THE FIRST FEMALE PRIME MINISTER IN TÜRKİYE: TANSU ÇİLLER

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 353 - 372, 28.03.2025

İsmail Derrida Kıran

Abstract

Tansu Çiller entered politics upon the invitation of Prime Minister Süleyman Demirel. She served as the minister of state responsible for the economy in the sampling organized between the True Path Party (TPP) and the Social Democratic Populist Party (SDP) under the chairmanship of Demirel. As a result of Demirel’s election as president, she was elected as the leader of TPP and the first female prime minister in the political history of the Republic of Türkiye. Although the reality of Çiller, who has an inexhaustible “ambition”, “perseverance” that supports it, and a “resistance” that defends these two characteristics, holds the “female leader” formula in the world to a small extent, although she is the first female prime minister, this model was entered wrongly in Türkiye and failed. Despite this, Çiller is an important figure for Türkiye’s political history. It is an important turning point for a female politician to become prime minister for the first time in Türkiye, which is transitioning from a traditional society to a modern society. For this reason, the article is the first in its field. The aim of Tansu Çiller, who served as the prime minister in Türkiye, where the population is Muslim, is the first female prime minister, unlike her fellow political figures such as Binazir Bhutto in Pakistan and Begüm Halide Ziya in Bangladesh. It is the fact that he faces his own social realities. The article, written by scanning the sources to make a new reading on political history, is about Tansu Çiller, who served as Türkiye’s first female prime minister at a time when major transformations were experienced and the Cold War ended.

Keywords

Türkiye, TPP, Süleyman Demirel, Tansu Çiller, Female Prime Minister

TÜRKİYE’DE İLK KADIN BAŞBAKAN: TANSU ÇİLLER

Abstract

Tansu Çiller, Başbakan Süleyman Demirel’in daveti üzerine siyasete atılmıştır. Demirel başkanlığında Doğru Yol Partisi (DYP) ve Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) arasında kurulan koalisyon hükümetinde ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak görev yapmıştır. Demirel’in cumhurbaşkanı seçilmesi üzerine DYP genel başkanı ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin siyasi tarihinde ilk kadın başbakan seçilmiştir. Tükenmeyen bir “hırs” bunu destekleyen “azim” ve bu iki hasleti müdafaa eden bir “direnç”e sahipti. Çiller, realitesi dünyada “kadın lider” formülü benimsenmiş olsa bile ilk kadın başbakan modeline Türkiye’de yanlış girildiği için başarısız olunmuştur. Buna rağmen Çiller, Türkiye’nin siyasi tarihi için önemli bir figürdür. Geleneksel toplumdan modern topluma geçiş yapan Türkiye’de bir kadın siyasetçinin ilk defa başbakan olması önemli bir dönemeçtir. Bu nedenle makale, sahasında ilk olma özelliğine sahiptir. Amacı da halkı Müslüman olan Türkiye’de başbakan olarak görev yapan Tansu Çiller’in hemcinsleri Pakistan’da Binazir Butto ile Bangladeş’te Begüm Halide Ziya gibi siyasi figürlerden farklı olarak ilk defa kadın başbakan olması deneyiminin, Doğu ve Batı toplumları arasında sıkışan Türkiye’nin kendi toplumsal gerçekleri ile yüzleşmesi gerçeğini ortaya koymaktır. Siyasi tarihe yönelik araştırma yapmak için kaynaklar taranarak yazılan makale, büyük transformasyonların yaşandığı ve Soğuk Savaş’ın bittiği bir dönemde Türkiye’nin ilk kadın başbakanı olarak vazife ifa eden Tansu Çiller’i konu edinmektedir.

