DÖRT KAPI KAVRAMININ KAYNAKLARI

Year 2021, Issue: 97, 83 - 94, 02.03.2021

Ali Rıza Özdemir

Abstract

Dört Kapı kavramı, Aleviliğin temel eğitim müfredatında merkezi bir öneme sahiptir. İnsanı en ham halinden alıp insan-ı kâmil haline getiren bu eğitim programı, dört ana basamaktan oluşur. Bu ana basamakların adı Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat adlarını taşır. Dört Kapı kavramı şimdiye kadar çok sayıda çalışmaya konu edilmiştir. Doğrudan ve dolaylı şekilde bu eğitim programını araştırma konusu edinen çok sayıda çalışma, konunun sadece belirli yönlerine ışık tutmuştur. Bugüne kadar bu kavramın bir bütün halinde kaynaklarına eğilen derli toplu bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışma, Dört Kapı kavramının ana yapısına eğilmekte ve bu yapının kaynaklarını incelemektedir.Bu çalışmada Dört Kapının Kur’an-ı Kerim ayetlerinde bir dayanağı olup olmadığı, varsa bunların doğrudan mı yoksa dolaylı olarak mı dayanak teşkil ettiği sorularına cevap aranmıştır. Hadis ve buyruk kitaplarında bu kavrama zemin hazırlayan metinler olup olmadığı araştırılmıştır. Çalışmada bütün bunlardan hareketle Dört Kapı kavramını Kur’an-ı Kerim’e, Hz Muhammed’in ve On İki İmam’ın buyruklarına dayandırılmasının mümkün olup olmadığı da ele alınmıştır.Çalışmada kullanılan ana kaynaklar Kur’an-ı Kerim ile Hazreti Muhammed’in ve On İki İmam’ın buyruklarını içeren hadis kitaplarıdır. Ayrıca Alevilikte Dört Kapı kavramını anlatan iç metinlere de başvurulmuştur.Bu yazının temel tezi, Alevilikteki Dört Kapı kavramının İslâmi dayanaklarla inşa edildiğidir. Dört Kapı kavramı, Kur’an- Kerim ile Hz. Muhammed ve On İki İmam’ın buyrukları referans alınarak yapılandırıldığıdır.

Keywords

On İki İmam, Hoca Ahmet Yesevî, Hacı Bektaş Veli, Dört Kapı, Ayet, Hadis

Sources of The “Dört Kapı” Concept

Abstract

The concept of the Dört Kapı is central to the basic education curriculum of Alevism. This training program, which takes the human from its most crude form and makes it perfect, consists of four main steps. The names of these main steps bear the names of Seriat, Tarikat, Marifet and Hakikat. The concept of Dört Kapı has been the subject of numerous studies so far. Numerous studies that directly and indirectly investigate this curriculum have shed light on only certain aspects of the subject. Until now, there has not been a orderly study focusing on the resources of this concept as a whole. This study focuses on the main structure of the Dört Kapı concept and examines the sources of this structure.In this study, the answers to the questions of whether the Dört Kapı have a basis in the verses of the Quran, whether they are direct or indirect, if any, are sought. In the hadith and command books, it is investigated whether there are texts that lay the groundwork for this concept. In this study, it is also examined whether it is possible to base the concept of the Dört Kapı on the Quran, the commands of the Prophet Muhammad and the Twelve Imams.The main sources used in the study are hadith books containing the commands of the Quran and the Prophet Muhammad and the Twelve Imams. In addition, internal texts describing the concept of Dört Kapı in Alevism were also consulted.The main thesis of this article is that the concept of Dört Kapı in Alevism was built with Islamic bases. The concept of the Dört Kapı is that the Qur'an- The Holy Quran and the Prophet Muhammad and the Twelve Imams are structured by reference.

Keywords

Twelve Imams, Hodja Ahmed Yesewi, Haci Bektash Veli, Dört Kapı, Verse, Hadith

References

• Allame Muhammed Bakır Meclisi. (1982). Bihar’ul Envar. c. 28. Tahran: Dar’ul Kutub el-İslamiyye.
• Aytekin, Sefer. (1958). Buyruk. Ankara: Emek Yayımevi.
• Ayyıldız, Hasan. (?). İmam-ı Cafer Buyruğu. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Bisati (2013). Şeyh Safi Buyruğu. Haz. Ahmet Taşğın. Konya: Çizgi Yayınları.
• Bozkurt, Fuat. (2009). İmam Cafer-i Sadık Buyruğu. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Demiral, Vahit. (2016). “Kur’an’da Allah’a İman Edenler İçin Kullanılan Kavramlar”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
• El-Kuleynî. (2007). Usul-u Kâfi. Cilt: 2. Çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Dar’ul Hikem Yayınları.
• Fahruddîn Er-Râzî. (2002). Tefsîr-i Kebîr (Mefâtîhu’l–Gayb). c. 12. Tercüme: Suat Yıldırım-Lütfullah Cebeci-Sadık Kılıç-Sadık Doğru. İstanbul: Huzur Yayın Dağıtım.
• Elvan Çelebi (2017). Name-i Kutsi&Menâkıb’ul Kudsiyye. İkinci Kitap. Haz.: Mertol Tulum. Konya: Çizgi Yayınevi.
• ——. (2014). Menakıbu’l-Kudsiyye Fi Menasıbi’l-Ünsiyye (Baba İlyas-ı Horasanî ve Sülalesinin Menkabevi Tarihi). Yayımlayanlar: İsmail E. Erünsal ve Ahmet Yaşar Ocak. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Eraslan, Kemal. (2016). Yesevî’nin Fakr-nâmesi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• Erden, Münire. (2011). Eğitim Bilimlerine Giriş. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Güzel, Abdurrahman. (1981). Kaygusuz Abdal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ——. (2011). Hacı Bektaş Veli El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hünkâr Hacı Bektaş Veli (2015). Makâlât. Haz.: Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş-Ali Öztürk. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İmam Cafer-i Sadık (2019). Şeriatın Çerağı ve Hakikatın Anahtarı. Çev. Ali Orak. İstanbul: İmam Rıza Dergâhı Yayınları.
• Kahraman, Abdullah. (2017). “Yunus Emre Dîvân’ında Şerîat, Tarîkat, Hakîkat ve Marîfet (Dört Kapı)”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 1(1), 1-18.
• Kaplan, Doğan. (2007). Erkanname-1. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ——. (2010). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ——. (2015). Şeyh Safi Buyruğu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, Kemal. (2015). Kur’an ve Ehl-i Beyt Buyruklarında Dört Kapı Kırk Makam. İstanbul: Dörtkapı Yayınları.
• Kur’an-ı Kerim. (2011). Hazırlayanlar: Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Mirza Hüseyin Nuri Tebersi (1987). Müstedrek-ul Vesail ve Müstenbet-ul Mesail. Kum: Alul Beyt Müessesesi.
• Özdemir, Ali Rıza. (2017). Aleviliğin Yazılı Kaynakları. Ankara: Kripto Yayınları.
• ——. (2019). Hünkâr: Hacı Bektaş Veli. Ankara: Kripto Yayınları.
• Özmen, İsmail. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tatçı, Mustafa. (1990). Yunus Emre Divanı Tenkitli Metin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Vaktidolu, Ali Adil Atalay. (2016). İmam Cafer-i Sadık Buyruğu. İstanbul: Can Yayınları.
• Yaman, Mehmet. (2000). Buyruk. Mannheim: AKM Dededeler Kurulu Yayını.