FAMILY CARE FROM A SOCIAL POLICY PERSPECTIVE: INHERITANCE EXPECTATIONS, THE RIGHTS OF THE ELDERLY AND DISABLED

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 128 - 143, 17.10.2025

İbrahim Ataç

Abstract

The family institution has historically played a central role in the care of elderly and disabled individuals. However, today this process is not only based on voluntarism, but is also shaped by social, economic, and cultural imperatives. Expectations of inheritance have become a decisive factor, particularly in the assumption of care responsibilities by family members, and this situation has led to a profit-oriented approach to care relationships. Additionally, while care relationships within the family often give the impression of being sustained by self-sacrifice and loyalty, this structure can sometimes create a fertile ground for rights violations and psychosocial abuse

he main points to be addressed are the relationship between family care and inheritance expectations and the impact of this interaction on the rights of elderly and disabled individuals from a social policy perspective. The transfer of the state's social care responsibilities to the private sector has made family care obligations more visible, but the lack of oversight in this process poses serious risks for both caregivers and care recipients. The protection of the individual rights of elderly and disabled individuals, the monitoring of care quality, and the prevention of conflicts of interest within the family constitute an important problem area from a social policy perspective. Strengthening public oversight of care services and legally defining care violations could be effective in protecting these individuals. Such a policy would also support the establishment of a healthy link between inheritance law and social responsibility.

This study will discuss family care relationships, social tensions arising from inheritance expectations, and the need for rights-based protection for elderly and disabled individuals within the scope of social policy practices in Turkey. The aim is to ensure that these invisible dynamics are more clearly assessed in social policy-making processes and to offer policy recommendations.

Keywords

Family care , Inheritance expectations , Rights of the elderly and disabled , social policy

SOSYAL POLİTİKA AÇISINDAN AİLE BAKIMI: MİRAS BEKLENTİSİ, YAŞLI VE ENGELLİ HAKLARI

Abstract

Aile kurumu, yaşlı ve engelli bireylerin bakımında tarihsel olarak merkezi bir görev üstlenmiştir. Ancak günümüzde bu süreç yalnızca gönüllülüğe dayalı değil, toplumsal, ekonomik ve kültürel zorunluluklar doğrultusunda da şekillenmektedir. Miras beklentisi, özellikle aile üyelerinin bakım sorumluluğunu üstlenmesinde belirleyici bir unsur haline gelmiş ve bu durum, bakım ilişkilerinde çıkar odaklı bir yaklaşıma neden olmuştur. Ayrıca, aile içindeki bakım ilişkileri genellikle fedakârlık ve bağlılıkla sürdürüldüğü izlenimi verse de bu yapı zaman zaman hak ihlallerine ve psikososyal istismara açık bir zemin oluşturabilmektedir.
Değinilmek istenen asıl noktalar, aile içi bakım ile miras beklentisi arasındaki ilişkiyi ve bu etkileşimin yaşlı ve engelli bireylerin haklarına etkisini sosyal politika perspektifiyle ele almaktadır. Devletin sosyal bakım sorumluluğunu özel alana devretmesi, ailevi bakım yükümlülüğünü daha görünür kılarken, sürecin denetimsizliği hem bakım verenler hem de bakım alanlar açısından ciddi riskler doğurmaktadır. Yaşlı ve engelli bireylerin bireysel haklarının korunması, bakım kalitesinin izlenmesi ve aile içindeki çıkar çatışmalarının önlenmesi, sosyal politika açısından önemli bir sorun alanı oluşturmaktadır. Devletin, bakım hizmetlerinin kamusal denetimini güçlendirmesi ve bakım ihlallerini yasal olarak tanımlaması, bu bireylerin korunmasında etkili olabilir. Böyle bir politika, miras hukuku ile sosyal sorumluluk arasında sağlıklı bir bağ kurulmasını da destekleyecektir.

