ZİYARET FENOMENİNDEN İSİM KÜLTÜRÜNE: FATİH AHMET BABA TÜRBESİ ÖRNEĞİ

Year 2013, Issue: 67, 71 - 88, 24.10.2013

Abdullah Özbolat

Abstract

Bu çalışmanın konusu, ziyaret fenomeni ve isim kültürü ilişkisidir. Elazığ/Harput Fatih Ahmet Baba Türbesi örneğinde ziyaret fenomeninden isim kültürüne bir yansıma gözlenmektedir. Türbeyi ziyaret ettikten sonra doğan çocuklara, minnet ve şükran göstergesi olarak veli kimsenin ismi verilmektedir. Elazığ’da Fethi Ahmet isminin yaygın olması, Harput’ta bulunan Fatih Ahmet Baba Türbesi ile ilişkilendirilmektedir. Türbelerin belirli dilekler konusunda uzmanlaşmış olarak görüldüğünde, Fatih Ahmet Baba Türbesi, erkek çocuk ve yaşaması istenen çocuk konusunda uzmanlaşmış olarak düşünülmektedir. Çalışmanın örneklemi, Fatih Ahmet Baba türbesinden dolayı Fethi Ahmet, Fatih Ahmet, Fetih Ahmet ve Ahmet Fethi ismi verilen kişilerden oluşmaktadır. 60 kişiden oluşan örneklem grubuna kartopu tekniği ile ulaşılmıştır. Örneklem grubunun yaş aralığı, 18-53 olarak tespit edilmiştir. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmada, veriler görüşme tekniği ile elde edilmiştir. Saha çalışmasının bulgularından hareketle, ziyaret fenomeninden isim kültürüne yansıma sekiz boyutta kavramsallaştırılmıştır. Bu boyutlar, aracı kullanma boyutu, tıbbi çaresizlik boyutu, toplumsal cinsiyet boyutu, manevi yön atfetme boyutu, isim-kişiliğin taşınması boyutu, rüya motifi boyutu, Alevilik-Sünnilik boyutu ve rasyonelleşme-sekülerleşme boyutu olarak sıralanmaktadır. Çocuk sahibi olmak, özellikle de erkek çocuk ve doğan çocukların yaşaması konusunda Fatih Ahmet Baba Türbesi örneğinde kutsal, tezahür etmektedir. Bu araştırma Fatih Ahmet Baba türbesi örneğinde, dilenen dileklerin ve adanan adakların olgusal karşılığını saha çalışmasının sunduğu verilere dayanarak incelemeye ve tahlil etmeye çalışmaktadır.

Keywords

Ziyaret fenomeni, isim kültürü, kimlik, türbe, Elazığ

FROM VISITING PHENOMENON TO THE CULTURE OF NAME: THE CASE OF THE TOMB OF FATIH AHMED BABA

Abstract

Subject of this study is the relationship between visiting phenomenon and culture of name. In the case of Tomb of Fatih Ahmed Baba in Elazig/Harput, a reflection of the culture of the name from visiting phenomenon was observed. The children born after visiting the shrine were given the name of entombed saint as a sign of gratitude and thanksgiving. The fact that the name Fethi Ahmet is widespread in Elazığ is associated with the Tomb of Fatih Ahmed Baba in Elazig/Harput. When tombs are considered to be expert at wishes, Tomb of Fatih Ahmed Baba can be seen as an expert at giving sons and also the children who are desired to survive. The sample of the study consists of people called Ahmet Fethi, Fatih Ahmet, Fetih Ahmet and Fethi Ahmet due to the tomb of Fatih Ahmed Baba. The sample group of 60 people was reached through the snowball technique. The age range of the sample group was identified as 18-53. In this study, qualitative methods were utilized and the data were obtained with interview technique. Based on the findings of the fieldwork, reflection of the culture of the name from visiting phenomenon was conceptualized in eight dimensions. These are the dimensions of benefiting an agent, medical incurability, gender, attribution of spiritual direction, sustaining the name-character, dream motive, Alawism-Sunnism and rationalism-secularism. In the case of Tomb of Fatih Ahmed Baba, having a child, especially a son and survival of the born children appear to be of holiness. This study tries to investigate the factual reality of wishes and vows depending on the data collected from fieldwork in the case of tomb of Fatih Ahmet Baba

Keywords

Visiting phenomenon, culture of name, identity, tomb, Elazıg

References

• ACIPAYAMLI, O. (1992). “Türk Kültüründe Ad Koyma Folklorunun Morfolojik ve Fonk- siyonel Yönlerden İncelenmesi”. IV. Milletlerarası Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C.IV: ss.1-14.
• AĞIRMAN, C. (1998). “Ad Koyma ve Hz. Peygamber’in İsimlere Karşı Tutumu”. Cumhu- riyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 2: ss.123-143.
• ASSMANN, J. (2001). Kültürel Bellek. Çev. Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BODENHORN, B. ve BRUCK, G.V. (2006). “Entangled in Histories: An Introduction to the Anthropology of Names and Naming”. The Anthropology of Names and Naming, (Ed). Gabriele Vom Bruck, Barbara Bodenhorn, United Kingdom, New York: Camb- ridge University Press.
• BAŞGÖZ, İ. (1985). “The Name and Society: a Case Study of Personal Names in Turkey. Altaistic Studies, ss.1-15.
• BAŞGÖZ, İ. (1986). Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• BRERETON, J. (2005). “Sacred Space”. Encyclopedia of Religion (Ed.) Lindsay Jones, New York, Thomson Gale, Cilt 12, ss.7978-7986.
• ÇELİK, C. (2004). Türk Halk Dindarlığında Değişim ve Süreklilik: Ziyaret Fenomeni Örne- ği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IV (1), ss.213-239.
• ÇELİK, C. (2005). İsim Kültürü ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi.
• ÇELİK, C. (2007). “Bir Kimlik Beyanı Olarak İsimler: Kişi İsimlerine Sosyolojik Bir Yakla- şım”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, ss.5-21.
• EMİROĞLU, K. ve AYDIN, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayın- ları.
• GÜNAY, Ü. ve Diğerleri (2001) Ziyaret Fenomeni Üzerine Bir Din Bilimi Araştırması -Kay- seri Örneği-. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• GÜNAY, Ü. ve GÜNGÖR, H. (2007). Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• HALAÇOĞLU, A. (1988). “1866-68 Yıllarında Harput’ta Kullanılan Şahıs İsimleri Üze- rine Bir Deneme”. Türk Folkloru Araştırmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 1988/2, ss.71-86.
• KALAFAT, Y. (2002). Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları-1. Ankara: Kül- tür Bakanlığı Yayınları.
• KİRMAN, M. (2005). Din ve Sekülerleşme Üniversite Gençliği Üzerine Sosyolojik Bir Araş- tırma. Adana: Karahan Kitabevi.
• KÖSE, A. ve AYTEN, A. (2010). Türbeler Popüler Dindarlığın Durakları. İstanbul: Timaş Yayınları.
• ÖRNEK, S. V. (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖRNEK, S V. (1995). Türk Halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SUNGUROĞLU, İ. (1958). Harput Yollarında. Cilt 1, İstanbul: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• WILSON, S. (1998). The Means of Naming, A Social and Cultural History of Personal Na- ming in Western Europe. London: Taylor and Francis Group.
• www.tuik.gov.tr/TuikCocuk/Start.do (01.08.2012).