MUHTÂR ES-SEKAFÎ HAREKETİ KARŞISINDAMUHAMMED B. HANEFİYYE’NİN YERİ

Year 2015, Issue: 75, 183 - 199, 12.10.2015

Hüseyin Güneş

Abstract

Hz. Hüseyin’in Kerbela’da katledilmesinden sonra onun intikamını almak gayesiyle çok sayıda isyan hareketi ortaya çıktı. Bunlardan birisi de Muhtâr es-Sekafî hareketidir. Bilindiği gibi Yezid’in ölümünden sonra Emevi devleti çökmenin eşiğine gelmiş ve Şam bölgesi dışındaki bütün topraklarını kaybetmişlerdi. Muhtar b. Ebî Ubeyd es-Sekafî de bu ortamdan yararlanarak Kufe’de faaliyetlere başladı. O zamanlar Kufe, Mekke merkezli Abdullah b. Zübeyr hükümetinin egemenliği altındaydı. Kısa zamanda bölgede büyük bir taraftar kitlesi toplamayı başaran Muhtâr, “Hüseyin’in intikamı” sloganıyla 685 yılının Ekim ayında isyan etti. Ardından Basra hariç Irak bölgesinin tamamını ele geçirdi. Muhtar, bölgedeki faaliyetlerini Muhammed b. Hanefiyye adına yürüttüğünü iddia ediyordu. Muhammed b. Hanefiyye, Ali b. Ebî Tâlib’in, Benî Hanîfe kabilesine mensup eşi Havle bint Cafer el-Hanefiyye’den oğludur. Annesine nispetle İbnü’l-Hanefiyye lakabıyla şöhret bulmuştur. Etkisi gönümüze kadar devam eden olayların meydana geldiği bir dönemde yaşamıştır. Bu nedenle gelişen olaylar karşısında onun nasıl hareket ettiğinin tespiti, söz konusu dönemin daha iyi anlaşılmasında belirleyici olacaktır. Makalede İbnü’l-Hanefiyye’nin Muhtar ve onun başlattığı harekete karşı tutumu ele alınacaktır. Böylece söz konusu iddianın ne derece doğru olduğu tespit edilecektir.

Keywords

İbnü’l-Hanefiyye, Muhtâr es-Sekafî, Ehl-i Beyt, Şia

THE POSITION OF MUHAMMAD IBN AL-HANAFIYA AGAINST MUKHTAR AL-THAQAFI MOVEMENT

Abstract

After the slaughter of Hussein at Karbala, a number of rebel movements occurred with the aim of taking his revenge. One of them is Mukhtar al-Thaqafi movement. As it is known, following Yazid’s death, the Umayyad state was on the verge of collapse and had lost all territories except for the Damascus area. Therefore, Mukhtar b. Abi Ubayd al-Thaqafi benefited from this environment and began operations in Kufa.At that time, Kufa was under the domination of Abdullah b. Zubair government, Mecca-centered.Mukhtar, being able to gather a large mass of adherents in a short time in the area,revolted in October in 685,accompanied by the slogan of “Hussein’s revenge”. Then, he conquered all parts of Iraq, except for Basra.Mukhtar claimed that he carried out his activities in the region on behalf of Muhammad ibn al-Hanafiya, Ali’s son, whose mother is not Fatima.Muhammad ibn al-Hanafiya was the son of Ali b. Abi Tâlib and Khawlah bint Ja’far al-Hanafiya, who came from Banu Hanifa tribe. He was famous for his nickname “İbn al-Hanafiya” rather than his mother. He lived in an era whose events have been effective up to now. For that reason, determining how he reacted to the events occurred at that time will be significant for a better understanding of the aforementioned era. In the article, the attitude of Muhammad b. Ali b. Abi Tâlib, known as Ibn alHanafiya, towards Mukhtar and his movement will be discussed.Thereby, the accurateness of this claim will be dealt

