XIX. YÜZYIL İKİNCİ YARISINDA BULGAR EDEBİYATINDA YENİ ARAYIŞLAR

Year 2022, Volume: 6 Issue: 3, 314 - 329, 31.12.2022

Emıne Inanır

Abstract

1870-li yılların sonunda olgunluk dönemini yaşayan Bulgar Uyanış Çağı, Bulgarların bağımsızlıklarını kazanmış olmalarından Osmanlı’ya karşı neredeyse tüm olumsuz etkenlerden arınmış, yeni kültürel modeller arayışına girmiştir. Mitolojik model ve mekânlar genelde aydın ve yazarlar tarafından üretilir. Bu dönemde P.R. Slaveykov, L. Karavelov, Z. Stoyanov gibi yazar ve şairlerin yarattığı mitlerin, mitolojileştirilmiş imgelerin XIX. yüzyılda kilise bağımsızlığı mücadelesinden, Panslavizm eğiliminden, 1876 yılı Nisan Ayaklanmasından, Osmanlı-Rus Savaşından (1877-1878) ve eğitimdeki yeniliklerden esinlendiği anlaşılmaktadır.
Çalışmamızda D. Çintulov, P.R. Slaveykov ve İ. Vazov’un şiirleri, Z. Stoyanov’un Bulgar Ayaklanmaları Üzerine Notlar (Zapiski po bılgarskite vastaniya), Sv. Milarov’un İstanbul Zindanlarından Bir Hatıra (Spomeni ot Tsarigradskite tımnitsi) adlı eserler incelenmeye alınmıştır. Belirtilen metinler ayaklanma, savaş dönemi ve hemen sonrası ‘zapiski’(notlar, anı yazıları) türü ya da devlet ‘historiyografi’si (tarih yazıcılığı) olarak ortaya çıkar. Notlarda (‘zapiski’) irdelenen konular geçmiş olaylarla, tarihle ilintili, zafer-yenilgi, sevinç-hüzün, kahramanlık-zalimlik eksenleri üzerine kurgulanan konulardır. Burada yazarların başlıca amaçları, olayların neden olduğu değil, nasıl gerçekleştiğini anlatmaktır. Olayların merkezinde yazar (anlatıcı) yerleştirilir, olay örgüsü de onun çevresinde gelişmektedir.
Amacımız, kendi içinde modernleşme evresine adım atan Bulgar edebiyatı yazarlarının, devrimci hareket ve savaş gibi dramatik konuları sanatsal bir yaklaşımla kaleme aldıklarını ve 1877-1878 Osmanlı – Rus Savaşı öncesi yaygın olan ’’İvan Dede’’ (Kurtarıcı) mitleştirilmiş imgenin yanı sıra, eserlerinde ’’Balkanların Aslanı’’, ’’Balkanlarda Ölümsüz Olanlar’’, ’’Deli Başlar’’, ’’Mati Bulgariya’’ gibi yeni mitolojik model ve yeni yaratılan imgelerin yazınsal birer estetik ilkeye dönüştüklerini göstermektir. Ayrıca, Sv. Milarov’un İstanbul Zindanlarından Bir Hatıra adlı eserinde İstanbul’u Venedik ile karşılaştırmış olması, yazarın savaş ve siyasi konulardan uzaklaşıp, uzlaşmayı mitlerde değil, kültürel bir alanda aradığına işaret etmektedir.

Keywords

Bulgar edebiyatı, Bulgar Uyanış Çağı, Osmanlı –Rus Savaşı, Panslavizm, mitolojik söylem., Bulgarian Literature, Bulgarian Revival Period, Panslavism, Ottoman-Russian War, Mythological Concept

