DİL SOSYOLOJİSİ AÇISINDAN “OCAK” KAVRAMI

Year 2012, Issue: 64, 219 - 232, 25.02.2013

Kemalettin Deniz

Abstract

Dilin toplumla olan bağları, onun bir toplumsal kurum olarak adlandırılmasını sağlar. Dilsosyolojisi - toplum dil bilim, oldukça geniş bir çalışma alanında disiplinler arası bir bakışaçısıyla dil - toplum ilişkisini araştırmaktadır. Bir dildeki kelime hazinesi incelendiğinde, bazıkelimelerin birden çok kavram alanında farklı anlam karşılıklarına sahip oldukları görülmektedir.Bu kelimelere dikkat edilirse o dili kullanan toplumun tarihinde, kültüründe bu kavramve konuyla çok ilgilenildiği göze çarpacaktır. Ocak kavramı da Türkçe kelime hazinesi veTürk kültürü içinde bu konumdadır. Bu çalışma, ocak kavramının toplum içinde kazandığıanlamları dil sosyolojisi ekseninde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada ocak kavramı,Türkiye Türkçesindeki anlamlarıyla; Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan sözlüklerdekiyansımalarıyla, Alevilik-Bektaşilikte kazandığı anlamlarla sınırlandırılmıştır. Bu sınırlandırma,biçim bakımından değil, anlam bakımından yapılmıştır. Verilerin toplanmasındaTDK tarafından yayımlanan sözlüklerden öncelikle yararlanılmıştır. Alevilik-Bektaşilikteocak kavramının görünümünü tespit etme çalışmasında ise ilgili literatürün yanı sıra, TürkKültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi’nin 63 sayılık arşivinden yararlanılmıştır.Araştırma sonucunda ocak kavramının sözlüklerde yer alan şekliyle sınırlandırıldığı takdirdedahi Türkçe kelime hazinesinde önemli bir yer tuttuğu görülmüştür. Bunun yanı sıra ocakkavramı, Alevilik-Bektaşilik alanında da oldukça geniş ve farklı anlamlar kazanmıştır. Ocakkelimesine yüklenen bu anlamların daha çok kültür ve inanç alanına ait olduğu da ortayaçıkan sonuçlar arasındadır. Bu kavram üzerine yapılacak daha geniş ve ayrıntılı çalışmalarkültür ve kelime hazinesinin tespiti açısından yararlı olacaktır.

Keywords

Ocak, Dil sosyolojisi, Kelime hazinesi, Alevilik, Bektaşilik, Dil-kültür ilişkisi

THE TERM OCAK IN TERMS OF LANGuAGE SOCIOLOGY

Abstract

Because of its relationship with the society, language is defined as a social institution. Language sociology researches the relationship between language and society with a broad research field. When the lexis within a language is examined, it seen that the ones in one area are more than the ones in other areas. If one pays attention on these terms, s/he can easily see that that society has dealt with those terms and subjects in their history and culture very much. The same goes fort he term ocak for Turkish language and culture. This study aims to reveal the meanings of the term ocak has in the society. In this study the meaning of the term was limited in that it was examined in terms of semantics, its meaning in Turkish language, in the dictionaries prepared by Turkish Language Foundation, and in Alewism and Bektashism. The study was conducted first with the dictionaries prepared by Turkish Language Foundation while gathering data. In addition, in the identification of the term’s meaning in Alewism,the 63-year-old Turkish Culture and Haci Vektash Veli Research Qarterly’s archive was used as well as the related literature. At the end of the research, it is seen that the term ocak has an important place in Turkish language even its meanings in dictionaries. Moreover, it has gained a lot of different meanings in Alewism and Bektashism. The meanings attributed to the term ocak belong to culture and belief more, which is one of the results of the study. Further studies on the term that are broader and more detailed will be useful in terms of culture and lexis

Keywords

Ocak, language sociology, lexis, Alewism, Bektashism, Language-culture relationship

References

• ACIPAYAMLI, Orhan. (1969). “Türk Folklorunda Halk Hekimliği ve Özellikleri”. DTCF Dergisi, C. 26, S. 1.
• AKSAN, Doğan. (1998). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlam Bilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• AKSAN, Doğan. (1996). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• AKSAN, Doğan. (2002). Anadilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• AKSAN, Doğan. (2000). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• AKSÜT, Hamza. (2004). “Hacı Bektaş Velî’nin Sosyal Kökeni”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 10, S. 23
• ARSLANOĞLU, İbrahim. (1996). “Çubuk Yöresi Aleviliğinde Dar Kurbanı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 2, S. 6
• YALÇIN, Alemdar; Yılmaz, Hacı. (2002). “Kargın Ocaklı Boyu ile İlgili Yeni Belgeler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 8, S. 21.
• YALÇIN, Alemdar; Yılmaz, Hacı. (2004). “Balkanlarda Bir Bektaşi Süreği: Ali Koç Babalı- lar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 11, S. 35
• YALÇIN, Alemdar; Yılmaz, Hacı. (2005). “Güvenç Abdal Ocağı”. Türk Kültürü ve Hacı Bek- taş Velî Araştırma Dergisi. C. 11, S. 35
• YALMAN (Yalgın), Ali Rıza (1993). (hzl. Sabahat Emir). Cenup’ta Türkmen Oymak- ları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• YILMAZ, Şaban. (2008). Hıdır Abdal Sultan Tekkesine Bağlı Ocak Köyü Halk İnanışları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.