FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE REPUBLIC OF TURKIYE: SOCIAL CHANGE AND RELIGIOUS POLICIES

Year 2023, Volume: 7 Issue: 4, 304 - 325, 29.12.2023

Aleyna Işık

Abstract

Social change is the differentiation of the structure of society and its cultural, institutional and behavioral transformation process. As the world we live in changes and the knowledge and experience of humanity increases, change is experienced continuously and dynamically. While the pace of social change can be forward and backward, it is not always the same, and the change that occurs in one institution of society affects other institutions as well. One of the most important institutions affecting social change is religion. Religion and change are in a state of interaction, religion can play a role in preventing or slowing down social change. In social change, it can have a positive or negative impact on the religious policies of states. In this article, the role of religion in Türkiye's social change will be analyzed. While the position of religion in the process of change from the Ottoman Empire to the present day will be examined under the title of Religion-State Relations in the Ottoman Empire, the movements and names that had an impact on this change will be emphasized. After the establishment of the Republic, Atatürk's period and the single-party period, the transition to multi-party life and the religious policies during the Democratic Party period will be examined. How these policies, the Islamic movements of the period and the Iranian Revolution affected religious policies in the following period will be analyzed; the process of the religious institution in Türkiye until today will be read through the phenomenon of change and transformation. In this research, the state-religion relations of the periods, attitudes towards sects and congregations and religious movements will be discussed.

Keywords

Social Change, Religion, Ottoman Empire, Republic of Türkiye

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE: SOSYAL DEĞİŞME VE DİN POLİTİKALARI

Abstract

Sosyal değişme, toplum yapısının farklılaşması, kültürel, kurumsal ve davranışsal olarak dönüşüm sürecine girmesidir. Yaşadığımız dünya değiştikçe, insanlığın bilgi ve deneyimleri arttıkça değişim sürekli ve dinamik bir şekilde yaşanmaktadır. Sosyal değişimin hızı, ileri ve geri olabilirken sürekli aynı olmamakta, toplumun bir kurumunda meydana gelen değişim, diğer kurumları da etkilemektedir. Sosyal değişmeyi etkileyen en önemli kurumlardan biri de dindir. Din ile değişim bir etkileşim halindedir, din sosyal değişmeyi engelleyici ya da yavaşlatıcı bir rolde olabilmektedir. Sosyal değişmede devletlerin din politikaları üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etkiye sahip olabilmektedir. Bu makalede, Türkiye’nin sosyal değişiminde dinin rolü incelenecektir. Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze kadar dinin değişim sürecindeki konumu Osmanlı’da Din Devlet İlişkisi başlığın altında incelenirken, bu değişimde etkisi olan akımların ve isimlerin üzerinde durulacaktır. Cumhuriyetin kurulmasından sonra Atatürk dönemi ve tek partili dönem, çok partili hayata geçiş ve Demokrat Parti dönemindeki din politikaları incelenecektir. Bu politikaların, dönemin İslami Hareketlerinin ve İran Devrimi’nin, sonraki süreçte din politikalarını nasıl etkilediği üzerine gidilecek; Türkiye’de din kurumunun günümüze kadar olan süreci, değişim ve dönüşüm olgusu üzerinden okunacaktır. Bu araştırmada, dönemlerin devlet-din ilişkileri, tarikat ve cemaatlere yönelik tutumları ve dini hareketler ele alınacaktır. Tüm bu dönemlerdeki sosyal değişim, siyasi ve toplumsal çerçevede, dine yönelik tutum ve din politikaları üzerinden değerlendirilecektir.

Keywords

Sosyal Değişim, Din, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye Cumhuriyeti

