Yoksul Derviş’in Şiirlerinde Hacı Bektaş Veli Sevgisi

Year 2021, Issue: 99, 173 - 202, 06.09.2021

Mehmet Sarı

Abstract

Yoksul Derviş, asıl adı Şemsettin Kubat olan bir halk ozanıdır. Afyonkarahisar’ın Emirdağ ilçesine bağlı Karacalar köyünde doğup büyümüştür. İlk dinî eğitimini köyünde ve Emirdağ ilçesinde almıştır. Çiftçi olan babasına yardım ettiği için ilkokula gidememiştir. Okuma arzusu ile İstanbul’a gitmiş ve dinî eğitimini geliştirerek köyüne dönmüştür. Köyündeki Kadirî tarikatı dergâhında derviş olarak hizmete başlamıştır. Sonraki yıllarda girdiği sınavlarda başarı sağlayarak imamlık yapma hakkını kazanmıştır Şiir yazmaya küçük yaşlarda başlayan Kubat, Latin harflerini okuyup-yazmayı askerlik yaptığı sırada öğrenmiştir. Daha sonraki yıllarda saz çalmaya da başlamış, yarışmalara, konserlere katılmıştır. Verdiği konserlerle bir halk ozanı olarak tanınmış, yurt içinde ve yurt dışında ünlenmiştir.Şiirleri dergi ve gazetelerde yayımlanmış ve kitap olarak basılmıştır. Hakkında bilimsel çalışmalar yapılmış, tezler hazırlanmış ve kitaplar yazılmıştır. Şiirlerinde Hak, Hz. Muhammed ve Hz. Ali aşkı önde gelmektedir. Bağlı bulunduğu tarikatla birlikte diğer tarikatların uluları üzerine de şiirler yazmıştır. Abdulkâdir Geylâni, Yunus Emre, Hazreti Mevlânâ, Hacı Bektaş Veli, Hak Halili ve Bacı Sultan bunlardan bazılarıdır. Çalışmada Yoksul Derviş’in hayatından ve eserlerinden söz edilerek “Hacı Bektaş Veli” hakkında yazdığı şiirler üzerinde durulmuştur. “Hünkâr Hacı Bektaş Veli”, “Hacı Bektaş Veli”, “Veli Merhaba” gibi adlarla yazılan ve bazıları ilk defa burada yayımlanan şiirlerde Hacı Bektaş Veli’nin ilkelerine candan bağlılık ve ona karşı duyulan sevgi dile getirilmiştir. Özellikle tam metinleri verilen altı şiir, Hacı Bektaş Veli’nin hayatından ve kerametlerinden söz etmesi açısından belge durumundadır. Çalışmada Hacı Bektaş Veli’nin, başka tarikatlara bağlı şairlerce de sevildiği, Kadirî tarikatına bağlı Yoksul Derviş’in şiirleri örnek gösterilerek anlatılmıştır. Böylece Hacı Bektaş Veli’nin öğretilerinin ve sevgisinin tarikatlar üstü ortak insani değerler olduğu dikkate sunulmuştur.

