Mustafa Âsım’ın Maktel-i Hüseyin’i: Nâle-i Uşşâk

Year 2020, Issue: 94, 131 - 148, 24.06.2020

Fatih Sona

Abstract

Hz. Muhammed’in torunları Hz. Hüseyin ile ağabeyi Hz. Hasan’ın Müslüman toplumlarında ayrı, özelbir yerleri vardır. Hz. Hüseyin, kendini halife ilan eden Yezid’in askerleri tarafından Kerbelâ’da şehitedilmiştir. Bu acıklı olayı anlatmak için çeşitli eserler verilmiştir. Bunlardan birisi de 1856’da İstanbul’dadoğup 1904 yılında Trabzon’da vefat eden Mustafa Âsım tarafından yazılan Nâle-i Uşşâk’tır.Şair, bu eserini yazarken Koniçeli Kazım Paşa’nın Riyâz-ı Asfiyâ isimli eserini tanzir etmiştir. Eser141 beyitten oluşan bir mesnevidir. Şair eserine besmele ile başladıktan sonra bir büyük kişinin Hz.Hüseyin’in Kerbelâ’daki hüzünlü olayını anlatmasını istediğinden bu eseri yazdığını açıklamıştır.Şair, eserinde Hz. Muhammed’in, Hz. Fatıma’nın, Hz. Ebubekir’in, Hz. Ömer’in, Hz.Osman’ın, Hz.Ali’nin ve Hz. Hasan’ın ölümlerini anlatmıştır. Bundan sonra anlatacağı asıl konuya geçmiştir. Eseregöre Muaviye oğlu Yezid’i halife ilan etmiştir. Yezid, Hz. Hüseyin’in de kendisine uymasını istemiştir.Kûfe halkı Hz. Hüseyin’i tutacağını belirtip çağırınca o da oraya doğru yola çıkmıştır. Kerbelâ’yagelince Yezid’in komutanlarından olan İbni Ziyad ve askerleri onları kuşatmıştır. Bunlar önce onlarısusuz bırakmışlar, sonra ise saldırmışlardır. Hz. Hüseyin ve çevresindekiler sayıca çok az olmalarınarağmen kahramanca mücadele etmişlerdir. Ancak Şimr-i Zi’l-cevş adındaki kafir Hz. Hüseyin’i şehitetmiştir. Hz. Hüseyin’in ailesi ve dostları önce Şam’a sonra ise Hicaz’a sürgün edilmişlerdir. Bu olaybütün Müslüman âleminde üzüntülere neden olmuştur. Hatta gökteki melekler bile ağlayıp inlemişlerdir.Mustafa Âsım, eserinde tarihi gerçeklere uygun olarak olayı anlatmıştır. Bu çalışmada MustafaÂsım’ın Nâle-i Uşşâk isimli eseri değerlendirilmeye çalışılmış ve sonda ise eserin transkripsiyonlumetni verilmiştir. Ayrıca Koniçeli Kazım Paşa’nın Riyâz-ı Asfiyâ isimli eseriyle aynı veya farklı olanyönleri gösterilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Maktel, Mustafa Âsım, Kerbelâ, Nâle-i Uşşâk, ölüm

Mustafa Âsım’s Maktel-i Huseyin: Nâle-i Uşşâk

Abstract

Saint Husayn and his brother Saint Hasan, the grandsons of the Prophet Muhammed, have different and special positions in Muslim societies. Saint Husayn was martyred by the soldiers of Yazîd, who has declared himself as khalifa in Karbala. Various works were produced to describe this harrowing incident. One of them is Nâle-i Uşşâk, which was written by Mustafa Âsım born in 1856, in Istanbul and died in 1904, in Trabzon. The poet has imitated the work of Kazım Pasha from Koniçe named Riyâz-ı Asfiyâ. The work is a masnavi consisting of 141 couplets. The poet explained that he has written this work because he wished to describe the harrowing incident of the great person, Saint Husayn, in Karbala, after starting his work with basmala. The poet told about deaths of the Prophet Muhammad, Saint Fatima, Saint Abu Bakr, Saint Omar, Saint Othman, Saint Ali and Saint Hasan in his work. After that, he started to the main topic he wished to tell. According to the work, Mu‘âwiya has declared his son Yazîd as khalifa. Yazîd has requested Saint Husayn to obey him. People of Kûfe have stated that they will support Saint Husayn and called him there, then he has departed towards there. When he has arrived Karbala, Ibn Ziyâd, one of Yazîd’s commanders, and his soldiers encircled them. Firstly, they have left them without water, then attacked them. Although Saint Husayn and his neighbours were few in number, they fought heroically. But the heretic named Shimr bin Zi’l-jawshan has martyrized Saint Husayn. Saint Husayn’s family and friends were first exiled to Damascus and then to Hijaz. This incident caused grief in the entire Muslim world. Even angels in the sky cried and groaned. Mustafa Âsım described the event in his work in accordance with historical facts. In this study, it is tried to evaluate the work of Mustafa Âsım named Nâle-i Uşşâk, and transcribed text of the work is provided at the end. In addition, it has been tried to indicate similar or different aspects of Koniçeli Kazım Pasha’s work named Riyâz-ı Asfiyâ

Keywords

Maqtal al-Husayn, Mustafa Âsım, Karbala, Nâle-i Uşşâk, death

References

• Arslan, Mehmet ve Erdoğan, Mehtap. (2009). Kerbelâ Mersiyeleri, Ankara: Grafiker Yay.
• Arslan, Mehmet. (2014a). “Koniçeli Musa Kazım Paşa”, Türk Edebiyatı İsimler Söz- lüğü, Kazakistan: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yay., Erişim Tarihi: 2.12.2019. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&de- tay=5205
• ——. (2014b). “Küçük Filibeli-zâde Âsım”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kaza- kistan: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yay., Erişim Tarihi:1.12.2019. http://www. turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2355
• Bursalı Mehmed Tahir. (2000). Osmanlı Müellifleri, C.II, (Haz. Cemal Kurnaz, Mus- tafa Tatcı), Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Ergun, Sadettin Nüzhet. (Tarihsiz).Türk Şairleri, C.I, İstanbul.
• Fatîn Davud. (2017). Fatin Tezkiresi, Hâtimetü’l-Eşâr, Haz. Ömer Çiftçi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., ekitap.Erişim Tarihi: 01/12/2019. https://eki- tap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0
• Gökalp, Haluk vd. (2012). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul: Kesit Yay.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. (1969).Son Asır Türk Şairleri, C.I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kalkışım, M.Muhsin. (2008). “Neşâtî’nin İmam Hüseyn Mersiyesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 1 /2, 192-201.
• Kaya, Bayram Ali vd.(2019). Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler, İstanbul: Kesit Yay.
• Kaya, Bilge. (2005). “Muharrem Ayı ve Kerbelâ Mersiyeleri” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Dergisi, S.33, Ankara, 501-519.
• Kurtoğlu, Orhan. (2012). Lebîb Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., ekitap. Eri- şim Tarihi: 01/12/2019 https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf. pdf?0
• Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmani, C.3, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Mustafa Âsım. (1301). Nâle-i Uşşâk, İstanbul: Mihran Matbaası.
• Parlatır, İsmail. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yay.
• Şimşek, Selami. (2006). “Bandırmalı Şeyh Yûsuf Nizâmeddin Efendi (ö.1165/1752) ve Mersiyye- Şâh-ı Şehîd-i Kerbelâ’sı”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştır- maları Enstitüsü Dergisi, S.30, Erzurum, 65-81.