Keywords

Türkiye, DYP, Süleyman Demirel, Tansu Çiller, Kadın Başbakan

References

• Unat, N. A. (1998). “Söylemden Protestoya: Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü”, (içinde): 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ağduk, M. (2009). “Cumhuriyetin Asi Kızlarından 90’ların Türk Kızlarına… 1990’larda Bir ‘Türk Kızı’: Tansu Çiller”. (İçinde): Vatan Millet Kadınlar. Der: Ayşe Gül Altınay, İletişim Yayınları.
• Akın, D. (1995). Uçuran Holding Çiller’in Can Sıkıcı Belgeseli, Bilgi Yayınları.
• Altınay, A. G. (2003). Vatan, Millet, Kadınlar, İletişim Yayınları.
• Arzık, N. (1985). Demirel’in İçi Dışı, Milliyet Yayınları.
• Ayata, A., & Gölgelioğlu, Ö. (2010). “Fırsat Eşitliği mi Sonuçta Eşitlik mi? 2000’li Yıllarda Kadın Kotası Tartışmaları”, (içinde): Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları Eşitsizlikler, Mücadeleler Kazanımlar, Koç Üniversitesi Yayınları.
• Başbakan Tansu Çiller’in Konuşmaları 6 Ocak-30 Haziran. (1994). Başbakanlık Basın Merkezi.
• Beauvoir, S de. (1993). Kadın- İkinci Cins- Genç Kızlık Çağı, Payel Yayınları.
• Bican, M. (2012). 28 Şubat’ta Devrilmek, Truva Yayınları.
• Bildirici, F. (1998). Maskeli Leydi Tekmili Birden Tansu Çiller, Ümit Yayınları.
• Clinton, B. (2004). My Life, Alfred A. Knopf.
• Çakır, R., Can, K., & Bora, T. (1996). “Merkez Nasıl Çöktü”, Milliyet, (Yazı Dizisi: 12-18 Ağustos 1996), 12-13 Ağustos. Çavuşoğlu, H. (2009). Türk Siyasal Yaşamında Doğru Yol Partisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çerezci, S. (2018). “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kadın Bakanı Prof. Dr. Peyman Türkan Akyol’un Siyasi Hayatı”, Belgi Dergisi, C.2, S.16, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay., Yaz 2018/II, ss. 820 – 844.
• Çetingüleç, M. (2000). Rahşan, Sabah Kitapları.
• Çiller, T. (1987). Dış Borçlar Tahmin ve Analiz, TÜSİAD Yay., No: TÜSİAD- T/87.12.106.
• Çiller, T. (1995). Türkiyem, Ankara.
• Çiller, T. (2002a). Değişim ve Demokrasi Söylemleri, Doğru Yol Partisi Yayınları.
• Çiller, T. (2002b). Çiller ve Çiller, Doğru Yol Partisi Yayınları.
• Çiller, Ö. U. 82009). Sırrın Sırrı, Doğan Yayınları.
• Danzikyan, Y. (1997). “’Dava Partisi’ Olarak DYP”, Birikim, Aralık, Sayı: 104, s.75.
• Darbazoğlu, H. (2022). Türk Siyasal Hayatında Popülizm: DYP-SHP Koalisyon Hükümeti Dönemi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, T. (2004). Adalet Partisi İdeoloji ve Politika, İletişim Yayınları.
• Demirkürek, İ. (2011). 1980 Sonrası Değişimin Işığında Kadın ve Liderlik Olgusu Tansu Çiller Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dıvarcı, İ. (1996). Türkiye’de Siyasi Parti İdeolojisi ve Sosyal Köken İlişkileri (DYP Örnek Olayı Üzerine Bir İnceleme), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğru Yol Partisi Seçim Beyannamesi, (1987). DYP Yayınları.
• DYP Seçim Bildirgesi. (1991). DYP Yayını.
• Erel, N., & Bilge, A.. (1994). Tansu Çiller’in Siyaset Romanı, Bilgi Yayınları.
• Erim, N. (2007). 12 Mart Anıları, YKY.