Keywords

Yoksul Derviş, Hacı Bektaş Veli, Sevgi, Kadirîlik, Karacalar Dergâhı

The Love of Hacı Bektaş Veli in Yoksul Derviş’s Poems

Abstract

Yoksul Derviş is a folk poet whose real name is Şemsettin Kubat. He was born and raised in Karacalar village of Emirdağ district of Afyonkarahisar. He received his first religious education in his village and Emirdağ district. He could not go to primary school because he helped his father, who was a farmer. He went to Istanbul with the desire to read and returned to his village by improving his religious education. He started to serve as a dervish in the Kadirî sect dervish lodge in his village. In the following years, he succeeded in the exams he entered and gained the right to become an imam. Kubat, who started writing poetry at a young age, learned to read and write Latin letters during his military service. In the following years, he started to play the saz and participated in competitions and concerts. He was known as a folk poet with the concerts he gave, and became famous both at home and abroad.His poems have been published in magazines, newspapers and books. Scientific studies have been done about him, theses have been prepared and books have been written. In his poems, God, Muhammad and Ali love comes first. Along with the sect he was affiliated with, he also wrote poems on the greats of other sects. Abdulkâdir Geylâni, Yunus Emre, Mevlânâ, Hacı Bektaş Veli, Hak Halili and Bacı Sultan are some of them. In this study, the life and works of Yoksul Derviş were mentioned and the poems he wrote about “Hacı Bektaş Veli” were emphasized. In the poems written with names such as “Hünkar Hacı Bektaş Veli”, “Hacı Bektaş Veli”, “Veli Merhaba” and some of which were published here for the first time, the sincere devotion to the principles of Hacı Bektaş Veli and the love for him were expressed. Especially the six poems, whose full texts are given, are documents in terms of mentioning the life and miracles of Hacı Bektaş Veli. In the study, the poems of Yoksul Derviş, who was affiliated with the Kadirî sect, in which Hacı Bektaş Veli was also loved by poets affiliated with other sects, were explained by showing examples. Thus, it has been taken into account that Haci Bektas Veli’s teachings and love are common human values above the sects.

