PRİŞTİNE KÂDİRÎ TEKKESİ ŞEYHİ MEHMET SEZÂÎ’YE AİT BİR CÖNK

Year 2023, Issue: 107, 301 - 322, 29.09.2023

Nebahat Sülçevsi , İsa Sülçevsi

https://doi.org/10.60163/hbv.107.015

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmada Kosova’da tespit edilmiş olan en eski tekkelerden üçü ve bu tekkelerin bağlı oldukları Bektaşî, Halvetî, Kâdirî tarikatları ve bu tarikatlara bağlı tekkeler hakkında özet bilgilere yer verilmiştir. Diğer tarikatlar ise sadece isimleri ve tekke sayılarıyla belirtilmişlerdir. Çalışmanın omurgasını Şeyh Mehmed Sezâî’ye ait bir defter oluşturmaktadır. Uzunlamasına açılan bahse konu defter çalışmanın yazarları tarafından 2013 yılında Priştine Kâdirî Tekkesine yaptıkları bir ziyaret esnasında tespit edildi. Tespit edildiği dönemde taranmasına izin verilen eserin uzun bir aradan sonra ancak transkripsiyonu yapıldı. Transkripsiyon sonucunda Farklı şairlere ait manzum metinlerin yer aldığı bir mecmua olduğu anlaşıldı. Deftere alınmış olan manzumelerin seçiminde herhangi bir kıstas olmadığı, arada imla kusurlarının olduğu tespit edilince bu defterin bir cönk olduğuna kanaat getirildi. Nazîre olarak kaleme alınan şiirlerde Eski Anadolu Türkçesine has bazı kelimeler kullanıldığı için, Sezâî’ye ait bu şiirlerin 20. yüzyılda yazılmış olmalarından bağımsız olarak, transkripsiyon esnasında imlaya sadık kalındı; dolayısıyla özellikle yapım ve çekim ekleri düzleminde 20. yüzyıl Türkiye Türkçesi fonetik özelliklerine uyarlamak gibi bir çalışmaya gidilmedi. Transkripsiyonun ardından yapılan incelemede cönkün şekil ve içeriği hakkında kısa bilgiler verilip, Sezâî’ye ait şiirlerin bazı dil ve imla özellikleri ile kimi kavramlar üzerinde duruldu. Cönkte Sezâî’ye ait olduğu tespit edilen şiirlerden ancak birkaçı seçilerek çalışmaya dahil edildi. Makalenin sınırları zorlanacağı için şiirlerin tamamı çalışmaya alınmadı.

Keywords

Bektaşîlik, Halvetîlik, Kâdirîlik, Kosova’da Tarikatlar, Kosova Tekkeleri, Priştineli Şeyh Mehmed Sezâî

A POETRY COMPILATION BOOK BELONGING TO MEHMET SEZAI, SHEIKH OF PRISTINA KADIRI LODGE

Abstract

In this study, is given brief information about three of the oldest dervish lodges identified in Kosovo and their affiliations. These lodges are affiliated with Bektashi, Halveti and Qadiri orders. Other orders were specified only by their names and number of lodges affiliated to them. The backbone of the study is a notebook belonging to Sheikh Mehmed Sezâî. The notebook in question, which was opened vertically, was discovered by the authors of the study during a visit to the Kadirî Lodge of Pristina in 2013. The work, which was allowed to be scanned at the time of its detection, was transcribed a few years later. It was understood that it was a periodical containing verse text belonging to different poets. Determining that there was no criterion in the selection of the verse texts included in the notebook and noticing occasional spelling errors, it was concluded that this notebook was a poetry compilation book. Since some words unique to Old Anatolian Turkish were used in the poems written as Nazîre (parallel, imitation) although these poems belonging to Sezâî were written in the 20th century, the orthography was adhered to during transcription; therefore, no study was carried out to adapt it to the phonetic features of 20th century Turkey Turkish, especially in the field of derivational and inflectional affixes. In the analysis after transcription, we have given brief information about the form and content of the book, besides some linguistic and orthographic features of Sezâî's poems and emphasis on some concepts used. Only a few of his poems, which were determined to belong to Sezâî in this book, were selected and included in the study. Not all of the poems were included in the study as this would exceed the limits of this paper.