References

• Akyüz, İ. (2016). Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Din Politikalarında Etkili Olan Temel Dinamikler. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 38-58.
• Albayrak, M. (2008). Başörtüsünün Kırk Yıllık Serüveni, Atatürk Din- Laiklik-İrtica Cumhuriyet ve Türban Mitingleri, Samsun: Erol Ofset.
• Apaydın, C. (2017). Belgeler Işığında Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması Üzerine Bir Değerlendirme. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 16 (32), 149-171.
• Arat, Y. (2010). Religion, Politics and Gender Equality in Turkey: implications of a democratic paradox?. Third World Quarterly, 31(6), 869-884.
• Arslan, A. (1992). Geleneksel Osmanlı devlet ve siyaset felsefesi ve Tanzimat, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü, Sempozyum Bildirileri (İzmir 6-7 Kasım 1989) (s.15-31). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Aydın, S. (1993). Modernleşme ve Milliyetçilik. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Aytepe, M. (2016). Doğuşundan Günümüze İslamcılığın Türkiye Seyri: Bir Sınıflandırma Denemesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 169-199.
• Boralı, Ü. (1996). Türkiye’de Radikal İslamcı Hareket, Gelenek Dergisi (53). Bütün Yönleriyle Başörtüsü Sorunu Olaylar Belgeler Anılar (1981-1998), (1998) İstanbul: Mazlumder İstanbul Şubesi Yayınları.
• Cornforth, M. (2006). Pozitivizme ve Pragmatizme Karşı Felsefeyi Savunmak. (T. Ok, Çev.) İstanbul, Evrensel Basın Yayın.
• Çınar, M. (2013). Ak Parti ve İslami Hareketler: Defansif ve Dağıtıcı İktidar Kardeşliği, Ak Parti Kitabı Bir Dönüşümün Bilançosu, (İ. Uzgel, B. Duru, Der.) Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Demir, H. S. (2013). Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Din-Devlet İlişkilerinin Laiklik, Sekülerizm, Teokrasi ve Din Devleti Sistemleri Kapsamında İncelenmesi. Ankara Barosu Dergisi: 269-288.
• Elhan, N. (2016). İran Devrimi’nin Türkiye’de Yansımaları: “İrancılık” ve “İrancı” İslamcılık. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 3(2), 28-57.
• Erdem, U. (2021). Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılma Süreci ve Meclisin Açılış Günü (23 Nisan 1920). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 31(2), 1055-1068.
• Goloğlu, M. (2007). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Devrimler ve Tepkileri (1924-1930). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gözaydın, İ. (2009), Diyanet: Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gözler, K. (2018). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin.
• Günay, Ü. (1997). Türkiye’de Toplumsal Değişme ve Din, Türk Yurdu (116- 117), 80-89.
• Güngör, E. (1993). Sosyal Meseleler ve Aydınlar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Hodgson, M., Goodwin, S. (1993). İslam’ın Serüveni. İstanbul: İz Yayıncılık.
• İnceoğlu, E. (2009), Türkiye’de Siyasal İslamcılığın Evrimi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karpat, K. H. (2013), Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kara, H. (2017). Tek Parti Dönemi Din Politikası (1923-1946), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19): 111-136.
• Kara, İ. (2008). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karal, E. Z. (1976). Osmanlı Tarihi VI, Islahat Fermanı Devri 1856-1861. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Karslı, N. (2019). Fetö Darbe Girişiminin Gençlerin Din ve Cemaat Algısı Üzerindeki Etkisi. Bilimname Dergisi, 2019(37), 1187-1210.
• Kaya, İ. (2021). Osmanlı Devleti’nde Devlet-Tarikat İlişkileri Bağlamında Meclis-i Meşayih. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 100, 159-180.
• Kayadibi, F. (2000). Atatürk’ün Dinî Yönü ve Din Eğitimine Bakışı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16: 675-698. Keleş, A (2017). FETÖ’nün Kronolojik Analizi. Eskiyeni Dergisi, (34), 69-73.
• Keleş, R. (1984). Şehirciliğin Kuramsal Temelleri. Ankara: Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi.
• Kırkpınar, L. (2018). Demokrat Parti (DP) ve Din-Siyaset İlişkisi (1946-1960). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36): 349-59.
• Közleme, A. O. (2019). Tek Parti Döneminde Din, Sınıf ve İdeoloji. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 12(65): 636-649.
• Mardin, Ş. (1991). Türkiye’de Din ve Siyaset, (1b.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mert, Y. L. (2008). Cumhuriyet Döneminde Kapatılan Siyasi Partiler Kapatma Davaları, Gerekçeleri ve Sonuçları. Ankara: İlkim Yayınevi.
• Nal, S. (2005). Demokrat Partinin 1950-1954 Dönemi Din Siyaseti. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(03), 137-171.
• Saatçi, M. B. (2009). Balkan Ulusçuluklarına Dair Bir Değerlendirme: Farklı Uluslar Farklı Usuller. Karadeniz Araştırmaları, 23(23), 13-28.
• Sönmez, T. (2006). 1925-1961 Yılları Arasında Türkiye’de Giyim ve Kuşam ile İlgili Düzenlemeler ve Tepkiler (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Tarhanlı, İ. B. (1993). Müslüman Toplum “Laik” Devlet, Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul: Afa Yayınları. Tunaya, T. Z. (1995). Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952. İstanbul: Arba Yayınları.
• Ulu, G. (2021). Tanzimat Dönemi Hukukta Modernleşme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26 (1), 235-264.
• Üçok C., Mumcu, A., Bozkurt, G. (2002). Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Ülken, H. Z. (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayıncılık.
• Varol, M. (2010). Osmanlı Devleti’nin Tarikatları Denetleme Siyaseti ve Meclis-i Meşayih’in Bilinen; Ancak Bulunamayan İki Nizamnamesi. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 23, 39-68.