ESKIŞEHIR, GÜNYÜZÜ, KUZÖREN VILLAGE MOSQUE AS A CASE OF RURAL RELIGIOUS ARCHITECTURE AND ITS RESTORATION APPLICATIONS

Year 2017, Volume: 7 Issue: 4, 611 - 625, 01.10.2017

Esra ŞAHİN Çelik Gülşen Dişli

https://doi.org/10.7456/10704100/008

Cited By: 1

Abstract

Most of the mosques in Turkey have waqf roots and Directorate General of Foundations has conducted their restorations according to their ownership status. The scope of this research include the investigation of rural religious architectural values of Eskişehir, Günyüzü, Kuzören Village Mosque, and the restoration applications conducted at the mosque by Directorate General of Foundations in 2016. Kuzören Village Mosque, dated to the late 19th early 20th century, has a rectangular (close to square) main prayer area, and an open late comers’ portico with wooden pillars, on the north façade of the mosque. Rubble stone, wood, straw, earth and similar local material usage, interior dome and arches made of lath and plaster, wooden pillars and such traditional construction techniques, colored decorated interior space perception, and asymmetrical window arrangement are primary rural religious architectural values of the building. In the mosque, with rubble stone main body walls, especially at interior space elements such as women’s section, minber, and ceiling, wood is the mostly used construction material. Although Kuzören Village Mosque has been examined in terms of its architectural and art history in various literature, the data obtained during latest unspoken of restoration inventions introduced with this research. Further, with this research it is aimed to contribute to the rural religious architectural studies, which is a rarely studied field, by means of Kuzören Village Mosque as an example of rural religious architecture with its local material usage, construction technique, and original architectural elements. Field works, literature, and archival research are the primary research methods used for this study. New findings obtained during the restoration applications- original floor level, masonry beneath the plaster, stone foot findings beneath the concrete floor, earthen roof- are important for the conservation project preparation and restoration processes of similar mosques in the region.  

Keywords

Kuzören Village Mosque, Eskişehir, rural architecture, restoration, religious architecture

BİR KIRSAL DİNİ MİMARİ ÖRNEĞİ OLARAK ESKİŞEHİR, GÜNYÜZÜ, KUZÖREN KÖYÜ CAMİİ VE RESTORASYON UYGULAMALARI

Abstract

Türkiye’de tarihi camilerin çoğu vakıf kökenli olup,
restorasyonları mülkiyet durumuna göre Vakıflar Genel Müdürlüğünce
gerçekleştirilmektedir. Bu araştırma kapsamında da Eskişehir, Günyüzü, Kuzören Köyü
Camii, kırsal dini mimari değerleri açısından incelenmiş ve yapıda 2016 yılında
Vakıflar Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilen restorasyon uygulamaları
aktarılmıştır. 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başına tarihlenen Kuzören Köyü Camii,
kareye yakın dikdörtgen planlı bir ibadet bölümü ile kuzey cephede ahşap
dikmeli açık bir son cemaat yerinden oluşmaktadır. Moloz taş, ahşap, kamış,
toprak ve benzeri yöresel malzeme kullanımı, bağdadi kubbe, kemer, ahşap dikme
ve benzeri geleneksel yapım elemanları, renkli bezemeli iç mekân algısı ve asimetrik
pencere düzeni yapının başlıca kırsal mimari değerleridir. Moloz taş beden
duvarları olan camide, özellikle iç mekânda mahfil, minber, tavan ve benzeri yapı
öğelerinde ahşap, ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Kuzören Köyü Camii mimarlık
ve sanat tarihi açısından çeşitli kaynaklarda incelenmiş olmasına rağmen,
yapının son onarımlarda ortaya çıkarılan ve daha önce değinilmeyen verileri bu
çalışma kapsamında ortaya konmuştur. 
Ayrıca bu çalışma ile yöresel malzeme kullanımı, yapım tekniği ve özgün
mimari öğelerini koruma anlamında kırsal dini mimarinin bir örneği olan Kuzören
Köyü Camii’nin,  alanında az çalışma
yapılan kırsal dini mimari örneklerine katkı sunması hedeflenmiştir. Çalışma
kapsamında arazi çalışmaları, literatür ve arşiv taraması kullanılan başlıca
araştırma metotları olmuştur. Yapının restorasyon uygulaması esnasında ulaşılan
yeni bulgular- özgün kot, sıva altından çıkan özgün duvar örgüsü, beton döşeme
altından çıkan özgün taş ayaklar, toprak dam ve benzeri veriler- yöredeki benzer
camilerin projelendirilmesi ve onarımları esnasında örnek teşkil etmesi açısından
önemlidir.