Keywords

İbn al-Hanafiya, Mukhtar al-Thaqafi, Ahl al-Bayt, Shia

References

• BELÂZÜRÎ, A. (1996). Kitâbu Cümel min Ensâbi’l-Eşrâf. thk. S. Zekkâr ve R. Ziriklî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• DEKSAN, A. (1973). el-Hilâfetü’l-Ümeviyye 65-86/684-705 Dirâse Siyâsiyye. Beyrut: Dâ- rü’n-Nehdati’l-Arabiyye.
• DÎNEVERÎ, A. (1995). el-Ahbârü’t-Tivâl. thk.Ö. F. et-Tabbâ. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• EBÜ’L-ARAB. M. (1988). Kitabü’l-Mihen. thk.Y. V. el-Ceburî. Beyrut: Dârü’l-Garb el-İslâmî.
• EL-İMÂME VE’S-SİYÂSE. (1413). İbn Kuteybe (276/889)’ye nispet edilmektedir. thk.Ali Şîrî. Kum: Dârü’l-Edvâ’.
• FEYYÛMÎ, M.İ. (2002). eş-Şîatü’l-Arabiyye ve’z-Zeydiyye, Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi.
• GÖLPINARLI, A. (1979). Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiilik. İstanbul: Der Yayınları.
• GÜNEŞ, H. (2009). Dini Siyasi ve Sosyal Etkisi Açısından Muhammed b. Hanefiyye ve Hayatı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• GÜRBÜZ, İ.A. (2012). Kerbelâ Şehidinden Sevgili İmgesine: Hz. Hüseyin. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 64: 129-146.
• HARBÛTLÎ, A.H. (1962). Muhtar es-Sekafî. Kahire: el-Müessesetü’l-Mısriyye el-Âmme.
• HÂŞİMÎ, A. (2004). Muhammed b. el-Hanefiyye. thk.el-Müessesetü’l-İslâmiyye li’l-Buhûs. Beyrut: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabî.
• HATÎBÜ’L-HAVÂRİZM, M. (1418). Maktelü’l-Hüseyn. thk.Muhammed Semâvî. Kum.
• İBN A’SEM, Ebû Muhammed Ahmed. (1992). el-Fütûh. thk.Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâ- rü’l-Fikr.
• İBN ABDİRABBİH, A. (1969). Kitâbü’l-İkdi’l-Ferîd. thk.Ahmed Emin, vd. Kahire: Matba- atu Lecneti’t-Telif.
• İBN ASÂKİR, A. (1997). Târîhu Medîneti Dimeşk. thk.Ömer el-Amrâvî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• İBN EBÎ ŞEYBE, A. (1989). el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. thk.Kemal Yusuf Hût. Beyrut: Dârü’t-Tâc.
• İBN KESÎR, İ. (1997). el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk.Y. el-Işş ve M. el-Bikâî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• İBN MİSKEVEYH, A. (2001). Tecâribu’l-Ümem. thk.Ebü’l-Kasım İmamî. Tahran: Dâ- rü’l-Hadis.
• İBN SA’D, M. (t.y.). et-Tabakâtu’l-Kubrâ. Beyrut: Dârü Sadır.
• İBNÜ’L-ESÎR, İ. (t.y.). el-Kâmil fi’t-Târîh. thk.Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâ- ri’d-Devliyye.
• MECLİSÎ, M.B. (1983). Bihârü’l-Envâr el-Câmiatu li Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l-Athar. Bey- rut: Müessesetü’l-Vefâ.
• MES’ÛDÎ, A. (1964). Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher. thk.M. M. Abdülhamid. Baskı Yeri Yok: el-Mektebetü’t-Ticareti’l-Kübra.
• MÜBERRED, M. (1986). el-Kâmil. thk.Muhammed ed-Dalî. Beyrut: Müessesetü Risâle.
• NEVEVÎ, M. (2005). Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Lüğât. thk.Ali Muhammed ve Adil Ahmed. Bey- rut:Dârü’n-Nefâis.
• NÜVEYRÎ, A. (t.y.). Nihâyetu’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb.thk.A. M. el-Bicâvî. Kahire.
• TABERÎ, M. (t.y.). Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. thk.Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Ef- kâri’d-Devliyye.
• TÛSÎ, M. (1348). İhtiyâru Marifeti’r-Ricâl. thk.Hasan el-Mustafa. Meşhed.
• WELLHAUSEN, J. (1989). İslâmiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyasî Muhalefet Partileri. çev. Fik- ret Işıltan. Ankara: AÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• YA’KÛBÎ, A. (t.y.). Tarîhu’l-Ya’kûbî. Beyrut: Dârü Sadr.