Profesyonel Futbolda Teknik Direktörlerin, Takım Kaptanının Liderlik Görev ve Sorumluluklarına İlişkin Algı ve Deneyimleri

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 49 - 61, 31.01.2025

Selman Orhan

https://doi.org/10.22282/tojras.1553891

Abstract

Takım kaptanı, takım başarısı ve sportif performans üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Çünkü takım kaptanı, resmi sporcu liderdir. Ayrıca kaptan, teknik direktörün liderliğine katkıda bulunan bir konumdadır. Bu önem çerçevesinde yapılan araştırmanın amacı, Türkiye'de profesyonel erkek futbolda (2022-2023 sezonu, TFF 2. ve 3. lig) takım kaptanının liderlik görev ve sorumluluklarını teknik direktör perspektifinden incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desen kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla 10 erkek teknik direktörle bireysel görüşme yapılmıştır. Veriler, yorumlayıcı fenomenolojik analiz kullanılarak içerik analizi tekniğiyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda teknik direktörlerin takım kaptanına saha içinde görev lideri ve motivasyonel liderlik rolleri, saha dışında ise sosyal ve dış liderlik rolleriyle ilgili görev ve sorumluluklar yüklediği görülmüştür. Antrenör- kaptan ilişkilerinde takım kaptanına; takım ve futbolcu hakkında karşılıklı bilgi alışverişi, temsilci ve iletişim köprüsü, teknik direktör yardımcısı, takımda hiyerarşiyi sağlama ve sürdürme, antrenöre iletmeden sorunları çözme ve örnek oyuncu olma ile ilgili görev ve sorumluluklar atfedildiği belirlenmiştir. Kulüp yönetimi-kaptan ilişkilerinde ise kaptanın takım ve futbolcu adına temsilci ile iletişim köprüsü olarak değerlendirildiği saptanmıştır. Sonuçta futbolda kaptanın sporcu liderliğinin etkililiği için kulüp yöneticilerinin ve antrenörlerin, profesyonelizm ile paylaşılan liderliği dikkate alması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Keywords

takım kaptanı, liderlik görev ve sorumlulukları, futbolda profesyonelizm, kaptanlık, sporcu lider

Perceptions and Experiences of Professional Football Head Coaches Regarding the Leadership Duties and Responsibilities of Team Captain

Abstract

The team captain significantly influences team success and sporting performance as the official athlete leader. Additionally, the captain contributes to the coach's leadership. This research aims to examine the leadership duties and responsibilities of team captains in professional male football in Turkey (2022-2023 season, TFF 2nd and 3rd leagues) from the head coach's perspective. The study employed a phenomenological design, a qualitative research method. Individual interviews were conducted with 10 male head coaches using a semi-structured interview form. The data were evaluated through interpretative phenomenological analysis using content analysis. The research revealed that coaches attribute task and motivational leadership roles on the field to team captains and social and external leadership roles off the field. In coach-captain relations, captains were assigned duties and responsibilities related to the mutual exchange of information about the team and players, acting as a representative and communication bridge, assisting the head coache, ensuring and maintaining team hierarchy, resolving problems without involving the coach, and serving as exemplary players. In the club management-captain relations, it was found that the captain was considered as a communication bridge with the representative on behalf of the team and the player. In conclusion, club managers and coaches should consider professionalism and shared leadership to enhance the effectiveness of the captain's athlete leadership in football.

Keywords

team captain, leadership duties and responsibilities, professionalism in football, captaincy, athlete leader

