Türkiye’de Sosyal Hizmetin Ruh Sağlığı Alanındaki Rolü: Gelişen Bir Disiplinin Sessiz Gücü

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 25 - 42, 30.06.2025

Zeynep Sezen Koçyiğit

https://doi.org/10.54467/trjasw.1691021

Abstract

ÖZET
Türkiye’de sosyal hizmet uzmanlarının ruh sağlığı alanındaki rolünü incelemeyi amaçlayan bu çalışma, ruh sağlığı hizmetlerinin yapısını, sosyal hizmet uzmanlarının görev ve sorumluluklarını, disiplinlerarası iş birliğini ve sahadaki karşılaşılan zorlukları kapsamlı bir şekilde ele almıştır. Araştırmada nitel yöntem olarak kapsamlı bir literatür taraması gerçekleştirilmiş; TR Dizin, Google Scholar, DergiPark ve YÖK Tez Merkezi gibi veri tabanlarından ulaşılabilen güncel çalışmalar, raporlar ve ulusal strateji belgeleri incelenmiştir. Literatür seçiminde 2010–2024 yılları arasındaki Türkçe akademik yayınlar ve tam metin erişilebilirlik kriteri esas alınmıştır.
Elde edilen bulgular, Türkiye’de ruh sağlığı hizmetlerinin uzun süre hastane merkezli bir anlayışla yürütüldüğünü; ancak 2000’li yılların başlarından itibaren toplum temelli yaklaşımların önem kazandığını göstermektedir. Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri (TRSM) gibi yapıların yaygınlaşmasıyla sosyal hizmet uzmanlarının sahadaki rolleri belirginleşmiş; vaka yönetimi, psikososyal destek sunumu, aile çalışmaları ve taburculuk sonrası takip hizmetleri gibi alanlarda aktif müdahalelerde bulundukları tespit edilmiştir. Bununla birlikte, görev tanımı eksiklikleri, kadro yetersizlikleri, eğitim süreçlerindeki uzmanlaşma eksiklikleri ve disiplinlerarası ekiplerde yaşanan rol çatışmaları, sosyal hizmet uzmanlarının saha etkinliklerini sınırlandıran başlıca yapısal sorunlar arasında belirlenmiştir. Ayrıca uluslararası karşılaştırmalarda, Türkiye’de sosyal hizmet uzmanlarının rolünün, ABD ve İngiltere gibi ülkelerdeki meslektaşlarına kıyasla hâlen gelişim aşamasında olduğu ortaya konulmuştur.
Sonuçlar, sosyal hizmet disiplininin ruh sağlığı alanındaki özgün katkısının daha sistematik şekilde tanınması ve güçlendirilmesi gerektiğine işaret etmektedir. Sosyal hizmet uzmanlarının yalnızca destekleyici bir aktör değil; ruh sağlığı hizmetlerinde bütüncül müdahalelerin tasarımcısı ve uygulayıcısı olarak görülmesi, hem bireysel iyilik hâlinin güçlendirilmesi hem de toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından kritik bir öneme sahiptir.

Keywords

sosyal hizmet , ruh sağlığı , Toplum Ruh Sağlığı Merkezi (TRSM) , toplum temelli hizmetler , Türkiye’de ruh sağlığı hizmetleri

