SOME EVALUATIONS ON THE APPROACH OF NATIONALIST MAGAZINES TO ALEVISM (1940- 1980)

Year 2025, Issue: 115, 189 - 204, 21.09.2025

Canan Sarıyar Sezan

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1657764

Abstract

Intellectual magazines are important media organs that shape the social, cultural and intellectual structure of societies. These magazines serve to raise the intellectual level of individuals and societies in the fields of art, literature and thought. They are historical documents in terms of reflecting the intellectual world of the period in which they are published. The intellectual magazines in Türkiye have been a critical means that monitors and directs the intellectual transformation of the country. Nationalist magazines have also adopted the ideology of nationalism and defended this ideology in social, cultural, political, economic and religious contexts. These magazines, while shedding light on social problems in particular, have tried to reinforce the concept of social unity through themes related to nationalism in general. Alevism has had an important place in the agenda of nationalist thought magazines with its historical and cultural dimensions. In these magazines where the subject of Alevism is discussed, a social unity idea parallel to nationalist values and understandings has been developed through the practice of coexistence of different identities present in society. This article aims to examine how the themes of Alevism has been handled in some nationalist magazines in Türkiye's recent history and how these themes have interacted with the generally accepted values of society. In the study conducted, it was determined that nationalist magazines addressed the issue of Alevism as a part of the social structure and saw this identity as a part of a whole without separating it from society. The main source of the study is magazines such as Fedai (The Devotee), Türk Yolu (The Turkish Way), Milli Hareket (The National Movement), Kon (The Kon), Genç Arkadaş (The Young Friend) and Büyük Türkiye’ye Hasret (The Longing for a Great Türkiye), which have defended nationalist views with their publication policies and staff of writers. These magazines have played an important role in shaping nationalist thought and constructing social values, and by addressing social issues such as Alevism from a nationalist point of view, and they have revealed how these issues interact with socially accepted values.

Keywords

Nationalism , Intellectual Magazines , Islam , Alevism , Sunnizm

MİLLİYETÇİ DERGİLERİN ALEVİLİĞE YAKLAŞIMI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER (1940- 1980)

Abstract

Fikir dergileri, toplumların sosyal, kültürel ve düşünsel yapısını şekillendiren önemli yayın organlarıdır. Bu dergiler, sanat, edebiyat ve düşünce alanlarında bireylerin ve toplumların entelektüel seviyesini yükseltme işlevi görürler. Yayınlandıkları dönemin fikir dünyasını yansıtmaları açısından tarihsel birer belge niteliği taşımaktadırlar. Türkiye’deki fikir dergileri, ülkenin düşünsel dönüşümünü izleyen ve bu dönüşümü yönlendiren kritik bir kanal olmuştur. Milliyetçi dergiler de milliyetçilik ideolojisini benimseyerek, bu ideolojiyi toplumsal, kültürel, siyasal, ekonomik ve dini bağlamlarda savunmuşlardır. Bu dergiler, özellikle toplumsal sorunlara ışık tutarken genelde milliyetçilikle ilişkili temalar üzerinden toplumsal bütünlük anlayışını pekiştirmeye çalışmışlardır. Alevilik, milliyetçi fikir dergilerinin gündeminde tarihsel ve kültürel boyutlarıyla önemli bir yer edinmiştir. Alevilik konusunun ele alındığı bu dergilerde, toplumda var olan farklı kimliklerin bir arada yaşama pratiği üzerinden, milliyetçi değerler ve anlayışlarla paralel bir toplumsal birliktelik düşüncesi geliştirilmiştir. Bu makale, Türkiye'nin yakın tarihindeki bazı milliyetçi dergilerde Alevilik temalarının nasıl işlendiğini ve bu temaların, toplumun genel kabul görmüş değerleriyle nasıl etkileşim içinde olduğunu incelemeyi amaçlamaktadır. Yapılan incelemelerde, milliyetçi dergilerin Alevilik konusunu, toplumsal yapının bir parçası olarak ele aldıkları ve bu kimliği toplumdan ayrıştırmadan bir bütünün parçası olarak gördükleri saptanmıştır. Çalışmanın temel kaynağını, yayın politikası ve yazar kadrosuyla milliyetçi görüşleri savunan Fedai, Türk Yolu, Milli Hareket, Kon, Genç Arkadaş ve Büyük Türkiye’ye Hasret gibi dergiler oluşturmaktadır. Bu dergiler, milliyetçi düşüncenin şekillenmesinde ve toplumsal değerlerin inşasında önemli bir rol oynamış ve Alevilik gibi toplumsal meseleleri, milliyetçi perspektiften ele alarak, bu meselelerin toplumsal kabul görmüş değerlerle nasıl bir etkileşim içinde olduğunu ortaya koymuştur.