• Gaytancıoğlu, K. (2020). Türk Siyasal Yaşamında Hüsamettin Cindoruk, Tekin Yayınları.
• Göymen, Y. (1999). Sarışın Güzel Kadın, Doğan Kitapçılık.
• Guillemette de la Borie. İndira Gandhi, Maren Sell Editeurs.
• Güçlü Meclis Güçlü Hükümet Güçlü Türkiye. (2018). AK PARTİ Yayınları.
• İlyas, A. (2015). Milli Mücadelede Önemli Bir Şahsiyset: Ali Saip Ursavaş, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/9 Summer, p. 235-246.
• İnönü, E. (1995). Anılar ve Düşünceler 1, İdea.
• İnönü, E. (1998). Anılar ve Düşünceler 2, Yorum Kitapları.
• Kısakürek, N. (1989). Çile, Büyük Doğu Yayınları.
• Kocaoğlu, E. (2003). Ankara Anıları, İyiadam Yayınları.
• Menderes A. (1992). Ve Siyasette Yeni Yönelişler, Akçağ Yayınları.
• Mert, N. (1999). “Seçimlerden Önce Merkez Sağ”, Birikim, Nisan, Sayı: 120, s. 40.
• Öke, M. K. (2000). Çillerli Yıllar 1993-1997...Küreselleşme Sürecindeki Türkiye’de DYP’nin Kimlik, Söylem ve Siyaseti, Doğru Yol Partisi Yayınları.
• Perinçek, D. (1996). Çiller Özel Örgütü, Kaynak Yayınları.
• Perrier, G. (2018). Dans La Tête De Recep Tayyip Erdoğan, Actes Sud.
• Sakallıoğlu, Ü. C. (1999). Muktedirlerin Siyaseti, Ç.:Cahide Ekiz, İletişim Yayınları.
• Sakallıoğlu, Ü. C. (2008). “Tansu Çiller”, (içinde): Türkiye’de Liderler ve Demokrasi, Kitap Yayınevi.
• Sakallıoğlu, Ü. C. (1996) “24 Aralık 1995 Alacakaranlık Kuşağı Seçimleri”, Birikim, Ocak, sayı:81, s.27.
• Sakallıoğlu, Ü. C. (1994). “Doğru Yol Partisi: Bir Kimlik Bunalımının Parametreleri”, Birikim, Ekim, Sayı: 66, s. 20.
• Sivas Olayları Davası Toplu Savunma. (1996). Umut Kâğıtçılık.
• Süter, Ş. (2002). Beyaz Elbiseli Kadın, : Fast Yayınları.
• Süter, Ş. (2004). Merkez Sağda Tapu Kavgası, Maviağaç Yayınları.
• Tecimen, H., & Bengisu, B.. (2007). Köşk’e “Gül” Harekâtı, Akış Yayınları.
• Tosun, T. (1999). Türk Parti Sisteminde Merkez Sağ ve Merkez Solda Parçalanma, Boyut Kitapları.
• Timur, T. (2014). AKP’nin Önlenebilir Karşı-Devrimi, Yordam Kitap.
• Turgut, H. (2024).Cavit Çağlar Fırtınalı Bir Yaşamöyküsü, Doğan Yayınları.
• Türkiye’de Koalisyonlar Tarihi. (1995). Hazırlayan: ABC Basın Ajansı, Milliyet, Yazı Dizisi: 24-27 Eylül.
• Üste, R. B. (1998). Türkiye’de Seçim Sistemi Arayışları –Bir Alternatif Model- (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yalçın, F. K. (1998). Hangi Lider Daha Zengin Kim Nereden Nasıl Buldu, Öteki Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2011). Erbakan’dan Erdoğan’a Laiklik, Demokrasi, Kürt Sorunu ve İslam, Çev: Leman Adalı, Kitapyayınevi.
• Yeni Türkiye Yolunda Daima Adalet Daima Kalkınma, (2015). AK PARTİ Yayınları.
• Yılmaz, H. (2002). Köksal Toptan, Portre Biyografi Yayınları.
• Yetim, Y. (2000). Doğru Yol Partisi’nde Parti İçi Demokrasi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, N. (2002). Türkiye’de Siyasetin Yeni Biçimi-Liderler İmajlar Medya, Ankara: Phoneix Yayınları. Yılmaz, Z. (2003). Murat Karayalçın, Elips Kitap.
• Zarcone, T. (2004). La Turquie Moderne et L’islam, Flammarion.
• Zihnioğlu, Y. (2019). Kadınsız İnkılap Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayınları.