Düşünme ve Öz Değerlendirme Mekanları: Anadolu Çilehaneleri

Year 2021, Issue: 99, 105 - 128, 06.09.2021

Melih Kurnalı Duygu Koca

Abstract

Mimari mekânların var olma fikirlerinin temelinde bir işlevi veya mekânın kullanıcısının ihtiyaç ve isteklerini karşılayabilme yatmaktadır. Bu işlevler ontolojik olarak temel ihtiyaçlardan ortaya çıkmış ve çeşitlenmiştir. Düşünme işlevi ise bu temel ihtiyaçlar içerisinde değerlendirilmemektir. Mimarlık ve mekân tasarımı içerisinde düşünmeye ayrılmış mekân olarak özelleşmiş bir çalışma alanı bulunmamasına rağmen düşünme mekânlarının geçmişteki varlıklarının incelenmesi ve temel özelliklerinin belirlenmesi çalışmanın temel amacıdır. Bu bağlamda çalışma, ilk olarak düşünme ya da bir mekân içinde düşüneme ve özelleşmiş mekânlarda düşünmenin kavramsal analizini yapmıştır. İkinci bölümde, Doğu medeniyetindeki düşünce işlevi temelli mekânlar ve yapılar belirlenerek,benzer kültürlerdeki yansımalarına odaklanılmıştır. Bu incelemenin ardından Anadolu’da görülen çeşitli inanç sistemleri içerisinde düşünme için kullanılan özel yapılar olan Çilehane yapıları ve iç mekânları incelenmiştir. Saha çalışmasında amaç, Çilehanelerin mimari ve mekansal özelliklerini belirlemektir. Düşünce süreci özünde yalnızlık ve dinginlikle ilişkilidir ve bu nedenle izole ortamlar gerektirir. Çalışma, Çilehanelerin mimari ve mekansal oluşumları üzerinden mevcut literatürde düşünme mekanlarına ilişkin yapılan tanımlamaları yeniden okumaya çalışmıştır. Anadolu’daki çeşitli inanç sistemlerine ait 10 Çilehane yapısı çalışmanın kapsamını oluşturmuştur. Yapılar: bina kütlesi, cephe organizasyonu, iç mekânların açıklık-yakınlık karakteri ve iç özelliklerinden oluşan dört kıstas üzerinden formal analiz yöntemi ile incelenmiştir. Araştırma sonucu, incelenen Çilehanelerin düşünme işlevi için evrensel özelliklere sahip olduğu göstermiştir. Çilehanelerin ve iç mekânların toplumdan ve kentten uzak olması, ormanlarda, deniz kenarında veya dağlık alanlarda konumlanması, tek hacimli olması ve minimum donatıya sahip olması gibi temel özellikleri, düşünce mekânlarının önemli ilkelerine tanımlamaktadır

Keywords

Anadolu, Mimarlık, Çilehane, Mekân, Düşünme

Places of Thinking and Self Evaluation: Anatolian Çilehanes

Abstract

The basis of the idea that originates the existence of architectural spaces underlies a function or to meet the needs and requests of the user. These functions emerged ontologically from basic needs and then diversified. However, thinking function has not been evaluated within these basic needs. Although there is no specialized area of study for spaces devoted to thinking within the architecture and interior design discipline, the main aim of this study is to investigate the historical existence and to determine their basic features of thinking spaces. In this context, the study first makes a conceptual analysis of thinking in space and specialized places or thought. In the second part, the thinkingbased spaces in Eastern civilization and the buildings realized by the reflections of similar cultures are focused. After these investigations, Çilehane buildings and their interiors, which are special structures, used for thinking within several belief systems seen in Anatolia are examined. In the field study, the aim is to define the architectural and spatial characteristics of Çilehanes. The thought process intrinsically is associated with solitude and serenity and thus requires isolated environments. The study tries to reread the definitions made in the existing literature about the thinking spaces through the architectural and spatial formations of Çilehanes. The 10 cases of Çilehanes belonging to various belief systems in Anatolia form the context of the study. The cases are examined by a formal analysis method through four criteria: the building mass, facade organization, the openness-closeness character of interiors, and interior features. The result of the research shows that the examined Çilehanes have universal characteristics for the thinking function. The main characteristics of the buildings and the interior spaces such as being far from the society and the city, located in forests, waterfront or mountainous areas, having single volume, and minimum equipment correspond to the significant principles of thinking places.

Keywords

Anatolia, Architecture, Çilehane, Space, Thinking

References

• Altıntaş, Hayrani. (1986). Tasavvuf Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Atalan, Özlem. (2018). “Performance of Interior Space for Historical and Spatial Transformation; Refunctioning of Kula Sungur Bey Bath”. International Journal of History 10(7): 58-78.
• Berktay, Fugen ve Emin Atasoy. (2007). “Dinler Coğrafyasina Küresel Bir Bakiş”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10(18), 18-44.
• Bölükbaşı, Ayşe. (2015). XVI. yüzyılda İstanbul’daki Halveti tekkeleri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Cline, Ann. (1997). A Hut of One’s Own: Life Outside the Circle of Architecture. Cambridge: MIT Press.
• Demirarslan, Deniz. (2016). “Din ve Tasavvuf Kültüründe Çilehane Kavramı ve Mekan Özellikleri Açısından Gelibolu Çilehanesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 77: 175-196.
• Demirci, Mehmet. (2007). “Bir Eğitim Aracı Olarak Mevlevî Çilesi”. Marife 7(3), 105-122.
• Doğan, Ahmet Işık. (1977). Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları Tekkeler, Zaviyeler ve Benzer Nitelikteki Fütüvvet Yapıları. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Müm. Mim. Fakültesi Matbaası.
• Erkaya, Mahmud Esad. (2016). “Tasavvufî Eğitim Metodu Olarak Halvet (Gümüşhânevî Örneği)”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(4), 1506-1515.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki et. al (1976). Dinler Tarihi Ansiklopedisi İslamiyet, Hristiyanlık, Musevilik ve İlkel Dinler. Çev. Zeynep Akbay et. al. İstanbul: Gelişim Yayınları.
• Freud, Sigmund. (2014). Günlük Yaşamın Psikopatolojisi. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Gazi, Aylin ve Elvin Boduroğlu. (2015). “İşlev Değişikliğinin Tarihi Yapılar Üzerine Etkileri “Alsancak Levanten Evleri Örneği”. Megaron Yildiz Technical University Faculty Of Architecture E-Jour 10(1), 57-69.
• Gökberk, Macit. (1961). Felsefe Tarihi. Istanbul: Remzi Kitabevi.
• Heidegger, Martin. (1968). What is Called Thinking? New York: Harper& Row, Publishers.
• Holenstein, Elmar. (2015). Felsefe Atlası Düşünmenin Mekanları ve Yolları. Çev. Ogün Duman. İstanbul: Küre Yayınları.
• Köksal, İsmail. (1999). Fıkıh ve Tasavvuf ilişkisi. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2, 83-104.
• Kurak Açıcı, Funda ve Zeynep Nilsun Konakoğlu. (2019). “Tarihi Yapilarin Yeniden İşlevlendirilmesi: Trabzon Mimarlar Odasi Örneği”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28(2), 214-224.
• Kurnalı, Melih ve Duygu Koca. (2020). “Çilehane as A Place for Thinking”. Architecture Heritage and Design 6 World Heritage and Contamination Le Vie dei Mercanti XVIII International Forum. Roma: Gangemi Editore Spa.
• Kurnalı, Melih. (2019). Düş’ün Mekanları. Sanatta Yeterlik Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Lange, Alexandra. (2012). Writing About Architecture: Mastering the Language of Buildings and Cities. New York: Princeton Architectural Press.
• Pallasmaa, Juhani. (2016). Tenin Gözleri Mimarlık ve Duyular. Çev. Aziz Ufuk Kılıç. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Sharr, Adam. (2016). Heidegger’in Kulübesi. Çev. Engin Yurt. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanman, M. Baha. (1994). “Galata Mevlevihanesi Mimari”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (364-367).
• Tanrıkorur, Barihüda. (2012). “İkinci Manisa Mevlevihanesi”. Sufi Araştırmaları. 3(6), 31-50
• Türk Dil Kurumu. “Güncel Türkçe Sözlük”. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 03.09.2020).
• Witthenstein, Ludwig. (2006). Tractatus Logico-Philosophicus. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Yaldiz, Esra ve N. Gül Asatekin. (2016). “Anitsal Yapilarin Yeniden Kullaniminda İşlevsel Adaptasyonun, Mekânsal Analiz Yolu İle Değerlendirilmesi; Kayseri Sahabiye Medresesi”. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 21, 89-112.