ELAZIĞ-HARPUT MÜZİĞİNDE DİVAN VE GAZEL FORMUNUN EDEBİ UNSURLARLA İLİŞKİSİ

Year 2022, Volume: 6 Issue: 1, 62 - 85, 29.05.2022

Erkam Cömert

Abstract

Harput, kadim bir kent olarak birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Yörede farklı etnik ve inanç gruplarının yaşaması kültürel olarak çeşitliliğe ve zenginliğe sebep olmuştur. Bu durum yöre müziğine de yansımıştır. Bu çalışma ile Halk Edebiyatındaki Divan ve Gazel türlerinin Elazığ-Harput müziğine nasıl girdiği, yöre müziğindeki icrası ve bu müzikal formların Divan edebiyatıyla ilişkisi ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Çalışma, Elazığ-Harput yöresi ve müziğindeki Divan ve Gazel formunun Divan Edebiyatıyla ilişkisinin ele alınması ile sınırlandırılmıştır. Elazığ-Harput müziği içerisinde yer alan, hem uzun hava türlerinden hem de makamlardan olan Divan’ın ve Gazel’in yöre müziğinde nasıl kullanıldığını tespit etme bağlamında nitel bir çalışmadır. Bu çalışma kapsamında; YÖK tez veri tabanındaki lisansüstü tezler, kütüphane katalogları, internet birincil ve ikincil kaynaklar, basılı hakemli dergi-makale indeksleri, basılı bibliyografya kitaplarından yararlanarak literatür ve kaynak taraması yapılmıştır. Harput’un önemli bir kültür merkezi olması sebebiyle yörede birçok şair yetişmiştir. Harput’ta yetişen bu şairler, Divan şairlerinden ve şiirlerinden etkilenmişlerdir. Divan, Elazığ-Harput müziğine özgü bir makam olarak da kullanılmaktadır.

Keywords

Harput, Elazığ, Uzun Hava, Divan, Gazel

THE RELATIONSHIP OF THE DİVAN AND GAZEL FORM WITH LITERATURE ELEMENTS IN ELAZIĞ-HARPUT MUSIC

Abstract

As an ancient city, Harput has hosted many civilizations. The existence of different ethnic and belief groups in the region has led to cultural diversity and richness. This situation is also reflected in the local music. With this study, it has been tried to reveal how the Divan and Gazel genres in Folk Literature entered the music of Elazig-Harput, their performance in the local music and the relationship of these musical forms with Divan literature. The study is limited to dealing with the relation of Divan and Gazel form in Elazığ-Harput region and its music with Divan Literature. It is a qualitative study in the context of determining how Divan and Gazel, which are both long air types and maqams, are used in local music in Elazığ-Harput music. This scope of work; Literature and references were searched by making use of graduate theses, library catalogues, internet primary and secondary sources, printed refereed journal-article indexes, and printed bibliography books in the YÖK thesis database. Since Harput is an important cultural center, many poets grew up in the region. These poets who grew up in Harput were influenced by Divan poets and their poems. Divan is also used as a maqam specific to Elazığ-Harput music.

Keywords

Harput, Elazığ, Long Air, Divan, Gazel

References

• Abacı, T. (2013). Harput/Elazığ Türküleri. İstanbul: İkaros Yayınları.
• Akdoğu, O. (1996). Türler ve Biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Ekici, S. (2009). Elazığ-Harput Müziği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elazığ Valiliği. (1999). Notalarla Harput Musikisi. Elazığ: Çağ Ofset.
• Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Gaspak, A. (2015). Türkler’den Önce Harput’un Tarihi ve Dini Durumu Hakkında Bir Araştırma. Asia Minor Studies, 3 (6), 106-122.
• Güler, Z. (1999). Dünü ve Bugünüyle Harput (Tarih-Edebiyat-Şiir-Folklor). Elazığ: Türkiye Diyanet Vakfı Elazığ Şubesi Yayınları.
• İslam Ansiklopedisi. (1994). İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Memişoğlu, F. (1966). Harput Ahengi. İstanbul: Matbaa Teknisyenleri Basımevi.
• Memişoğlu, F. (1995). Harput Halk Bilgileri. Ankara: Elâzığ Kültür Derneği.
• Onur, M. N. (2013). Harput’ta Divan Şiiri Geleneği. Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu. (s. 201-208).
• Özbek, M. (1998). Türk Halk Müziği El Kitabı I (Terimler Sözlüğü). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Özgül M., Turhan S., Dökmetaş, K. (1996). Notalarıyla Uzun Havalarımız. Ankara: Cem Web Ofset.
• Saraç, M. A. Y. (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi: Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Sevimli, E. (2021). Beşeri Aşk Bağlamında Gazel Felsefesini Yeniden Düşünmek. İstanbul: Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı: 26, 491-537.
• Sunguroğlu, İ. (2013). Harput Yollarında (Cilt: 3-4). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Şenel, S. (2007). Kastamonu’da Âşık Fasılları I (Türler-Çeşitler-Çeşitlemeler). İstanbul: Kastamonu Valiliği Yayınları.
• Turhan, S. (1990). Harput-Elazığ Musikî Folkloru. Ankara: Uluyüce Baskı Hizmetleri.
• Turhan, S., Taşbilek, Ş. (2009). Elazığ-Harput Havaları. Ankara: Elazığ Belediyesi Kültür Yayınları.
• Taşbilek, Ş. (2012). Bize Harputlu Derler: Elazığ Müzik Kültürü-I. Bursa: Başarı Dergisi Yayınları.
• Url 1, http://www.turkishmusicportal.org/tr/turk-muzigi-turleri/turk-halk-muzigi-formlar-ve-turler, Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• Url 2, http://www.sozluk.gov.tr, Erişim Tarihi: 24.12.2021.
• Url 3, www.sozluk.gov.tr, Erişim Tarihi: 02.02.2022.