Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 57 - 87, 26.10.2024

Mehmet Çakıroğlu

Öz

Anayasa yargısının, anayasayla güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerin aktif olarak korunmasındaki ve çoğulcu bir demokrasinin gerçekleştirilmesindeki rolü yadsınamaz bir gerçektir. Bu derece önemli bir işleve sahip anayasa yargısı söz konusu olduğunda akla gelen ilk husus ise kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimidir. Bu bağlamda anayasa yargısını kabul eden ülkelerde uygulanan çeşitli denetim yollarının bulunduğu bilinmektedir. Çalışma kapsamında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki anayasa yargısı, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi için öngörülen denetim yolları esas alınarak incelenecektir. Dünyada sadece Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınan ve onun desteğiyle yaşayan, ülkemizin yoğun etkisinde kalan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki anayasa yargısı, ülkemizle farklılaşan ve benzer noktaları dikkate alınarak ortaya konulmaya çalışılacak; bunun sonucunda pek çok tarihi ve kültürel ortak noktamızın bulunduğu bu yakın ve küçük örnek, bir makalenin izin verdiği ölçülerde irdelenmiş ve ülkemizle karşılaştırma yapılmasına imkân sağlanmış olacaktır. Böylece garantörlüğümüz altındaki bir ülkeye nazaran kanunların anayasa uygunluğunun denetimi bakımından hangi noktada olduğumuz ortaya konulacak ve zaman zaman Anayasa Mahkemesinin kapatılmasının dahi dillendirildiği ülkemizde öngörülen denetim yollarının yeterli/abartılı olup olmadığına ışık tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

anayasa yargısı, çoğulcu demokrasi, etkin, denetim, karşılaştırma

Kaynakça

• Armağan S, ‘Dava Mahkemelerinde Anayasaya Aykırılık Def’i ve Re’sen Sevk’ (1966) 32 [2-4] İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 715
• Başbuğ İ, Unutulan Ada Kıbrıs (1. bs, Kırmızı Kedi Yayınları 2016)
• Carias A.R.B, Judicial Review in Comperative Law (Cambridge University Press 1989)
• Dayıoğlu S, ‘KKTC’de Yargısal Yapı’ içinde Kamil B.Raif (ed), Kıbrıs Türk Hukuk Dosyası (Şubat 1999) (TC/KKTC Hukuk Forumu Tutanakları) (1999)
• Denktaş R.R, Kıbrıs Girit Olmasın (2. bs, Remzi Kitabevi 2004)
• Ekinci B.E, ‘Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi Kararlarında Hukuk Devleti İlkesi’, (2016) 65 [3] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 723
• Emircan M.S, Kıbrıs Türk Toprağıdır (Araştırma Dizisi TÜRKAR Yayınları 2000)
• Erhürman T, ‘Çok Katmanlı Toplumlarda İstikrarlı Demokrasi: Birleşik Kıbrıs Örneği’ (2012) 61 [1] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 107
• Feyzioğlu T, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazai Murakabesi (Yabancı Memleketlerde-Türkiye’de) (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınlarından No:19-1 1951)
• Gözler K, Anayasa Hukukuna Giriş (27. bs, Ekin Yayınları 2018)
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (12. bs, Ekin Yayınları 2020)
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (25. bs, Ekin Yayınları 2020)
• İsmail S, Kıbrıs Barış Harekatının Nedenleri, Gelişimi, Sonuçları (Akdeniz Haber Ajansı Yayınları 1988)
• İsmail S, 150 Soruda Kıbrıs Sorunu (Kastaş Yayınları Ağustos 1998)
• Kaboğlu İ.Ö, Anayasa Yargısı (3. bs, İmge Yayınları 2000)
• Kapani M, Kamu Hürriyetleri (7. bs, Yetkin Yayınları 2013)
• Kapani M, Politika Bilimine Giriş (57. bs, BB101 Yayınları 2018)
• Lijphart A, Demokrasi Modelleri (Otuz Altı Ülkede Yönetim Biçimleri ve Performansları) (Güneş AYAS – Utku Umut BULSUN, 2. bs, İthaki Yayınları 2016)
• Manisalı E, Avrupa Kıskacında Kıbrıs (Derin Yayınları 2003)
• Mütercimler E, Satılık Ada Kıbrıs (Alfa Yayınları 2010)
• Necatigil Z, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Yönetim Hukuku ve Anayasa Yargısı (Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları 1986)
• Necatigil Z, The Cyprus Question And The Turkish Position In International Law (Oxford University Press 1996)
• Necatigil, Z, ‘Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Hukuk Sistemi’ içinde Kamil B.Raif (ed), Kıbrıs Türk Hukuk Dosyası (Şubat 1999) (TC/KKTC Hukuk Forumu Tutanakları) (1999)
• Onar E, 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu (1993)
• Orbay S, ‘Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hukukunda Düşünce Özgürlüğünün Kapsamı ve Sınırları’ (2018) 67 [1] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 23
• Özbudun E, Anayasalcılık ve Demokrasi (2. bs, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2017)
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (18. bs, Yetkin Yayınları 2018)
• Özer A, Türk Cumhuriyetlerinin Hukuki Yapısı (Yasama-Yürütme-Yargı) (Turhan Yayınları 2008)
• Selçuk S, ‘Hukuk Üstünlüğü ve Hukuk Devleti’ içinde Kamil B.Raif (ed), Kıbrıs Türk Hukuk Dosyası (Şubat 1999) (TC/KKTC Hukuk Forumu Tutanakları) (1999)
• Serter V.Z, Adım Adım … Kıbrıs Cumhuriyeti (1960-1963) (Genelkurmay Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yayınları 2014)
• Soysal M, 100 Soruda Anayasanın Anlamı (11. bs. Gerçek Yayınevi 1997)
• Tanör B, İki Anayasa (5. baskıdan tıpkı basım, Oniki Levha Yayınları 2019)
• Tanör B-Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (19. bs, Beta Yayınları 2019)
• Teziç E, Anayasa Hukuku (23. bs, Beta Yayınları 2019)
• Turhan T, ‘Tarihsel Bakış Açısıyla Kıbrıs Türk Hukuk Sistemi’ (2008) 57 [2] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 253
• Uçarol R, Siyasi Tarih (1789-2014) (DER Yayınları 2015)
• Ulusoy D.Ç, ‘Federal Toplumu Anlamak: Federal Sistemlerin Sosyolojik Yaklaşımı’ (2015) 64 [3] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 595
• Ulusoy D.Ç, ‘Kıbrıs’ta Anayasa Yargısı ve Bireysel Başvuru’ <https://anayasatakip.ku.edu.tr>, Erişim Tarihi: 11.02.2022
• www.anayasatakip.ku.edu.tr
• www.anayasa.gov.tr
• www.cm.gov.ct.tr
• www.kei.gov.tr
• www.mahkemeler.net
• www.milliyet.com.tr
• www.ntv.com.tr
• www.sozcu.com.tr
• www.ysk.mahkemeler.net