Keywords

Kuzören Köyü Camii, Eskişehir, kırsal mimari, restorasyon, dini mimari

References

• Ahunbay, Z. (2004). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Aksakal, Z. ve Özen, H., (2015). “Trabzon Kenti Kırsal Camilerinde Süsleme Programlarının İncelenmesi”,http://www.academia.edu/2496388/Traditional_Rural_Mosques_of_Eastren_Black_Sea_Region. Erişim Tarihi: 03.01.2017.
• Aksulu, B. I. ve Özbek Esen, S., (2015). “Bolu, Seben District, Dedeler Village Cuma Mosque Conservation Problems as a case of Rural Architecture”, Gazi University Journal of Science Part B: Art, Humanities, Design And Planning (GU J Sci Part: B) 3(4), s. 69-78.
• Aksulu, B. I. ve Ceylan, Z., (2015). “The Old Mosque (Eski Camii) At Nimetli Village, Seben District Of Bolu And Its Conservation Problems”, Gazi University Journal of Science Part B: Art, Humanities, Design And Planning (GU J Sci Part: B) 3(3), 47-53.
• Akyol, A. A. (2008). Eskişehir - Günyüzü Kuzören Köyü Cami Yapı Malzeme Analizi Raporu, Erişim: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi.
• Altınsapan, E. ve Parla, C., (2004). Eskişehir Selçuklu ve Osmanlı Yapıları I, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Anadolu’da Kırsal Mimarlık, (2012). Bursa: ÇEKÜL Vakfı, Tarihi Kentler Birliği, Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• Aran, K. (2015). “Barınaktan Öte Anadolu Kır Yapıları”, Güney Mimarlık, 19, s. 10-14.
• Aran, K. (2000). Barınaktan Öte Anadolu Kır Yapıları, Ankara: Tepe Mimarlık Kültürü Merkezi.
• Batur, A. ve Öymen Gür, Ş. (2005). Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari, İstanbul: Milli Reasürans T.A.S.
• Ceylan, S. (2010). “Kırsal Mimarinin Örneklerinden “Serenler”in Coğrafi Açıdan İrdelenmesi”, Eastern Geographical Review, 27, s. 151-168.
• Delibaş, R. M. ve Erten, E., (2016). “Kırsal Mimari Bağlamında Konya Halkapınar Evlerinin Mimarisi Üzerine Bir İnceleme”, Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 34(3), s. 95-105
• Durukan, İ. (2003). “Mersin/Atlılar (Sadıye) Kırsal Mimari Envanter Raporu”, Türkiye Bilimler Akademisi Dergisi (TÜBA-KED), 1, s.130-149
• Eres, Z. ve Akın, N., (2010). “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Kurulan Planlı Kırsal Yerleşmeler”, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 9(1), s. 79-90.
• Giray Küçük, S. ve Eyüpgiller, K. K., (2014). “Çatalca Vilayetindeki Tarihi Camilerin Mimari Analizi”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, 8, s. 106-119.
• Göçeri, B. (2010). Temettuat Defterlerine Göre Günyüzü Nahiyesinin Sosyo-ekonomik Yapısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günyüzü İlçesi, http://www.eskisehirliyiz.biz/eskisehir/ilce_index.asp?sec=3&bolgeid=29. Erişim Tarihi: 13.12.2016.
• Karabulut, İ. (2007). Çoruh Vadisi Kırsal-Köy Yerleşim Örnekleri ve Sanat Yapıları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kavas, K. R. (2011). “Patterns Of Envıronmental Coherence in the Rural Archıtectural Tradition of Ürünlü (Akseki-İbradı Basın)”, Metu Journal of Faculty of Architecture (METU JFA), 28 (1), s. 23-40.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım Ve Onarımları, 660 Sayılı İlke Kararı, http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,13918/660-nolu-ilke-karari-tasinmaz-kultur-varliklarinin-grup-.html. Erişim Tarihi: 13.01.2017.
• Özgüner, O. (1968). “Köyde Mimari Doğu Karadeniz”, Mimarlık 62, 6(12), s. 19-27.
• Özgüner, O. (1970). Köyde Mimari Doğu Karadeniz, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Parla, C. (2012). “Eskişehir Beylikova İlçesi Camilerinde Döner Eksenli Ahşap Bindirme Tavanlar”, XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 19-21 Ekim 2011, II. Cilt, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, s. 645-666.
• Parla, C. (2008). “Eskişehir Kuzören Köyü Camii’nde Merkez Olgusu ve Kubbeli Döner Eksenli Bindirme Tavan”, XII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 15-17 Ekim 2008, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, s. 342-351.
• Selvi, F. (2011). Karaman – Başyayla Konutlarının Mimari Özelliklerinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sümerkan, M. R. (2008). Rize’de Fındıklı ve Güneysu Kırsal Mimarisi, Yayın Kurulu, Yücel Yıldırımkaya ve Zekeriye Sarıhan, Rize: Umur Basım.
• Uzun, Z. ve Çiftçi, A., (2017). “Space Analysis of Traditional Wooden Mosques in Samsun in Kavak Town , Middle Part of Black Sea Region, Turkey”, International Journal of Heritage Architecture, 1(3), s. 322–333.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü, (2008). Meridien Eski Eser Programı ve Yatırım Programı Arşivi, Eskişehir, Günyüzü, Kuzören Köyü Camii Dosyası, Erişim: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi.