ALEVİ-BEKTAŞİLİK VE KARACAOĞLAN’DA BEKTAŞİ İZLERİ

Year 2011, Issue: 59, 301 - 312, 04.09.2011

Bülent Arı

Abstract

Araştırmamızın ilk bölümüne altı ayrı Karacaoğlan’ın varlığından bahsedilerek giriş yapılmış, bunların içerisinde araştırmamıza konu olan Karacaoğlan’ın Çukurova çevresinde 16. yy’da yaşamış Karacaoğlan olduğu belirtilmiştir. Ardından Çukurova çevresinde yaşamış Karacaoğlan’ın bazı şiirlerinde Hacı Bektaş Velî’den, Hz. Ali’den, on iki imamdan, Kul, Abdal, Dede kavramlarından bahsettiği; insan sevgisi, insanı kainatın özü gibi görme niteliklerini yine Bektaşilikten aldığı, Karacaoğlan’ın Bektaşi zümrelerle ilişki içerisinde olduğu ve söz konusu etkinin bundan kaynaklanmış olabileceği üzerinde durulmuştur. Yine Karacaoğlan’ın şiirlerindeki Bektaşiliğe ait unsurlara bakarak Karacaoğlan’ın Bektaşi olduğunu söylemenin yanlış olacağı, onun Varsak aşiretine mensup olduğu dile getirilmiştir. Daha sonra Karacaoğlan’ın şiirlerinde Bektaşi kültürünün nasıl ve ne ölçüde yansıdığı aşağıda sıralanan madde başlıklarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır: 1.Hz. Muhammed, Hz. Ali 2.Hacı Bektaş Velî 3.Edep – Erkân 4.On iki imam, Dört kapı 5.Kul, Abdal, Dede 6.Cennet – Cehennem’e Bakış 7.İnsanı sevmek, İnsanı anlamak Sonuç bölümünde ise makalemize konu olan Karacaoğlan’ın 17. yy’da yaşadığı, 16. yy’da yaşamış olan Asker-Bektaşi Karacaoğlan’la karıştırılmaması gerektiği vurgulanmıştır. Yine Karacaoğlan’ın dört şiirini Hacı Bektaş Velî’ye yazmış olduğu; şiirlerinde onun yüceliğinden, zorda kalanların yardımcısı olduğundan bahsettiği ifade edilmiştir. Karacaoğlan’ın bu bakış açısının aslında onun çevresindeki insanların Hacı Bektaş Velî’ye karşı olumlu duygular beslediklerinin bir göstergesi olduğu belirtilmiştir. Ardından söz konusu makale, kaynakça ve kısaltma bölümlerinin de eklenmesiyle tamamlanmıştır.

Keywords

Karacaoğlan, Bektaşilik, Çukurova

ALAWISM-BEKTASHISM AND BEKTASHI TRACES IN KARACAOĞLAN

Abstract

In the beginning of this research, we have tried to introduce the topic by mentioning the six different characters of Karacaoğlan. Our main character is Karacaoğlan who lived in the southern part of Mediterranean Sea Çukurova in the 17th century. Secondly, we see that the southerner Karacaoğlan mentioned Haci Bektaş Velî, Kul, Abdal, twelf Imams and some terms like grandfather in his poems. At the same time, Karacaoğlan was inspired by Bektashism; especially seeing the human as core of the universe. Thus, Karacaoğlan’s relations with Bektashis results from this influence. So, by looking at some of the Bektashi qualities in his poems, it would be wrong to say that Karacaoğlan was a Bektashi. It may be concluded that Karacaoğlan is from Varsak tribe. In this research, how and how much the Bektashi philosophy had been reflected in Karacaoğlan’s poems is emphasized by the items below: 1. The prophet Muhammed, the excellency Ali 2. Haci Bektashi Velî 3. The manners and the solemnity 4. He twelf Imams, the four portals 5. He Kul, Abdal, the grandfather 6. Valuating the hell and the paradise 7. He Loving and understanding the human In the conclusion part, it has also been emphasized that the southerner Karacaoğlan who lived in the 17th century was not the same soldier Karacaoğlan who lived in the 16th century. It is seen that Karacaoğlan wrote his four poems on Haci Bektaşi Velî and mentioned his loftiness and how he helped the weak. Thus, by looking at the point of view of Karacaoğlan, in fact, if it is thought that Karacaoğlan is the lover of humans around him and he writes how people live, it is not wrong to say that Karacaoğlan has positive feelings towards Haci Bektash Velî. This article has been completed with its references and its abbreviation sections.

Keywords

Karacaoğlan, Bektashi, Çukurova

References

• ARI, Bülent. (2009). Adana’da Geçmişten Bugüne Âşıklık Geleneği. Adana: Altın Koza Yayınları.
• ARSLANOĞLU, İbrahim. (2000). “Alevilik Nedir?” Hacı Bektaş Velî Dergisi, 13: 153-184
• ARTUN, Erman. (2002). Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• BAŞGÖZ, İlhan. (1977). Karacaoğlan. İstanbul: Bahar Matbaası.
• BORATAV, P.Naili ve H. Vedat Fıratlı. (1943). İzahlı Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Maarif Matbaası.
• CUNBUR, Müjgan. (2005). Karacaoğlan. İstanbul: MEB Yayınları.
• DABF (Danimarka Alevi Birlikleri Platformu). (2008). Alevi – Bektaşi İnancının Esasları. Randers: DABF Yayınları.
• ERGUN, Saadettin Nüzhet. (1958). Karacaoğlan’ın Hayatı ve Şiirleri. İstanbul.
• FİLİZ, Şahin. (1996). “İlk Dönem Bektaşilik ve Hacı Bektaş Velî’nin Fikir Yapısı”. Hacı Bektaş Velî Dergisi, 3: 10-15.
• KÖPRÜLÜ, O. Fuad. (1988). “Abdal” Maddesi. Cilt:1. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Meydan Larousse. (1971). “Abdal” Maddesi. Cilt:1. İstanbul: Meydan Yayınları.
• ----------------------. (1971). “Kul” Maddesi. Cilt:12. İstanbul: Meydan Yayınları.
• NECDET, Ahmet. (1997). Tekke Şiiri. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• OZANKAN, Cenap. (1960). Kırk Halk Şairi, Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Tan Matbaası.
• ÖZKIRIMLI, Atilla. (1993). Alevilik – Bektaşilik. İstanbul: Cem Yayınları.
• ÖZMEN, İsmail. (1998). Alevi – Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÖZTELLİ, Cahit. (1957). “Karacaoğlan’ın Yaşadığı Çağ”. Türk Folklor Araştırmaları, 5: 1553-1558.
• SAKAOĞLU, Saim. (2004). Karacaoğlan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• SÜMER, Faruk (1999). Oğuzlar (Türkmenler). Ankara: Türk Dünyası Arş. Vakfı Yayınları.
• USLU, Mustafa. (2000). “Hacı Bektaş Velî Gerçeği”. Hacı Bektaş Velî Dergisi, 13: 51-68.