İş Güvencesi Hükümleri Dışında Kalan Feshe Karşı Koruma Normları

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 260 - 297, 25.09.2025

Elif Keskin Şahin

Öz

İş sözleşmesinin devamının sağlanması için benimsenen ve iş hukukunun temel prensiplerinden olan feshin son çare olması ilkesi, en basit haliyle feshi önleyebilecek daha hafif önlemlere başvurulmasını ifade eder. Fesihle ulaşılmak istenen sonuca, ölçülülük ilkesi uyarınca başka önlemler alınarak ulaşılabiliyorsa yapılan fesih geçerli olmaz. İş sözleşmelerinin devamlılığı amacıyla fesihten önce başka elverişli araçlarla problem çözülmeye çalışılmalıdır. Feshin son çare olması ilkesi, 4857 sayılı Kanunda açıkça düzenlenmemişse de Kanunun 18. maddesinin gerekçesinde, işverenden beklenenin feshe son çare olarak bakması olduğu belirtilmiştir. İş sözleşmesinin feshedilmesi, işçinin korunması ve işletmelerin devamlılığı açısından arzu edilmeyen bir durumdur. Ekonomik yönden işverene bağımlı olan işçinin iş sözleşmesinin mümkün olduğunca devam ettirilmesi, iş hukukunun temel ilkelerinden işçinin korunması ilkesine hizmet edeceği gibi iş sözleşmelerinin sona erdirilmesinde işlerlik kazanan feshin son çare olması ilkesine de hizmet eder. Feshe karşı koruma dar anlamda feshe karşı koruma ve geniş anlamda feshe karşı koruma olarak ikili bir ayrıma tabi tutulmuştur. Dar anlamda feshe karşı koruma, işçinin belirsiz süreli iş sözleşmenin işveren tarafından haklı nedenle derhal fesih yolu ile veyahut ihbar sürelerine uyarak geçerli sebeple fesih yolu ile sona erdirilmesini ve bu fesih kararının, yargı denetiminden geçerek işçinin korunmasını ifade ederken; geniş anlamda feshe karşı koruma, iş sözleşmelerinin olabildiğince ayakta tutulmasını ve bu yönde önlemler alınmasını ifade eder. Çalışmamızda, feshe ilişkin kısa bir bilgi verildikten sonra geniş anlamda feshe karşı koruma normları incelenecektir. Bu kapsamda, iş güvencesine tabi olmayan iş sözleşmelerinin devamlılığını amaçlayan normlardan olan kısa çalışma, ücretsiz izin, mesleki amaçlı eğitim, çalışma koşullarında esaslı değişiklik, geçici süreli askerlik veya kanuni ödevin yerine getirilmesi, sağlık nedenleri, annelik izni, zorlayıcı nedenler, işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması ve grev ve lokavt gibi iş sözleşmelerini askıya alan haller, kıdem tazminatı ve kötüniyet tazminatı, bu müesseslerin uygulanma koşulları ve iş sözleşmelerine etkileri, feshin son çare olması ilkesi gözetilerek açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fesih , Ultima ratio , Kısa çalışma , Ücretsiz izin , Askı.

Norms of Protection Against Dismissal Beyond the Employment Security Framework

Öz

The principle of "termination as a last resort" (ultima ratio), which is one of the fundamental principles of labor law and aims to ensure the continuation of the employment contract, essentially requires the employer to resort to less severe measures that can prevent termination. If the goal intended to be achieved through termination can be attained by alternative means in accordance with the principle of proportionality, the termination will not be deemed valid. In order to maintain the continuity of employment contracts, problems should be addressed by other appropriate means before resorting to dismissal. Although this principle is not explicitly regulated under Law No. 4857, the rationale of Article 18 states that employers are expected to consider termination only as a last resort. The termination of an employment contract is an undesirable outcome both in terms of the protection of employees and the continuity of enterprises. Ensuring the continuation of the employment contract for employees who are economically dependent on the employer not only serves the fundamental labor law principle of protecting employees, but also supports the application of the principle of termination as a last resort.
Protection against dismissal is categorized into two forms: narrow and broad. In the narrow sense, protection against dismissal refers to the legal safeguards afforded to the employee when a fixed-term employment contract is terminated by the employer either through immediate dismissal for just cause or by observing the notice periods for a valid reason. In this context, the validity of such dismissals is subject to judicial review to ensure the protection of the employee. In the broad sense, protection against dismissal entails the implementation of measures aimed at preserving employment contracts to the greatest extent possible.
In this study, following a brief overview of termination, the legal norms constituting broad protection against dismissal will be examined. Within this scope, mechanisms that aim to maintain the continuity of employment contracts not covered by job security provisions—such as short-time work, unpaid leave, vocational training, substantial changes in working conditions, temporary military service or fulfillment of legal obligations, health-related reasons, maternity leave, force majeure, pretrial detention or imprisonment of the employee, and suspension of employment due to strikes and lockouts—will be analyzed. Additionally, the application conditions and impacts of legal institutions such as severance pay and bad faith compensation on employment contracts will be explained in light of the principle of termination as a last resort.

