TURİST REHBERLİĞİ PROGRAMLARI MÜFREDATLARINDA TÜRK KÜLTÜRÜ TEMALI DERSLERİN NİCELİK VE NİTELİKLERİNİN İNCELENMESİ

Year 2025, Issue: 115, 559 - 575, 21.09.2025

Ali Türker

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1626650

Abstract

Profesyonel turist rehberleri, yerli veya yabancı turistlere ziyaret ettikleri destinasyonla ilgili bilgi veren, onlara seyahatleri boyunca eşlik eden, turun sağlıklı bir şekilde tamamlanmasından sorumlu olan kişilerdir. Turist rehberlerinin hizmetlerini sağlayabilmeleri; tarih, coğrafya, arkeoloji, dinler tarihi, sanat tarihi, mitoloji gibi pek çok farklı alanda yeterince donanım sahibi olmalarıyla mümkündür. Bu alanlardan biri de halk bilimidir. Turist rehberleri, yerel halkın kültürel değerleri ile ilgili bilgi ve deneyimlerini turistlere aktarmalı, mümkün olduğu durumlarda turistlerin de söz konusu kültürel unsurları deneyimlemesini sağlayabilmelidir.
Türkiye’de turist rehberliği eğitimi; bakanlık kursları ve üniversitelerin yürüttüğü önlisans, lisans ve lisansüstü eğitim programları olmak üzere dört farklı şekilde verilmektedir. Bu eğitim programlarında, turist rehberi adaylarına mesleğin icrasında ihtiyaç duyacakları bilgi, beceri ve yetenekler kazandırılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışma, turist rehberliği eğitimi veren lisans ve önlisans programlarında Türk kültürü temalı derslere ne kadar yer verildiğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada ayrıca, müfredatlarda Türk Kültürü temalı derslerden hangilerine ne sıklıkla yer verildiğinin tespit edilmesi ve ders içeriklerinin ne derece yeterli olduğunun incelenmesi de amaçlanmıştır. Bu amaçlarla nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi ve doküman tarama tekniklerinin kullanıldığı bu çalışmada, Türkiye’de lisans ve önlisans düzeyinde eğitim veren turist rehberliği programlarının ders müfredatları ve ders içerikleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda gerek önlisans gerekse lisans programlarında Türk kültürü temalı derslere yeterince yer verilmediği tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bir diğer önemli sonuç ise farklı üniversitelerde verilen benzer isimli derslerin birbirinden farklı olması ve bu konuda bir standardın bulunmamasıdır. Araştırmada ayrıca sınırlı sayıda da olsa bazı programlarda şehir temalı derslere yer verildiği tespit edilmiştir. Yerel kültür unsurlarının ön plana çıkarılabilmesi için şehir temalı derslerin büyük önem taşıdığı düşünülmektedir. Araştırmanın sonuç bölümünde ise bulgulardan hareketle, turist rehberliği önlisans ve lisans programlarında hangi derslere yer verilmesi gerektiğine ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Turist Rehberliği Eğitimi , Ders müfredatları , Türk kültürü , kültürel miras , Halk Bilimi

EXAMINATION OF THE QUANTITY AND QUALITY OF TURKISH CULTURE THEMED COURSES IN THE CURRICULA OF TOURIST GUIDANCE PROGRAMS

Abstract

Professional tour guides are the people who inform local or foreign tourists about the destinations they visit, accompany them throughout their travels, and are responsible for the safe completion of the tour. Tour guides can only provide their services if they are well-equipped in many different fields such as history, geography, archeology, history of religions, history of art, mythology, etc. One of these fields is folklore. Tour guides should convey their knowledge and experience about the cultural values of the residents to tourists and, where possible, provide tourists with the opportunity to experience these cultural elements.
Tour guide training is provided in four different ways: ministry courses and associate, undergraduate and graduate programs of universities. The aim of this study is to determine the extent to which Turkish culture-themed courses are included in undergraduate and associate degree programs that provide tourist guide training. The study also aims to examine which courses are included in the programs, how often they are included in the programs and how adequate the course contents are. For these purposes, content analysis and document scanning techniques, which are qualitative research methods, were used in this study. As a result of the research, it was determined that Turkish culture-themed courses are not sufficiently included in both associate degree and undergraduate programs. Another important result obtained from the research is that the contents of the courses with similar names given in different universities are different from each other and there is no standard. The study also revealed that some programs include city-themed courses, albeit in limited numbers. It is thought that city-themed courses are of great importance in order to emphasize local cultural elements. In the conclusion part of the study, based on the findings, suggestions were made on which courses should be included in the associate and undergraduate programs of tourist guiding.