Bu çalışma, Türkiye’deki sosyal politika uygulamaları kapsamında, aile içi bakım ilişkileri, miras beklentisinin doğurduğu sosyal gerilimler ve yaşlı ile engelli bireylerin hak temelli korunma ihtiyacını tartışacaktır. Amaç, sosyal politika yapım süreçlerinde bu görünmeyen dinamiklerin daha net biçimde değerlendirilmesini sağlamak ve politika önerileri sunmaktır.

Keywords

Aile içi bakım , Miras beklentisi , Yaşlı ve Engelli Hakları , Sosyal Politika

References

• Akkan, B. (2020). Aile, bakım ve sosyal politikalar: Türkiye örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arat, T. (2020). Vasiyetnamede irade fesadı ve muvazaa sorunu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı [ASHB]. (2017). Yaşlı Hizmetleri Yönetmeliği. Ankara: ASHB.
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı [ASHB]. (2025). 2025 Aile Yılı Vizyon Belgesi. Ankara: ASHB.
• Balcı, F. A., & Duyan, V. (2020). Türkiye’de aile temelli yaşlı bakımı: Güçlükler ve beklentiler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 401–421.
• Bettio, F., & Plantenga, J. (2004). Comparing care regimes in Europe. Feminist Economics, 10(1), 85–113.
• Çetinkaya, A. (2023). Medeni hukukta evlilik kurumu ve suistimal alanları: Yaşlılarla yapılan anlaşmalı evlilikler. İstanbul Hukuk Dergisi, 81(2), 213–238. https://doi.org/10.26650/istanbulesder.1241728
• Çetinkaya, H. (2023). Yabancıların evlilik yoluyla vatandaşlık ve miras hakkı edinimi: Hukuki sorunlar. Hukuk Araştırmaları Dergisi, 41(1), 233–252.
• Çoban, A., & Atan, E. (2021). Aile yapısının dönüşümü ve kadının bakım rollerine etkisi. Kadın/Woman 2000, 22(1), 41–60.
• Demircioğlu, B. (2021). Vasilik kurumunun suistimali ve engelli bireylerin korunması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 153, 219–243.
• Demircioğlu, M. (2021’a). Vasilik kurumunun kötüye kullanımı ve miras hukuku açısından sonuçları. Hukuk Araştırmaları Dergisi, 39(2), 87–105.
• Demircioğlu, M. (2021b). Vesayet kurumunun kötüye kullanımı ve engelli hakları. Hukuk ve Adalet Dergisi, 8(1), 65–82.
• Demirtaş, H., & Aktaş, F. (2019). Miras hukukunda bakım karşılığı mal devri ve uygulamadaki sorunlar. Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, 6(1), 83–110.
• Demirtaş, H., & Madran, A. (2014). Engellilerin toplumsal yaşama katılımı: Hak temelli bir değerlendirme. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 59–82.
• Demirtaş-Madran, H. A. (2014). Ayrımcılık ve sosyal dışlanma: Engelliler üzerine. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 529–548.
• Erdoğan, E., & Doğan, S. (2020). Yaşlı bakımında kurumların rolü ve bakım kalitesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(49), 111–132.
• Erdoğan, N., & Gökbayrak, Ş. (2018). Göçmen kadınların ev içi hizmetlerdeki konumu: Bakım emeği tartışmaları. Çalışma ve Toplum, 57(2), 763–784.
• Erdoğan, S., & Doğan, A. (2020). Kurumsal yaşlı bakım hizmetlerinin değerlendirilmesi: Huzurevi örneği. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 13(2), 45–64.
• Finch, J., & Mason, J. (1993). Negotiating family responsibilities. London: Routledge.
• Gelir İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2023). Engelli bireyler için ÖTV muafiyetli araç alımı hakkında bilgilendirme. https://www.gib.gov.tr
• Güner, Z., & Şahin, R. (2022). Türkiye’de yaşlı bakımında aile, devlet ve sivil toplumun rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(1), 102–122.
• Güvenç, E. (2023). İnsan onuruna dayalı yaşam hakkı bağlamında bakım ilişkilerinin hukuki sınırları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 72(1), 87–112.
