement of the Akhism and spreading have been examined in Balkans.State, sufistic life has become one of the most importent issues. The akhs had the duty to carry out the constraction and the reclamation of the country and the propagation of religious propoganda in cities came end settled nail or vacant places to be protected and turned them into avillage, a culturel center During the foundation of the Ottoman, the conquest of Westren Anatolian principals on the Byzantine lands helped to establish Turkish faundations in the border regions. The settlement of Ottomans in Rumeli is important both in terms of Ottoman history and European history If the Turks did not go to Rumelia, The Ottomans would not be the history of the Balkans .The Ottoman Empire would remain a small state like the other Turkmen states. The settlement system they applied in the regions they conquered by the Ottomans was carried out by dervishes and pioneer units. Thay usually do tasks find empty lands, make their own place and dormitory Islam was spread in the Balkans as a result of the resettlement activities of ahis and the dervishes. With another expression, integration with Islam and Turkish culture had been provided. Especially, akhs , who had been in frontier, performed active tasks, in the expansion of the territory, in being a Muslim entering Islam and in the establishment of janissary. In Rumelia’s Islamization, behavior of the dervish clumps and manners of the akhs are extremely important. In the middle ages, those groups, who are against Christian juristic system and justice mechanism, put into practice a new system of social justice. These organizations, who are along with regular and organized armies or outgoing conquest movements before armies, conveniently located in the districts and conqerred with İslamic moral people living in the region. Ottoman sultans became in close contact with akhs dervishes in conquests in Rumelia Rumeli . Furthermore, Ottoman sultans, in close contact with akhs dervishes, carried out Islamization- Turkization movements and reconstruction works. Akhism organizations, which up to reached and spread to villages, besides being dominant commercial, had established welfares institutions with earned incomes. On the one hand, while Ottoman State lasted self development, on the other hand, this state provided self settlement with the help of civil and religious organizations

Keywords

Ottoman State, Balkans, akhism, akhism dervishes, foundations

References

• Altan, Çetin.(2002). “XIII-XIV Yüzyıllarda Yakın Doğunun Sosyo-Ekonomik Hayatında Tüccarlar”, Türkler Ansiklopedisi, c.VII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 448
• Arslan, H.Çetin.(2002). “Erken Osmanlı’nın Fetih ve Yerleşim Sisteminde Akıncı Beylerinin Stratejik Önemi”. Türkler Ansiklopedisi, c.IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 212-218,
• Âşıkpaşazâde, Âşıkpaşaoğlu Tarihi,(1992). Çev. Atsız, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Alexiev, Bojidar.(2011). “Sûfî ve Seyfi”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, c.I, Kırşehir: 42-43.
• Barkan, Ömer Lütfi. (2002). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolonizatör Türk Dervişleri”, Türkler Ansiklopedisi, c.IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Bayram, Mikail.(2002). “Türkiye Selçukluları Döneminde Bilimsel Ortam ve Ahîliğin Doğuşuna Etkisi”, Türkler Ansiklopedisi, c.VII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 261-62
• Demir, Mustafa. (2002). “Türkiye Selçuklu Vakıfları”, Türkler Ansiklopedisi, c. VII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 273.
• Doğru, Halime. (2002). “Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de Fetih ve İskan Siyaseti”, Türkler Ansiklopedisi, c.IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 304-310
• E.Dunn, Rosse.(1986). İbn Batuta’nın Dünyası, Terc. Yeşim Sezdirmez, İstanbul: Klasik Yayınları. 161-162
• Erginli, Zafer. (2002). “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Türk Dervişlerinin İzleri”, Türkler Ansiklopedisi, c.IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.193-197
• Gibbons, Herbert Adams. (1998). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Çev. Ragıp Hulusi Özdem. Ankara: 21.Yüzyıl Yayınları.
• Günaydın, Yusuf Turan. (2011). “Ahmed Tevhid (Ulusoy) ve Ankara Hükümeti ile İlgili Düşünceleri”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, c.I, 454-4.
• İnalcık, Halil.(2002). “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu”, Türkler Ansiklopedisi, c.IX, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 119-144
• İzeti, Metin, (2011).Arnavutlarda Esnaf-Tarikat İlişkileri, I. Uluslararası Ahîlik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, c. I, 499-504
• Irşna Ye. Petrosyan. (2002). “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Yeniçerilerin Kökeni”, Türkler, c.X, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.238-239
• Kelpetin, Arpaguş,(2002). Osmanlı Halkının Geleneksel İslam Anlayışı ve Kaynakları. İstanbul: Çamlıca Yayınları. 87
• Köprülü,Fuad,(1984) Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Muallim Cevdet, (2008). İslam Fütuhatı ve Türk Ahîliği-İbn Batuta’ya Zeyl, Çev: Cezâir Yarar, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Niray, Nasır. (2002). “Anadolu Ahiliğinin Sosyo-Ekonomik Yönleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, s.24, 7-9
• Ocak, Ahmet Yaşar,(1996). Bâbâîler İsyanı, İstanbul, Dergâh Yayınları, 170
• Öz, Tahsin. (1941). “Murad I. ile Emir Süleyman’a Ait İki Vakfiye”, Türkiye Vakıflar Dergisi, c. I, (4), Ankara,243
• Özcan, Abdulkadir. (2002).“Osmanlı Devleti’nin Askeri Yapısı”, Türkler, c.X, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Sevinç, Necdet. (1985). Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Düzeni, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• —. (2007). Osmanlı’nın Yükselişi ve Çöküşü, İstanbul: Bilge Karınca Yayınları.
• SHAW, Stanford. (1994). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çev. Mehmet Harmancı, c. I, İstanbul: e Yayınları.
• Şahin, İlhan. (1992). “Kuruluşundan Fetret Devrine Kadar Osmanlı Siyâsî Tarihi”, Redaksiyon: Hakkı Dursun Yıldız, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c.X, İstanbul: Çağ Yayınları.
• Şahin, İlhan. (1992). Osmanlı Döneminde Sarayova (Saraybosna)’nın Kuruluşu ve Yükselişi (1455-1651). Redaksiyon: İlhan Şahin, Mim Kemal Öke, Bosna- Hersek, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını. 26-28
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (2008). Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları. c..II. Ankara
• Ülgen, Erol.(1996). “Ahîlik”, Osmanlı Ansiklopedisi, c..I ,İstanbul: İz Yayınları.
• Ünal, Mehmet Ali.(2000). “Osmanlı Devri Türk Kültürü’nün Temel Özellikleri”, Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi, Konya: 748
• Yüksel, Hasan.(2000). “Ahi Vakıfları”, Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi, Konya: 163-166