References

• Arastaman, G., Fidan, İ. F., & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir inceleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37–75. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.61
• Aydın, U., Özgüler, V., Solmaz DY, Katırcı, H., Demirkaya, S., & ... & Etci, H. (2017). Türkiye’de profesyonel sporcuların çalışma koşulları ve örgütlenme eğilimleri. Çalışma ve Toplum, 55(4), 1873–1912.
• Backer, M. De, Van Puyenbroeck, S., Fransen, K., Reynders, B., Boen, F., Malisse, F., & Vande Broek, G. (2022). Does fair coach behavior predict the quality of athlete leadership among Belgian volleyball and basketball players: The vital role of team ıdentification and task cohesion. Frontiers in Psychology, 12, 1–10. https://doi.org/10.3389/FPSYG.2021.645764/BIBTEX
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Braun, V., Clarke, V., Hayfield, N., & Terry, G. (2019). Answers to frequently asked questions about thematic analysis. https://cdn.auckland.ac.nz/assets/psych/about/our-research/documents/Answers to frequently asked questions about thematic analysis April 2019.pdf
• Braun, V., Clarke, V., & Weate, P. (2016). Using thematic analysis in sport and exercise research. Içinde B. Smith & A. C. Sparkes (Ed.), Routledge handbook of qualitative research in sport and exercise (ss. 191–205). Routledge.
• Brgoch, S., Lower-Hoppe, M. L., Newman, J. T., & Hutton, T. (2020). Exploring team captain roles associated with athlete leadership classifications: Perspectives from collegiate coaches. Journal of Sport Behavior, 43(1), 28–49.
• Bucci, J., Bloom, G. A., Loughead, T. M., & Caron, J. G. (2012). Ice hockey coaches’ perceptions of athlete leadership. Journal of Applied Sport Psychology, 24(3), 243–259. https://doi.org/10.1080/10413200.2011.636416
• Camiré, M. (2016). Benefits, pressures, and challenges of leadership and captaincy in the national hockey league. Journal of Clinical Sport Psychology, 10(2), 118–136. https://doi.org/10.1123/JCSP.2015-0033
• Carson, F., & Walsh, J. (2018). Every day’s a new day: A captain’s reflection on a losing season. Sports, 6(4), 115–125. https://doi.org/10.3390/sports6040115
• Coker, I., Cotterill, S. T., & Griffin, J. (2021). Player perceptions of athlete leadership and leadership development in an English Premier League football academy. Asian Journal of Sport and Exercise Psychology, 2(3), 182–189. https://doi.org/10.1016/J.AJSEP.2021.12.001
• Cotterill, S., & Cheetham, R. (2017). The experience of captaincy in professional sport: The case of elite professional rugby. European Journal of Sport Science, 17(2), 215-221. https://doi.org/10.1080/17461391.2016.1245788
• Cotterill, S., Cheetham, R., & Fransen, K. (2019). Professional rugby coaches’ perceptions of the role of the team captain. The Sport Psychologist, 33(4), 276–284. https://doi.org/10.1123/tsp.2018-0094
• Cotterill, S., & Fransen, K. (2016). Athlete leadership in sport teams: current understanding and future directions. International Review of Sport and Exercise Psychology, 9(1), 116–133. https://doi.org/10.1080/1750984X.2015.1124443
• Creswell, J. (2007). Qualitative inquiry and research design: choosing among five approaches (2. baskı). Sage publications.
• Creswell, W. (2013). Qualıtatıve ınquıry & research desıgn among five approaches (T. Editors, S. B. Demir, & M. Bütün (Ed.); 6. baskı). SAGE Publications.
• Crozier, A., Loughead, T., & Munroe-Chandler, K. (2013). Examining the benefits of athlete leaders in sport. Journal of Sport Behavior, 36(4), 346-364.
• D’Innocenzo, L., Mathieu, J. E., & Kukenberger, M. R. (2016). A meta-analysis of different forms of shared leadership–team performance relations. Journal of Management, 42(7), 1964–1991. https://doi.org/10.1177/0149206314525205
• Devine, J. W. (2021). O Captain! My Captain!: leadership, virtue, and sport. Journal of the Philosophy of Sport, 48(1), 45–62. https://doi.org/10.1080/00948705.2020.1848435
• Dupuis, M., Bloom, G. A., & Loughead, T. M. (2006). Team captains’ perceptions of athlete leadership. Journal of Sport Behavior, 29(1), 60.
• Esen, S., Or, E., & Uslu, T. (2019). Yıkım mı, yaratıcı yıkım mı? Futbolda teknik direktör değişikliği ile takım performansı arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Journal of Health and Sport Sciences, 2(1), 7–15. http://acikerisim.gedik.edu.tr:8080/xmlui/handle/11501/367