Keywords

Milliyetçilik , Fikir Dergileri , İslamiyet , Alevilik , Sünnilik

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

References

• Fedai (1963-1979) Genç Arkadaş (1976-1978) Hasret- Büyük Türkiye’ye Hasret (1975-1979)
• Kon (1979-1979)
• Milli Hareket (1966-1974)
• Türk Yolu (1969-1969)
• Ağaoğlu, Gökhan ve Çelik, Hasan. “Alevilik-Bektaşiliğin Değişen Yüzüne Tutulan Bir
• Ayna Olarak: Hakk Lokmasi “Hakkullah”, Editör: Arslan Karaoğlan, İlahiyatta Güncel Araştırmalar, Gece Kitaplığı, Ankara.2023.
• Aktay, Yasin. “Sosyo-Kültürel ve Politik Yönleriyle Alevilik Üzerine Notlar”, Milel ve Nihal, 4 (1), (2007), ss.57-76.
• Altın, Hamza. “II. Meşrutiyetten Cumhuriyete İsmail Hakkı Baltacıoğlu ve Onun Eğitim ve Eğitimci Kavramları ile İlgili Düşünceleri”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 33(55), (2014), 219-252.
• Ateş, Kâzım. “Türkiye’de Milliyetçilik, Yurttaşlık ve Aleviler: “Öztürkler” ve “Ötekiler”, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Bakan, Selahattin ve Levent, Ramazan. Tek Parti Dönemi Alevi Politikası. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 2018, 1-15.
• Bandeoğlu, Zeyyat. “Maraş Olaylarının Bütünsel Yaklaşım Modeli ile Analizi”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(15), (2016), 573-606.
• Bulut, Halil İbrahim. “Anadolu Alevîliğinin Temel Sorunları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 108, (2024), 223-244.
• Çelik, Fatih ve Börklüoğlu, Levent. “Türk Siyasetinde Alevi Kimliğinin Politik Temsil Deneyimi:(Türkiye) Birlik Partisi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 112, (2024), 353-374.
• Fığlalı, E. Ruhi. Geçmişten Günümüze Halk İnançları İtibariyle Alevilik Bektaşilik, Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları,1994.
• İzmir, Hüseyin. Türkiye’de Etnik Çatışma ve Toplumsal Hafıza: 1966 Ortaca Olayları, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Karaca, Yaşar. “Kahramanmaraş’ın Tarihinde Karanlık Dönem 1978 Maraş Olayları”. The Journal of Social Sciences, 57(57), (2022), 427-447.
• Karakoç, Sezai. “Hâtıralar”, XLIV Ankara: 1989 Diriliş, 44, 6-7.
• Levent, Ramazan. Türk Siyasal Hayatına Etkileri Bakımından Alevilik ve Aleviler, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Orta, Fatih. “Mehmet Eröz’ün Alevilik Araştırmaları Üzerine”, Ahmet Yesevi Dergisi, C.1, S.2, 2023, ss. 73-86.
• Ölçekçi, Haluk. “Milliyetçi Fikir Dergiciliği Yayınlar Bibliyografyası”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42, (2016), 266-297.
• Öz, Asım. “Hassas Bir Muhalefet Politikası: Geçiş Sürecinde Dindar-Milliyetçi Dergiler”, “İslam’ı Uyandırmak” Çok Partili Yaşama Geçilirken İslamcı Düşünce ve Dergiler 2. Cilt, Editör: Lütfi Sunar, İlem 2018.
• Özdemir, Nur. Fedai Dergisi Çerçevesinde Millilik ve İslam, Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Seyhan, Özlem. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Sağ ve Sol Cenahta Milliyetçilik ve Hümanizm Anlayışı: Türk Yurdu Dergisi ile Yurt ve Dünya Dergisi Ekseninde Bir Karşılaştırma”. Atatürk Yolu Dergisi, 74, (2024). 182-198.
• Subaşı, Necdet. “Anadolu Aleviliği Üzerine”. Bilimname: Düşünce Platformu 1/1 (2003), 175- 195.
• Şadilli, V. “Oyunlarını bozacağız”, Kon Gazetesi. S. 14. 1 Ocak 1979.
• Şahin Ahmet, Emin Yarımoğlu. (Ed.) Milliyetçi Fikrin Sesi: Türkçü Dergiler. İstanbul: Bozkurt Yayınları. 1. Baskı. 2022.
• Tanrıverdi, Ali. “Sosyolog Mehmet Eröz’ü Yeniden Okumak ve Hatırlamak” AHBVÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.2, (5), (2021), 1-11.
• TBMMZC, D.2, B.99, s.139.
• Telek, Gönül. Soytürkçülerden Milliyetçi Muhafazakârlığa: Türkiye’de Milliyetçi Siyasetlerin Aleviliğe Bakışı (1930–1980). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Uludağ, Süleyman. “Dede”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (1994) C.9, s. 76.