Keywords

Tour guide training , course curricula , Turkish Culture , Cultural Heritage , Folklore

References

• Ahipaşaoğlu, H.Suavi. Turizmde Rehberlik. 2. Basım. Ankara: Gazi Kitabevi, 2006.
• Aktaş, Abidin Can ve Özlem Köroğlu. Turist Rehberliği. Turizmde Kariyer Alternatifleri içinde (Ed. A.Türker, K.Ç. Karaca). 340-362. Ankara: Detay Yayınları, 2022.
• Albrecht, Julia. N., Moscardo, Gianna & Trisha Dwyer. “Learning about learning in tourism: indigenous guide perspectives on their personal and professional development”. Journal of Hospitality & Tourism Research 46/2, (2021), 320-343. https://doi. org/10.1177/1096348021997535
• Ap, John & Kevin K.F. Wong. “Case study on tour guiding: Professionalism, issues and problems”. Tourism Management 22/5, (2001), 551-563. https://doi.org/10.1016/S0261- 5177(01)00013-9
• Bakar, B. “Turizm Tarihimizde İdealist ve Öncü Bir Organizasyon, Müstakbilin Cemiyeti”. Türklük Araştırmaları Derneği (Prof. Dr. Mücteba İlgürel’e Armağan-II), 20, (2008), 521- 550.
• Clarke, V. ve Braun, V. “Teaching thematic analysis: Over-coming challenges and developing strategies for effective learning”. The Psychologist, 26/2, (2013), 120-123.
• Cohen, Erik. “The Tourist Guide: The Origins, Structure, And Dynamics Of A Role” Annals of Tourism Research 12/1, (1985), 5-29. https://doi.org/10.1016/0160-7383(85)90037-4 Corbin, J. & Strauss, A. Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage. (2008).
• Çakmak, Tolga Fahri ve Füsun İstanbullu Dinçer. “Turist Rehberliği Bölümleri Ders Programlarının Türk Kimliği Açısından İncelenmesi”. International Journal of Contemporary Tourism Research 2/2, (2018), 67-75. https://doi.org/10.30625/ijctr.481405
• Çelik, E. “Osmanlı’nın Ecnebî Misafirleri: Seyyah-Turist, Güzergâh ve Devlet (1863-1914)”. Basılmamış Doktora Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı. (2019).
• Çimrin, H. Turizm ve Turist Rehberliğinin ABC’si. 1.Baskı. Antalya: Akdeniz Kitapevi, 1995.
• Çokişler, Nazım. “Türkiye’de Turist Rehberliği Mesleği: Tarihsel Bir Bakış Açısı”. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi 34/3, (2023), 80-108. https://doi.org/10.17123/atad.1324330 Çoruh, S. “Turizm Tercüman ve Rehberliği-II”, İller ve Belediyeler Dergisi, 7/83, (1952), 21- 26.
• Dahles, Heidi. “The Politics of Tour Guiding Image Management in Endonesia”. Annals of Tourism Research 29/3, (2002), 783-800. https://doi.org/10.1016/S0160-7383(01)00083-4
• Gelbman, Alon & Darya Maoz. “Island of peace or island of war: Tourist guiding”. Annals of Tourism Research 39/1, (2012), 108-133. https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.05.008
• Holloway, J. Christopher. “The Guided Tour: A Sociological Approach”. Annals of Tourism Research 8/3, (1981), 377-402. https://doi.org/10.1016/0160-7383(81)90005-0
• Huang, Songshan, Hsu, Cathy. & Andrew Chan. “Tour guide performance and tourist satisfaction: A study of the package tours in shanghai’’. Journal Of Hospitality & Tourism Research 34/3, (2010), 3-33. https://doi.org/10.1177/109634800934981