• Eys, M. A., Loughead, T. M., & Hardy, J. (2007). Athlete leadership dispersion and satisfaction in interactive sport teams. Psychology of Sport and Exercise, 8(3). https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2006.04.005
• FIFPro. (2016). World players union, top finding, working conditions professional football. Içinde FIFPro Global Employment Report. https://footballmap.fifpro.org/assets/2016_FIFPRO_GLOBAL_EMPLOYMENT_REPORT.pdf
• Fransen, K., Cotterill, S. T., Vande Broek, G., & Boen, F. (2019). Unpicking the emperor’s new clothes: perceived attributes of the captain in sports teams. Frontiers in Psychology, 10, 2212. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02212
• Fransen, K., Decroos, S., Broek, G. Vande, & Boen, F. (2016). Leading from the top or leading from within? A comparison between coaches’ and athletes’ leadership as predictors of team identification, team confidence, and team cohesion. International Journal of Sports Science & Coaching, 11(6), 757–771. https://doi.org/10.1177/1747954116676102
• Fransen, K., Haslam, S. A., Steffens, N. K., & Boen, F. (2020). Standing out from the crowd: Identifying the traits and behaviors that characterize high-quality athlete leaders. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 30(4), 766–786. https://doi.org/10.1111/SMS.13620
• Fransen, K., Haslam, S. A., Steffens, N. K., Mallett, C. J., Peters, K., & Boen, F. (2020). Making “us” better: High-quality athlete leadership relates to health and burnout in professional Australian football teams. European journal of sport science, 20(7), 953–963. https://doi.org/10.1080/17461391.2019.1680736
• Fransen, K., Vanbeselaere, N., De Cuyper, B., Broek, G. Vande, & Boen, F. (2018). When is a leader considered as a good leader? Perceived impact on teammates’ confidence and social acceptance as key ingredients. Int. J. Psychol. Res, 12(1), 1–21.
• Fransen, K., Vanbeselaere, N., De Cuyper, B., Vande Broek, G., & Boen, F. (2014). The myth of the team captain as principal leader: extending the athlete leadership classification within sport teams. Journal of Sports Sciences, 32(14), 1389-1397. https://doi.org/10.1080/02640414.2014.891291
• Futbol Oyun Kuralları Kitabı. (2023). Türkiye Futbol Federasyonu. https://www.tff.org/default.aspx?pageID=248&ftxtID=38205
• Gırak, İ., & Doğan, M. (2022). Türkiye futbol süper ligi teknik direktör değişikliklerinin incelenmesi. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 98–107. https://dergipark.org.tr/en/pub/yalovaspor/issue/73210/1176004
• Gökduman, Ç., Kartal, M., Temel, C., Toros, T., & Esen, T. (2023). Sustainability of success in sports teams: Who will be the captain? Sustainability, 15(5). https://doi.org/10.3390/SU15054316
• Güler, A., Halıcıoğlu, H. B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri-teorik çerçeve-pratik öneriler-7 farklı nitel araştırma yaklaşımı-kalite ve etik hususlar, (2. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Güngör, N. B., Kurtipek, S., & İlhan, E. L. (2022). Sporcular için Profesyonelizm Ölçeği (SPÖ)’nin psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 36–48. https://doi.org/10.25307/jssr.1007384
• Haddad, G., O’Connor, D., & Burns, K. (2021). The decision to adopt a formal athlete leadership group: Qualitative insights from professional football coaches. Psychology of Sport & Exercise, 52, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2020.101803
• Haslam, S. A., Reicher, S. D., & Platow, M. J. (2011). The new psychology of leadership: ıdentity, ınfluence and power. Içinde The New Psychology of Leadership: Identity, Influence and Power (New York,). Psychology Press.
• Holmes, R. M., McNeil, M., & Adorna, P. (2010). Student athletes’ perception of formal and informal team leaders. Journal of Sport Behavior, 33(4), 442–465.
• İmamoğlu, A. F., Karaoğlu, E., & Erturan, E. E. (2007). Türkiye’de spor kulüplerinin yapısal nitelikleri ve temel problemleri. Gazi Journal of Physical Education and Sport Sciences, 12(3), 35–61. https://dergipark.org.tr/en/pub/gbesbd/issue/28038/306673
• Imholte, P. D., Blanton, J. E., & McAlarnen, M. M. (2019). Fun, failure and fulfillment: A case-study approach to ınformal athlete leadership in minor league baseball. The Sport Psychologist, 33(3), 177–188.
• Konter, E. (2004). Profesyonel futbolcuların kaptan olup-olmamalarına göre psikolojik becerilerinin araştırılması. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(1), 25–34.