Anahtar Kelimeler

Rescission , Ultima ratio , Short working , Non – Paid leave , Suspension

Kaynakça

• Akat D, Türk İş Hukukunda Kısa Çalışma (Adalet Yayınevi 2017).
• Başterzi S ‘Türkiye’de Feshe Karşı Koruma Hukuku Reformunun Sosyal Hukuk ve İstihdam Üzerine Etkileri’ (2005) 54(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 53-94.
• Baysal M, Covid – 19 Özel Bölümüyle Kısa Çalışma Rehberi (Yetkin Yayınları 2020).
• Canbolat T ve Kayırgan H, ‘Koronavirüs Salgınının İş Sözleşmesi ile İşçi İşveren İlişkilerine Etkisi ve Sonuçları’ (2020) 5(1) Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 637-688.
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Baskı, Beta Yayınları 2023).
• Demir F, İş Güvencesi Hukuku (2. Baskı, Barış Yayınları 1999).
• Dönmez KY, İş Hukukunda Tazminatlar (2. Baskı, Yetkin Yayınları 2008).
• Ekmekçi Ö ve Yiğit E, Bireysel İş Hukuku (Güncellenmiş 6. Baskı, On İki Levha Yayınları 2024).
• Ekonomi M, İş Hukuku Cilt 1 – Ferdi İş Hukuku (İstanbul Teknik Üniversitesi 1984).
• Elbir HK, İş Hukuku (Yenilenmiş 9. Baskı, Filiz Kitabevi 1987).
• Elmas S, Türk İş Hukukunda Haksız Fesih (Lykeion Yayınları 2018).
• Endes N, Türk İş Hukukunda Kısa Çalışma (Adalet Yayınları 2017).
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (24. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019).
• Eyrenci Ö, Taşkent S ve Ulucan D, Bireysel İş Hukuku (9. Baskı, Beta Yayınları 2019).
• Karademir A, ‘İş Güvencesinde Son Çare İlkesi Uyarınca İşçiye Eğitim Verilmesi Gerekliliğinin Alman Hukukuyla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi’ (2020) 6(12) Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 263-288.
• Karademir A, İş Güvencesinde Son Çare İlkesi (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2021) (Son Çare).
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku Ders Kitabı Cilt 1: Bireysel İş Hukuku (Güncellenmiş 2. Baskı, Lykeion Yayınları 2018).
• Narmanlıoğlu Ü, Türk Hukukunda Kanundan Doğan Kıdem Tazminatı (Fakülteler Matbaası 1973).
• Narter S, İş güvencesi, İşe İade Davaları ve Tazminatlar (Adalet Yayınları 2018).
• Nazlı S, ‘Covid – 19 Salgınının Ekonomik ve Sosyal Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanunun İş Hukukuna Yönelik Hükümlerinin Değerlendirilmesi’ (2020) 7(1) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 251-271.
• Oğuz Ö, Ücretsiz İzin (Legal Yayınları 2023).
• Oğuzman MK, Türk Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatına Göre ‘İş’ Akdinin Feshi (İsmail Akgün Matbaası 1955).
• Oğuzman MK ve Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt – 1 (Gözden Geçirilmiş 16. Baskı, Vedat Kitapçılık 2018).
• Otru İ, İş Hukukunda Ücretsiz İzin (Seçkin Yayınları 2012).
• Senyen Kaplan ET, Bireysel İş Hukuku (Yenilenmiş 10. Baskı, Yetkin Yayınları 2019).
• Sızmazoğlu T, İş Akdinin Feshi ve Kıdem Tazminatı (Halk Basımevi 1953).
• Sümer HH, İş Hukuku (24. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019).
• Sümer Önder A, ‘İşçinin İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshi’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi 2011).
• Süzek S, İş Akdinin Askıya Alınmasının Genel Teorisi (Savaş Yayıncılık 1989) (Askı).
• Süzek S, İş Hukuku (Yenilenmiş 18. Baskı, Beta Yayınları 2019).
• Ulucan D, ‘Alman Hukukunda Feshe Karşı Koruma Esasları ve Bu Konuda Yapılan Son Değişiklikler’ (1997) 4(2) İş Hukuku ve İktisat Dergisi 231-249.
• Yamakoğlu E ve Karaçöp E, ‘İş Hukukunda Ücretsiz İzin Uygulamaları’ (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 479-506.
• Yılmaz E, Hukuk Sözlüğü (Yenilenmiş 7. Baskı, Yetkin Yayınları 2017).
• Yorulmaz Ç, ‘Türk İş Hukukunda Zorlayıcı Neden Kapsamında Yeni Koronavirüs Salgınının Değerlendirilmesi’ (2020) 28(3) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1343-1382.
• Yücesoy Y, Türk İş Hukukunda Kısa Çalışma ile Salgın Hastalık Halinde Uygulanan Diğer Hukuki Kurumlar (Adalet Yayınları 2020).