THE ROLE OF SOCIAL WORK IN MENTAL HEALTH IN TURKEY: THE QUIET POWER OF AN EMERGING DISCIPLINE

Abstract

Abstract 
This study, which aims to examine the role of social work specialists in the field of mental health in Turkey, comprehensively addresses the structure of mental health services, the duties and responsibilities of social work specialists, interdisciplinary cooperation, and the challenges encountered in the field. A comprehensive literature review was conducted as a qualitative research method; current studies, reports, and national strategy documents accessible through databases such as TR Dizin, Google Scholar, DergiPark, and YÖK Thesis Center were examined. Turkish academic publications between 2010 and 2024 and full-text accessibility were used as criteria for literature selection. 
The findings reveal that mental health services in Turkey have been provided primarily in hospitals for a long time; however, community-based approaches have gained importance since the early 2000s. With the spread of structures such as Community Mental Health Centers (CMHCs), the roles of social work specialists in the field have become more defined; they have been found to be actively involved in areas such as case management, psychosocial support, family work, and post-discharge follow-up services. However, deficiencies in job descriptions, staff shortages, lack of specialization in training processes, and role conflicts in interdisciplinary teams have been identified as the main structural problems limiting the effectiveness of social workers in the field. Furthermore, international comparisons have revealed that the role of social workers in Turkey is still in its developmental stage compared to their counterparts in countries such as the US and the UK. 
The results indicate that the unique contribution of the social work discipline to the field of mental health needs to be more systematically recognized and strengthened. It is of critical importance that social work professionals are seen not only as supportive actors but also as designers and implementers of comprehensive interventions in mental health services, both for strengthening individual well-being and ensuring the sustainability of community-based mental health services.

Keywords

social work , mental health , Community Mental Health Center (CMHC) , community-based services , mental health services in Turkey

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)'in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