• Leo, F. M., García-Calvo, T., González-Ponce, I., Pulido, J. J., & Fransen, K. (2019). How many leaders does it take to lead a sports team? The relationship between the number of leaders and the effectiveness of professional sports teams. PLoS ONE, 14(6). https://doi.org/10.1371/JOURNAL.PONE.0218167
• Leo, F. M., González-Ponce, I., Sánchez-Miguel, P. A., Ivarsson, A., & García-Calvo, T. (2015). Role ambiguity, role conflict, team conflict, cohesion and collective efficacy in sport teams: A multilevel analysis. Psychology of Sport and Exercise, 20, 60–66.
• Loughead, T., Hardy, J., & Eys, M. (2006). The nature of athlete leadership. Journal of Sport Behavior, 29(2), 142–158.
• Maechel, C., Loughead, T. M., & Beckmann, J. (2020). The testing of a four-dimensional model of athlete leadership and ıts relation to leadership effectiveness. Frontiers in Psychology, 11, 1361. https://doi.org/10.3389/FPSYG.2020.01361/FULL
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Sage publications.
• Newman, T. J., Lower, L. M., & Brgoch, S. M. (2019). Developing sport team captains as formal leaders. Journal of Sport Psychology in Action, 10(3), 137–150. https://doi.org/10.1080/21520704.2019.1604590
• Onwuegbuzie, A. J., & Leech, N. L. (2007). Validity and qualitative research: An oxymoron? Quality and Quantity, 41(2), 233–249. https://doi.org/10.1007/S11135-006-9000-3
• Orhan, S. (2023). Takım sporlarında sporcu liderliği. Içinde Ulukan Mehmet & Dalkılıç Mehmet (Ed.), Spor Bilimleri Alanında Gelişmeler (1. baskı, ss. 336–345). Platanus Publishing. https://doi.org/DOI:10.5281/zenodo.10023951
• Orhan, S. (2024a). Profesyonel futbolda takım kaptanına göre kaptanlığı doğrudan etkileyen faktörlere ilişkin algı ve deneyimler. Spormetre The Journal of Physical Education and Sport Sciences, 22(2), 151–168. https://doi.org/10.33689/spormetre.1427392
• Orhan, S. (2024b). Takım kaptanı takımı nasıl etkiler? Profesyonel futbolda teknik direktör perspektifinden algı ve deneyimler. The Online Journal of Recreation and Sports (TOJRAS), 13(2), 115–125. https://doi.org/10.22282/tojras.1424753
• Orhan, S., & Carson, F. (2025). Being a team captain in professional soccer: Perceptions and experiences from the head coach perspective. Journal of Sport Psychology in Action (Yayın sürecinde). https://doi.org/10.1080/21520704.2025.2455156
• PFDK Kararlar - 14.12.2023 -  PFDK Kararlar TFF. (Erişim Tarihi: 2025, 28 Ocak). https://www.tff.org/default.aspx?pageID=246&ftxtID=42953
• Price, M. S., & Weiss, M. R. (2011). Peer leadership in sport: Relationships among personal characteristics, leader behaviors, and team outcomes. Journal of Applied Sport Psychology, 23(1), 49–64. https://doi.org/10.1080/10413200.2010.520300
• Saatçioğlu, C., & Çakmak, U. D. (2019). Avrupa ve Türkiye’de futbol ekonomisi: Karşılaştırmalı bir inceleme. Sakarya İktisat Dergisi, 8(4), 331–350. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sid/issue/50476/655782
• Smith, B., & McGannon, K. R. (2018). Developing rigor in qualitative research: problems and opportunities within sport and exercise psychology. International Review of Sport and Exercise Psychology, 11(1), 101–121. https://doi.org/10.1080/1750984X.2017.1317357
• Smith, J., Flowers, P., & Larkin, M. (2009). Interpretative phenomenological analysis: Theory, method and research. SAGE Publications Limited.
• Taştan, H. Ş. (2021). Profesyonel futbol kulüp yöneticilerinin kulüp yönetimine ilişkin açıklamalarının içerik analizi. Journal of Sports and Performance Research, 12(1), 31–49. https://doi.org/DOI: 10.17155/omuspd.804034
• Tekindal, M., & Şerife, U. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153–182.
• Toker, A. (2022). Sosyal bilimlerde nitel veri analizi için bir kılavuz. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, 51(1), 319–345. https://doi.org/10.30794/pausbed.1112493
• Top Eleven - Be a Football Manager. (2019, Kasım 28). José Mourinho on: Captains vs. Leaders - Terry, Zanetti, Costa | Top Eleven [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=Bv4xLyBDgqM
• Uslu, T. (2023). Futbolda Gelişim Merkezli İlerleme Odaklı Yetkinleştirici Liderlik. Içinde T. Uslu (Ed.), Futbolda Yönetim ve Liderlik Futbol Antrenörleri İçin Liderlik Yaklaşımları ve Güncel Yönetim Araçları (1., ss. 86–97). Duvar Yayınları.
• Voelker, D., Gould, D., & Crawford, M. J. (2011). Understanding the experience of high school sport captains. Sport Psychologist, 25(1), 47–66. https://doi.org/10.1123/tsp.25.1.47
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (11.Basım). Seçkin Yayıncılık.