Keywords

Bektashism, Halvetism, Qadirism, Kosovo Dervish Orders, Kosovo Dervish Lodges, Sheikh Mehmed Sezâî from Pristina

References

• Aktepe, Münir. “Kosova”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 25 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/kosova#1
• Aslan, Halide. “Osmanlı Son Döneminde Kosova’da İhtidâ (İslâmlaşma Süreci) Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52/1 (2011), 165-88. Erişim 12 Ocak 2023. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001062
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri - Yugoslavya (III. Kitap). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2000.
• Bal, Mikail Türker. Kosova’da Kâdirilik, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Barkan, Ömer Lütfi. “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. İnsan&İnsan, 5 (2015), 5-37. Erişim 12 Şubat 2023. https://dergipark.org.tr/tr/pub/insanveinsan/ issue/26620/279999.
• “Bashkësia e Tarikateve të Kosovës”. Erişim 14 Şubat 2023. https://btkonline.net/.
• Bilgin, A. Azmi. “Sinaniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 27 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/sinaniyye.
• Ćehajić, Džemal. Derviški redovi u Jugoslovenskim zemljama. Sarajevo: Orijentalni Institut u Sarajevu, 1986.
• Clayer, Nathalie-Popovic, Alexadre. “Osmanlı Döneminde Balkanlardaki Tarikatlar”. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, ed. Ahmet Yaşar Ocak. 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014, 301-21.
• Emecen, Feridun. “Kosova Savaşları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 22 Şubat 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/kosova-savaslari
• İbrahim, Mehmet. “Eski Yugoslavya Sınırları Dahilinde Tarîkat Hareketlerinin Tarih İçindeki Gelişimi ve Önemi”. Vakıflar Dergisi, 24 (1994), 291-306.
• İbrahimgil, Mehmet Z.-Konuk, Neval. Kosova’da Osmanlı Mimari Eserleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2006.
• İnalcık, Halil. “Türkler ve Balkanlar”, BAL-TAM Türklük Bilgisi, 3 (2005), 20-44.
• İnalcık, Halil. Devlet-i ’Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I. 59. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• İzeti, Metin. Balkanlar’da Tasavvuf, İstanbul: Gelenek, 2004.
• Kahraman, Seyit Ali. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çeleb Seyahatnamesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Kaleši, Hasan. “Najstarija vakufnama u Jugoslaviji”. Prilozi za orijentalnu filologiju, 10 (1961), 55-73.
• Kemiksiz, Mehmet, “Hicaz Hümayun İlahi Gizlice Şaha Buyur”. YouTube. Yayın Tarihi 5 Mart 2023.
• https://www.youtube.com/watch?v=H4_7tTVfbU0
• Kiel, Machiel. “Priştine”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 23 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/pristine.
• Kiel, Machiel. “Sarı Saltuk” . Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 12 Şubat 2023. https://
• islamansiklopedisi.org.tr/sari-saltuk
• Mehmeti, Sadik. Shkollat dhe arsimi në Kosovë 1830-1912. Prishtinë: Instituti Albanologjik, 2019.
• NEY, Ney Yapım Merkezi. “Aranan: Nota Arşivi, İlahiler”. Erişim 12 Mart 2023. https://www.neyzen.com/ nota_arsivi/01_ilahiler/037_hicaz_humayun/gizlice_saha_buyur.pdf
• Özergin, Kemal-Kaleşi, Hasan-Eren, İsmail. “Prizren Kitabeleri”, Vakıflar Dergisi, 7 (1968), 75-96.
• Özuygun, Ali Rıza. Hasan Sezâyî’nin Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Dîvanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Rexhepagiqi, Jashar. Dervishët, rendet dhe teqetë në Kosovë, Sanxhak e në rajonet tjera përreth, në të kaluarën dhe sot, Pejë: Dukagjini, 1999.
• Selçuk, Hava. Osmanlı İdaresinde Priştine. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• Sezikli, Ubeydullah vd. Evlad-ı Fatihandan Kadim Sesler Balkan İlahileri 2, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2020.
• Vırmiça, Raif. Kosova Tekkeleri, Türbeleri ve Kitabeli Mezar Taşları, İstanbul: Sufi Kitap, 2010.
• Yavuz, Kemal. “Türk Şiirinde Nazire”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10 (2013), 359-424. https:// doi.org/10.15247/dev.155