References

• Abendstern, M., Hughes, J., Wilberforce, M., Davies, K., Pitts, R., Batool, S., Robinson, C., & Challis, D. (2020). Perceptions of the social worker role in adult community mental health teams in England. Qualitative Social Work, 20(3), 773–791. https://doi.org/10.1177/1473325020924085
• Acar, H., Yakut Çakar, B., Baykara Acar, Y., & Çiftçi, D. B. (2024). Contemporary challenges facing social work in Türkiye: Would Global Agenda be relevant? Practice: Social Work in Action, 36(2), 111–126. https://doi.org/10.1080/09503153.2023.2213426
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2025). 2024 yılı faaliyet raporu. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Ashcroft, R., Sheffield, P., Adamson, K., Phelps, F., Webber, G., Walsh, B., Dallaire, L. F., Sur, D., Kemp, C., Rayner, J., & Lam, S. (2024). Scoping review of social workers’ professional roles in primary care. BMJ Open, 14, e090527. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2024-090527
• Bark, H., Dixon, J., & Laing, J. (2023). The professional identity of social workers in mental health services: A scoping review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(11), 5947. https://doi.org/10.3390/ijerph20115947
• Boland, J., Abendstern, M., Wilberforce, M., Pitts, R., Hughes, J., & Challis, D. (2019). Mental health social work in multidisciplinary community teams: An analysis of a national service user survey. Journal of Social Work, 21(1), 3–25. https://doi.org/10.1177/1468017319860663 Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Harvard University Press.
• Danış, M. Z., Duyan, V., Karataş, M., & Özdemir, M. (2024). “Losing interest in life was not for me”: The life experiences of adolescents with disabilities in the COVID-19 pandemic. Journal of Social work Research, 50(2),123–138. https://doi.org/10.1080/01488376.2024.2345127
• Dursun, Y., Atamtürk, E., & Aslantürk, H. (2022). Sosyal hizmet uzmanlarının etik ikilemler karşısındaki tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 19, 1–16. https://doi.org/10.46218/tshd.1073318
• Geirdal, A. K. Ø., Nerdrum, P., & Olkowska, A. (2024). Mental health and quality of life among Norwegian child welfare service workers. European Journal of Social Work, 27(4), 748–761. https://doi.org/10.1080/13691457.2024.2317907
• Hussain, A., & Ashcroft, R. (2020). Social work leadership competencies in health and mental healthcare: A scoping review protocol. BMJ Open, 10, e038790. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2020-038790
• Karaman, M., Cebeci, F., Atak, I., & Artan, T. (2023). Supervision needs of social workers working in Türkiye: An exploratory qualitative study. Turkish Journal of Applied Social Work, 6(2), 181–198. https://doi.org/10.54467/trjasw.1354058
• Kangasniemi, M., Karki, S., Voutilainen, A., Saarnio, R., Viinamäki, L., & Häggman-Laitila, A. (2022). The value that social workers’ competencies add to health care: An integrative review. Health & Social Care in the Community, 30(1), 403–414. https://doi.org/10.1111/hsc.13266
• Kourgiantakis, T., Hussain, A., Ashcroft, R., Logan, J., McNeil, S., & Williams, C. C. (2020). Recovery-oriented social work practice in mental health and addictions: A scoping review protocol. BMJ Open, 10, e037777. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2020-037777
• Kourgiantakis, T., Sewell, K., McNeil, S., Logan, J., Lee, E., Adamson, K., McCormick, M., & Kuehl, D. (2019). Social work education and training in mental health, addictions and suicide: A scoping review protocol. BMJ Open, 9, e024659. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2018-024659
• Mercedes Bern-Klug, & Restorick Roberts, A. (2021). Nursing home social work with residents with severe mental illness, thoughts of suicide, or dementia. Innovation in Aging, 5(Suppl. 1), 116. https://doi.org/10.1093/geroni/igab046.444
• Moore, M., Whiteside, L. K., Dotolo, D., Wang, J., Ho, L., Conley, B., Forrester, M., Fouts, S. O., Vavilala, M. S., & Zatzick, D. F. (2016). The role of social work in providing mental health services and care coordination in an urban trauma center emergency department. Psychiatric Services, 67(12), 1348–1354. https://doi.org/10.1176/appi.ps.201500469
• Mutlu, E. (2024). Opportunities and challenges of community mental health centers in Türkiye. European Psychiatry, 67(S1), S43. https://doi.org/10.1192/j.eurpsy.2024.43
• Nazar, N. (2018). The role of social work professionals in implementing the national concept of mental health protection. Social Work and Education, 5(4), 45–55. https://doi.org/10.25128/2520-6230.18.4.4
• Nişancı, A., Kahraman, R., Alçelik, Y., & Kiriş, U. (2020). Working with refugees during COVID-19: Social worker voices from Türkiye. International Social Work, 63(5), 685–690. https://doi.org/10.1177/0020872820940032
• Poopedi, L. K., & Bila, N. J. (2023). The experiences of social workers providing mental health services at a mental health facility in Tshwane, South Africa. Social Work/Maatskaplike Werk, 59(4). https://doi.org/10.15270/59-4-1173
• Rumping, S., Boendermaker, L., & de Ruyter, D. J. (2019). Stimulating interdisciplinary collaboration among youth social workers: A scoping review. Health & Social Care in the Community, 27(1), 293–305. https://doi.org/10.1111/hsc.12589
• Sağlık Bakanlığı. (2021). Ulusal ruh sağlığı eylem planı (2021–2023). Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı. (2023). 2024-2028 stratejik planı. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2023). Türkiye ruh sağlığı profili-2: Sonuç raporu (Yayın No. 2751). Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Sánchez Echevarria, E. (2016). Social support program in mental health and social primary and primary care. International Journal of Integrated Care, 16(6), A74. http://doi.org/10.5334/ijic.3036
• Stone, K., McCusker, P., Davidson, G., & Vicary, S. (2021). An exploratory survey of mental health social work in Europe. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(19), 10462. https://doi.org/10.3390/ijerph181910462
• Tadić, V., Ashcroft, R., Belle Brown, J., & Dahrouge, S. (2020). The role of social workers in interprofessional primary healthcare teams. Health Policy, 16(1), 27–39.
• Ünübol, H., & Hızlı Sayar, G. (2019). Türkiye bağımlılık risk profili ve ruh sağlığı haritası: Proje sonuç raporu (1. baskı). Üsküdar Üniversitesi Yayınları. ISBN: 978-605-9596-21-3
• World Health Organization. (2022). Health systems in action: Türkiye: 2022 edition. WHO Regional Office for Europe. https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289059213
• Yılmaz, B. (2024). Existential therapy in social work. Turkish Journal of Applied Social Work, 7(1), 66–79. https://doi.org/10.54467/trjasw.1464530