NEW SEARCHES IN BULGARIAN LITERATURE IN THE SECOND HALF OF THE 19 TH CENTURY

Abstract

Having reached its peak at the end of 1870’s, the Bulgarian Revival Period was free from almost all negative factors against the Ottomans by virtue of gaining its independence and was in search of new models. Mythopolitical models and places are generally created by writers and intellectuals. During this period modals and myths created by writers and poets such as P.R. Slaveykov, L. Karavelov, Z. Stoyanov from 19th century struggle from the independence of church, 1876 April Revolution, Panslavism tendecy, 1877-1878 Ottoman-Russian War are understood to be inspired by the reforms in education. In this study following works are examined: D. Chintulov’s, P.R. Slavekov’s and I.Vazov’s poems, Z. Stoyanov’s Zapiski po bılgarskite vastaniya (Notes on Bulgarian Uprisings), Sv. Milarov’s Spomeni ot Tsarigradskite tımnitsi (A memorial from the dungeons of Istanbul). These texts appear to be the types of notes of either war or post-war periods or government history. Topics discussed in these notes are related to past historical events, constructed on the axes of victory-defeat, joy-sorrow and bravery-cruelty issues. Here the main objectives of the authors are not to reveal what caused the events but to explain how they happened. Authors (narrator) are placed in the center and the plot develops around them. Our aim is to show how the Bulgarian writers, who have stepped into the stage of modernization, write out dramatic themes like revolutionary movements and war, turn into literary principles the new myths and mythical images such as ‘The lion of the Balkans', ‘Immortal heroes of the Balkans’, ‘Crazy Heads’and ’Mather Bulgary’ along with the mythical models prevalent before Ottoman-Russian war 1877-1878, the mythical’s image ‘Ivan Dede’ (saviour) in their works. Although Milarov’s comparing Istanbul with Venice in his work called ‘A memorial from the dungeons of Istanbul’ points out author’s search of adjustment in a cultural platform away from political and warfare subjects.

Keywords

Bulgarian Literature, Bulgarian Revival Period, Panslavism, Ottoman-Russian War, Mythological Concept

References

• Ergenç, L. (1989). Bulgar Yayınlarında Türkler, TTK, Ankara.
• Furneaux, R. (1999). Tuna Nehri Akmam Diyor (çev. Şeniz Türkömer/Derin Türkömer), Doğan Kitapçılık.
• İnanır, E. (2004). Rus Edebiyatında ‘Slavcılık’ Düşüncesi, Litera İ.Ü. Edebiyat Fak., Batı Dilleri ve Edebiyatları Dergisi, 16, s.121-135.
• İnanır, E. (2007). Bulgar Edebiyatında Plevne ve Balkan Savaşları, Çantay, İstanbul.
• Jeçev, T. (2001). Bılgarskiyat Velikden ili strastite bılgarski, Hr. Danov, Plovdiv.
• Kabbani, R. (1986). Avrupa’nın Doğu İmajı, Bağlam, İstanbul.
• Kurat, A.N. (1987). Rusya Tarihi, TTK Basımevi.
• Lekov, D. (2001). Literatura na Bılgarskoto Vızrajdane, Ariadna, Sofya.
• Lyotard, J.F. (1994). Postmodern Durum. Bilgi Üzerine Bir Rapor (çev. Ahmet Çiğdem) Vadi yay., Ankara.
• Milarov, Sv. (1999). Spomeni ot Tsarigradskite tımnitsi, 2. Baskı, GAL-İKO, Sofya.
• Nikolova, Ju. (2004). Vızrojdenska Literatura, Hermes, Plovdiv.
• Niyazi, M. (2011). Plevne, Ötüken Neşriyat, Ankara.
• Novikov, M.V., Perfilova, T.B. (2012). Kontseptsiya mifa F.İ. Buslayeva, Yaroslavskiy Pedagogiçeskiy Vestnik-2012-No 3, s.207-215.
• Pançenko, A.M.(1988). Petr i slavyanskaya ideya, Russkaya Literatura, S.3, s.146-152.
• Stoyanov, Z. (1972), Zapiski po bılgarskite vıstaniya, Bılgarski pisatel, Sofya.
• Şentürk, H. (1992), Osmanli Devleti’nde Bulgar Meselesi, TTK, Ankara.
• Topalov, K. (1999), Vızrojdentsi, Unv. İzd., Sofya.
• Türk Silậhlı Kuvvetleri Tarihi, Osmanlı Devri. 1877-1878 Osmanlı –Rus Harbi. II nci cilt (1985), Genkur. Basımevi, Ankara.
• Radev, İ.(1997). İstoriya na Bılgarskata Literatura, Abagar, V. Tırnovo.
• http://www.slovo.bg/ showwork. php3) (12.09.2006).
• http://liternet.bg/library/bl/s/prslav.htm (14.12.2006).
• https:/ turkcetarih.com/tarih-caglari/tarih-oncesi/on-turkler/sarmatlar-3/(26.10.2022).
• https://www.slovo.bg/ showwork.php3?AuID= 155&WorkID=4229&Level=2; (12.11.2022).
• (https://aretov.queenmab.eu/archives/revival/208-where-is-the-motherland. html. /20.11.2022).