KADININ TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNİNİN TÜRK HALK NİNNİLERİNE YANSIMALARI

Year 2017, Issue: 81, 173 - 191, 16.03.2017

Aslı Büyükokutan Töret

Abstract

Halk edebiyatı türleri ile ilgili sınıflamalarda, genellikle, başlı başına bir tür olarak yer verilmeyen “ninni”, konu, ezgi ve şekil özellikleri açısından pek çok anonim manzumeyi içine alan “türkü” içerisinde değerlendirilmektedir. Her ninninin bir konusu, ezgisi ve dış yapı unsurları bulunmakla birlikte bu unsurlarla ilgili bir kararlılık ve kalıplaşmadan söz edilememesi, bu değerlendirmenin nedenidir. Ninniyi ezgiden ve genelde kadından, özelde ise anneden bağımsız bir şekilde düşünmek mümkün değildir. Bir diğer ifadeyle, ninniyi başlı başına bir tür hâline getiren, ninninin söyleniş yerlerinin yanı sıra, kadının ifade şekli, tercih ettiği konular ve ezgidir. Kadın, toplumsal yapıyı oluşturan temel taşlardan olduğu için ninninin konusu, ezgisi, icrası ve buna bağlı şekil özelliklerinin tespitinde, kadının toplumsal cinsiyet rollerinin yansımalarını görmek mümkündür. Dolayısıyla icracısıyla böylesine bütünleşmiş ninnilerden hareketle, Türk aile ve toplum yapısının kadına atfettiği toplumsal cinsiyet rolü hakkında fikir yürütülebilir.Bu çalışmada, Türkiye’den derlenen ninni metinleri ve sözlü kaynaklardan elde edilen malzeme ışığında, kadının, Türk halk ninnilerine yansıyan toplumsal cinsiyet rolleri üzerinde durulmuştur. Toplum tarafından sosyal normlar bağlamında baskı ve kontrol altında tutulan kadının, yine toplum tarafından belirlenen makul sınırlar içerisinde, kendi cinsiyet rollerini ninnilerde ne şekilde ifade ettiğine değinilmiştir. Böylece ninnilerin, sadece annelerin çocuklarını sakinleştirmek ve uyutmak amacıyla söyledikleri ezgili manzumeler olmadığı, kadının duygu ve düşüncelerini aktarabildiği, bebeği ile duygusal yakınlık kurabildiği, bebeği sayesinde hayata olan bağının güçlenebildiği, bir diğer ifadeyle, toplumsal kimlik kazandığı sözlü edebiyat ürünleri olduğuna dikkat çekilmiştir. Ninnilere bu açıdan yaklaşmak, kanaatimizce, ninnilerin icracısı olan kadının toplumsal yaşamda geçirdiği değişimleri incelemek adına da faydalıdır.

Keywords

Türk, ninni, kadın, toplumsal cinsiyet, rol, icra

REFLECTIONS OF SOCIAL GENDER ROLES OF WOMEN TO TURKISH FOLK LULLABIES

Abstract

“The lullaby” that is not generally placed as a type in itself in classifications about kinds of folk literature is reviewed under the “ballad” contains many anonym poems in terms of subject, melody and shape characteristics. Every lullaby has a subject, melody and external structure factors although not to mention about a determination and become stereotyping about these factors is the reason for this consideration. It is not possible to think the lullaby without melody and woman in general, mother in private as well. In other words, the factors transform the lullaby is a type in itself are expression style of woman, subjects she preferred and melody besides singing places of the lullaby. It is possible to see the reflections of social gender roles of women for determining the shape characteristics, performing, melody and subject of lullaby inasmuch as the woman is one of the keystones of social structure. By this way, there could be expressed an opinion about the role is attributed to women by Turkish family and society structure with reference to the lullabies such integrated with it’s performing. In this study, on social gender roles of women reflected in Turkish folk lullabies in the light of information obtained from verbal sources were highlighted and lullaby texts compiled from Turkey. In which ways women are pushed and controlled by society in terms of social norms were stated and their gender roles in lullabies within reasonable bounds. In this way, attracted notice for lullabies are not only the poems for calming the babies and putting them to sleep by their mothers but also verbal literature products provide women to express her feeling to the baby and set an emotional intimacy with him/her as well, strengthen her connection with life. It was briefly stated that the lullabies help women to gain a social identity. Approaching to lullabies by this respect is useful for viewing the changes of women in social life