• Hughes, Karen. “Tourist Satisfaction: a guided “cultural” tour in North Queensland”. Australian Psychologist 26/3, (1991), 166-171. https://doi.org/10.1080/00050069108257243
• Kıral, B. “Nitel bir veri analiz yöntemi olarak döküman analizi”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8/15, (2020), 170-189.
• Köroğlu, Özlem. Turist Rehberliğinde Mesleki Gelişim, Ankara: Detay Yayıncılık, 2020.
• Köroğlu, Özlem. “Turist Rehberlerinin İş Yaşamındaki Rolleri Üzerine Kavramsal Bir Değerlendirme”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16, (2013), 91- 112.
• Kurt, Sinan. Somut Olmayan Kültürel Miras ve Turizm. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2024.
• Mısırlı, İrfan. Seyahat Acentacılığı ve Tur Operatörlüğü. Ankara: Detay Yayıncılık, 2015.
• Milliyet.com.tr, Erişim Tarihi: 06.03.2025, https://www.milliyet.com.tr/pembenar/korelirehbere- uniter-dayak-114779
• Oğuz, Ö., Nalcıoğlu, Zeynep Safiye Baki ve Ahmet Erman Aral. Turizm Eğitiminde Somut Olmayan Kültürel Miras. Turizm ve Kültürel Miras Eğitimi: Disiplinlerarası Yaklaşımlar içinde (Ed. H.Sezerel, Z. Bayraktar). 73-86. Ankara: Sonçağ Akademi. 2021.
• Oğuz, Öcal. Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
• Özsoy, Aybüke ve Zeynep Çokal. “Kültürel Miras Eğitimi Açısından Turizm Rehberliği Bölümlerine Yönelik Müfredat İncelemesi”. Turist Rehberliği Dergisi 4/2, (2021), 106- 118. https://doi.org/10.34090/tured.1030121
• Prinçcioğlu, Fethi. (1996). “Tercüman Rehberlik”. TÜRSAB Turizm Dergisi 145.
• Sekaran, Uma ve Roger Bougie. Research Methods for Business: A Skill Building Approach, 5. Edition, John Wiley and Sons Ltd., West Sussex, UK, 2010.
• Smith, Valene L. The culture brokers. in Host and Guests Revisited: Tourism issues of the 21th century (V.L. Smith & M. Brent Eds.). 275-282. New York: Cognizant Communication Corporation, 2001.
• TUROFED. “2023 Yılı Turizm Verileri”. Erişim Tarihi: 28.12.2024. https://www.turofed.org. tr/panel/upload_system/pages_file/86de6b7faaf393debd50ea1c7685a0fd.pdf UNWTO. Erişim Tarihi: 28.12.2024. https://www.unwto.org/news/international-tourism-toend- 2023-close-to-90-of-pre-pandemic-levels
• Urry, John. “The consumption’ of tourism”. Sociology. 24/1, (1990), 23-35.
• Yu, Xin., Weiler, Betty. & Ham Sam. (2004). “Cultural Mediation in Guided Tour Experiences: A Case Study of Australian Guides of Chinese Tour Groups”, Department of Management Working Paper Series 44/04. (2004).
• Yılmaz, İ. “Osmanlı’da Turizmin Doğuşu ve Gelişimi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23/3, (2021), 1149-1158. https://doi.org/10.32709/akusosbil.863942
• Zhang, Hanguin Q. ve Chow, Ivy. “Application of Importance – Performance Model in Tour Guides’ Performance: Evidence From Mainland Chinese Outbound Visitors in Hong Kong”, Tourism Management 25, (2004), 81-91. https://doi.org/10.1016/S0261-5177(03)00064-5