• Kalaycıoğlu, S. (2020’a). Aile, kadın ve sosyal politikalar: Türkiye’de sosyal devletin dönüşümü. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Kalaycıoğlu, S. (2020b). Türkiye’de aile yapısı ve sosyal politikalar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 15–34.
• Kara, M. (2021). Yaşlı bireylerde bakım sorumluluğu ve sosyal destek. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(2), 229–248.
• Kara, N. (2021). Aile içi bakım sorumluluğu ve kadınların ücretsiz bakım emeği. Kadın/Woman 2000, 22(1), 51–70.
• Karakaş, A., & Yılmaz, H. (2022). Engelli hakları ve sosyal yardımların istismarı: Etik ve hukuki tartışmalar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(2), 145–163.
• Karataş, K., & Tanrıverdi, D. (2019). Yaşlı bakım hizmetlerinde kadının yeri ve yükü. Sosyal Hizmet Dergisi, 33(1), 65–84.
• Karataş, Z., & Tanrıverdi, G. (2019). Yaşlı bakımında aile yükümlülüğü ve tükenmişlik sendromu. Sosyal Politika Araştırmaları Dergisi, 21(48), 95–118.
• Kılıç, A. (2022’a). Göçmen bakıcı emeğinin kriminal boyutları: Türkiye örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(2), 221–240.
• Kılıç, A. (2022b). Yaşlı bakımında suistimaller ve kriminal vaka analizleri. Adalet Dergisi, 11(1), 203–221.
• Kittay, E. F. (1999). Love’s labor: Essays on women, equality, and dependency. New York: Routledge.
• Koçak, D. (2019). Yaşlılıkta ihmal ve istismar. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 143–159.
• Korkmaz, M., & Aydın, S. (2021). Türkiye’de bakım emeği, toplumsal cinsiyet ve miras hukuku: Medeni Kanun’un yeniden değerlendirilmesi. Hukuk ve Toplum Dergisi, 13(2), 112–130.
• Özbek, S. (2021). Aile temelli bakım hizmetleri ve sosyal politika açmazı. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(1), 85–102.
• T.C. Anayasası. (1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Resmî Gazete, 09.11.1982.
• T.C. Türk Medeni Kanunu [TMK]. (2001). 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu. Resmî Gazete, 08.12.2001, Sayı: 24607. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4721&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Tronto, J. (1993). Moral boundaries: A political argument for an ethic of care. New York: Routledge.
• Tunalı, A. (2022). Kentleşme, dijitalleşme ve yaşlı bireylerin sosyal dışlanması. Kent ve Toplum Dergisi, 5(2), 221–240.
• Tunalı, A., & Erdem, R. (2020). Pandemi sürecinde yaşlı bakım hizmetleri ve sosyal politika. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 245–268.
• Tunalı, H., & Erdem, R. (2020). Türkiye’de yaşlılık politikalarının değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 677–695.
• Tunalı, İ. H. (2022). Yaşlıların sağlık hizmetlerine erişimi ve sosyal dışlanma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(1), 67–85.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2024). Hizmetlere erişim ve ayrımcılık (Yayın No. 57935). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hizmetlere-Erisim-ve-Ayrimcilik-2024-57935
• Yıldız, A., & Erdem, R. (2019). Türkiye’de yaşlı bakımında aile ve devletin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(44), 123–148.
• Yıldız, A., & Özaydınlık, B. (2021). Engellilik ve insan hakları: Engelli haklarının görünürlüğü üzerine bir inceleme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (ASOS Journal), 9(116), 357–368. https://doi.org/10.29228/ASOS.52683
• Yıldız, H., & Erdem, M. (2019). Yaşlı bakımında aile sorumluluğu ve sosyal politika. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38(2), 435–450.
• Yılmaz, V., & Öztürk, M. (2018). Sosyal hizmetin dönüşümü: Aileye dayalı bakım politikaları ve etkileri. Ankara: Dipnot Yayınları.