Keywords

Turkish, lullaby, woman, social gender, role, performance

References

• KK-2: Hacer Ter, Balıkesir 1969, İlkokul mezunu, Ev Hanımı. (19.10.2016)
• KK-3: Fadime Özsayın, Erbaa/Tokat 1966, İlkokul mezunu, Ev Hanımı. (20.11.2016)
• KK-4: Şerife Atasever, Kurbağacık/Uzunyayla/Kayseri 1966, İlkokul mezunu, Ev Hanımı. (19.09.2016)
• KK-5: Kamile Dikmentepe, Karacaören/Fethiye/Muğla 1938, Okuma yazması yok, Ev Hanımı (23.10.2016)
• KK-6: Fadime Özsoy, Erbaa/Tokat 1940, Okuma yazması yok, Ev Hanımı (23.11.2016)
• KK-7: Ayşe Gökçen, Menteşe/Kavaklıdere/Muğla 1965, İlkokul mezunu, Ev Hanımı. (25.10.2016) 2. Yazılı Kaynaklar
• Abrahams, Roger D. (1976). “The Comlex Relations of Simple Forms”. Folklore Genres, ed. Dan Ben-Amos, Austin: University of Texas Press, 193-214.
• Başgöz, İlhan. (2008). Türkü. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ben-Amos Dan. (1976). Folklore Genres. Austin, London: University of Texas Press.
• Boratav, Pertev Naili. (1988). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çek Cansız, Songül. (2010). “Ninnilerde Kadın Anlatıcının Sesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Ankara.
• Çıplak Coşkun, Nilgün. (2013). “Türk Ninnilerine İşlevsel Yaklaşım”. Turkish Studies, c. 8, s. 4, 499-513.
• Çelebioğlu, Amil. (1995). Türk Ninniler Hazȋnesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Delaney, Carol. (2001). Tohum ve Toprak. Çev. Selda Somuncuoğlu ve Aksu Bora. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demir, Necati ve Fikriye Demir. (2014). Türk Ninnileri. Ankara: Edge Akademi Yayınları.
• Dilçin, Cem. (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Elçin, Şükrü. (1998). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, Muharrem. (1997). Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergun, Metin. (2014). “Düğün Kavgalarının Mitolojik Kökenleri”. Milli Folklor, 13 (101), 60-72.
• Gökalp, Ziya. (1975). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Türk Kültür Yayını.
• —. (2007). Türk Medeniyet Tarihi. Ankara: Elips Kitap Yayınları.
• Gözaydın, Nevzat. (1989). “Anonim Halk Şiiri Üzerine”. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri), Haziran, 445-450.
• Günindi Ersöz, Aysel. (2010). “Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri”. Gazi Türkiyat, S. 6, 167-181.
• İlaydın, Hikmet. (1997). Türk Edebiyatında Nazım. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, Doğan. (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kottak, Conrad Phillip. (2002). Antropoloji -İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış-. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad. (1999). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Nirun, Nihat. (1994). Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Oğuz, M. Öcal. (2001). Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Onay, Ahmet Talât. (1996). Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev’i. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özünel, Evrim Ölçer. (2006). Masal Mekânında Kadın Olmak. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Propp, Viladimir. (1998). “Folklor Türlerinin Tasnif Esasları”. Çev. Metin Özarslan. Milli Folklor, c. 5, s. 38, 120-128.
• Uğurlu, Emine. (2012). “Türk Dünyasında Ninni”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Halkbilimi Bilim Dalı, Ankara.
• Vatandaş, Celalettin. (2007). “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”. Sosyoloji Konferansları Dergisi, s. 35, 29-56.
• Yakıcı, Ali. (2007). Halk Şiirinde Türkü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yalçın, Hatice. (2016). “Alevi Kültüründe Çocuk Yetiştirme ve Kadının Konumu”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velȋ Araştırma Dergisi, s. 79, 79-94.
• Yardımcı, Mehmet. (1998). Başlangıcından Günümüze Halk Şiiri, Ȃşık Şiiri, Tekke Şiiri. Ankara: Ürün Yayınları.