Keywords

Yoksul Derviş, Hacı Bektaş Veli, Love, Kadirîlik, Karacalar Lodge

References

• Akkaya, Cevdet ve Hüseyin Koçak. (2021). “Alevilik Sünnilik Bağlamında Sosyal Bütünleşme ve Din: Emirdağ Karacalar Köyü Örneği”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 4(1), 138-153.
• Akkuş, Mehmet ve Ali Yılmaz. (1990). (Osmanlıcadan Çeviren). Hüseyin Vassaf Sefîne-i Evliyâ. İstanbul: Seha Neşriyat.
• Âşık Yoksul Derviş. (1967). Kerbelâ Şehitleri. Ankara: Akademi Matbaası.
• -.(1986). Gönülden Sesler-Şiirler-. Haz. Ömer Faruk Yaldızkaya. Eskişehir: Uğur Ofset.
• -.(1987). Aşkın Dizileri. Ankara: Öztürk Matbaası.
• -. (1989). Yüz Bin Oldu Yarelerim. Ankara: Öztürk Matbaası.
• -. (1989). Dost Eline Götür Beni “Tasavvufi Şiirler”.Ankara: Öztürk Matbaası.
• -. (1993). Nefeslerin Özü-Deyişler. Ankara: Ufuk Ofset.
• -. (1996). Yunusça-Şiirler. Ankara: Erk Yayıncılık.
• -. (1997). Deyişlerin Dilinden-Şiirler. Ankara: Gürler Ofset.
• -. (1998). Güzelleme-Şiirler. Ankara: Gürler Ofset.
• -. (1999). Duygularla Nefeslerle Evrensel Şiirlerimiz. Afyon: Afyon Valilik Yayınları. Altın Ofset.
• -. (2002). Atatürk ve Cumhuriyet-Şiirler. Salihli.
• -. (2004). Sevgi Yolunda. Eskişehir: Uğur Ofset.
• -. (2004). Destanlarım. Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
• -. (?). Türkülerin Dili-Şiirler. (?).
• -. (2007). Anadolu’dan Bir Ses/Voix d’Anatolie, Fransızca’ya Çeviren: Ariane Willems, L’Arbre a Paroles, Belçika-Brüksel.
• Aydın, Ayhan. (2004). Günümüz Alevî Ozanları. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Aydın, Mehmet. (2000). (haz.). “Şiir Nedir, Şâir Kime Denir ve Afyon Yöresinde Yetişen Şâirler”. Afyon-Bayat İlçesi Oğuz ve Türkmen Şöleni 1998 Ankara.
• Cebecioğlu, Ethem. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Duran, Hamiye. (2007). Velâyetnâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• -. (2014). “Hacı Bektaş Veli”.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu. tr/
• Ekmekçi, Mansur. (2006). Yaşayan Çukurovalı Âşıklar ve Geleneğe Tabi Halk Şâirleri Antolojisi. Adana.
• Eraydın, Selçuk. (1981).Tasavvuf ve Tarîkatlar İstanbul: Marifet Yayınları.
• Eryıldırım, İsmail. (2001). (Derleyen), Hak Halili ve Yol Erkânı-Ehli Beyt’e Giden Üç Turna-, Ankara.
• Görkaş, İrfan. (2002). “Günümüz Afyonkarahisar Alevîliğinde Mevlid: Şemsettin Kubat Örneği”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 24, 49- 68.
• Köksal, M. Fatih. (2021). “Hacı Bektaş Veli’nin Ölüm Tarihi Hakkında”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 98, 11-40.
• Işık, İhsan. (2005). Encyclopedia of Turkish Authors.2, Ankara: p. 691.
• -.(2006). “Kubat, Şemsettin”. Türk Edebiyatçıları ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. 6, Ankara: Elvan Yayınları.
• İz, Mahir. (1969). Tasavvuf, İstanbul: Rahle Yayınevi.
• Kara, Mustafa. (1999). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Nasrattınoğlu, İrfan Ünver. (2006). Afyonkarahisarlı Halk Ozanları. Ankara: Kültür ve Edebiyat Kitabevi.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1996a). “Hacı Bektaş Veli”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 455-458.
• -. (1996b).“Hacı Bektaş Vilâyetnâmesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 471-472.
• Öngören, Reşat. (2000). Osmanlılarda Tasavvuf. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Öztürk, Yaşar Nuri. (1992). Tasavvufun Ruhu ve Tarikatlar. İstanbul: Yeni Boyut.
• Sadık Vicdânî.(1338). Tomâr-ı Turuk-ı Aliyye’den Kâdiriyye. İstanbul.
• Sarı, Mehmet. (1992). “Sabûhî Şeyh Ahmed Dede-Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanı’nın Tenkitli Metni”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• -.(2010a). “Afyonkarahisarlı İki Hak Âşığı: Sultan Dîvanî ve Yoksul Derviş”. 1.Uluslararası Sultan Dîvanî ve Mevlevîlik Sempozyumu (27-29 Mayıs 2010)-Bildiriler Kitabı, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, s. 15-49.
• -. (2010b). Hak Âşığı ve Halk Ozanı Âşık Yoksul Derviş-. I. cilt (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği)-II. cilt (Şiirleri). Ankara: Afyonkarahisar Valiliği Yayınları.
• -. (2018). “Mevlevî Şâiri ve Mesnevî Şârihi Sabûhî Ahmed Dede”, HİKMET Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, Yıl: 4, Aralık, s. 648-667.
• Sarıtaş, Kamil. (2018). “Karacalarlı Bacı Sultan’da (Zehra Şahbaz) Öze Dönüş”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5(9), 9-134.
• Vicdânî. (1962). “Adanalı Ziya-Hayatı ve Şiirleri”. Gençliğin Sesi 2193, 2.
• Yaldızkaya, Ömer Faruk. (1986). “Emirdağlı Âşık Yoksul Derviş İle Bir Sohbet”. Milli İrade Gazetesi, 30 Ocak, s. 3.
• -. (2008). “Emirdağlı Âşık Yoksul Derviş”. Sevgi Yolu Dergisi 69, 17.
• Yersel, Faruk Şükrü. (1934). “Adanalı Ziya”, Taşpınar. 19 Eylül 1934. C. 2 S. 23 s. 194.
• Yıldırım, Halil Eren. (2007). “Âşık Yoksul Derviş’in Şiirlerinde Dinî-Tasavvufî Unsurlar”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Yılmaz, Necdet. (2001). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf, İstanbul: Osav Yayınları.