Farklı Bir Kamu Kurumu Olarak Tika: Örgüt Yapısının Dönüşümü Hakkında Bir Analiz

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 99 - 116, 30.03.2018

Osman Gökhan Hatipoğlu

Öz

Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) ilk kez 1992 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra kurulan Türk Cumhuriyetleri ile işbirliği yapmak ve bu ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak amacıyla Ekonomik, Kültürel ve Teknik İşbirliği Başkanlığı adı altında kurulmuştur. Başlangıçta Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olan bu kurum daha sonra başbakanlığa bağlanmış, merkezde ve yurtdışında örgütünü genişleterek günümüzde Türk kamu diplomasisinin önemli bir aracı haline gelmiştir. Bu çalışmada kuruluşundan bu yana geçen çeyrek yüzyıl boyunca değişen ülke ve Dünya koşullarına paralel olarak TİKA’nın örgüt yapısında yapılan çok boyutlu değişiklikleri analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu analizin gerçekleştirilebilmesi için öncelikle kurumun örgüt yapısındaki değişiklikler, hukuksal düzenlemelerden ve yönetim bilimi araçlarından yararlanılarak tasvir edilmiştir. Daha sonra analiz sonuçları da dikkate alınarak TİKA’nın Türk dış politikasındaki statüsü ve önemi yumuşak güç, güney-güney yardımlaşması ve kamu diplomasisi kavramları üzerinden incelenmiştir. TİKA’nın örgüt yapısının zamanında ve isabetli değişikliklerle dönüşüme uğradığı, böylece Türkiye’nin uluslararası itibarı ve çıkarları açısından önemli ve dinamik bir örgüt haline geldiği sonucuna varılmıştır. Çalışma bulguları ve yönetim bilimleri pratikleri doğrultusunda kurumun teşkilatı hakkında geleceğe dair önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı, Örgüt Analizi, Güney-güney Yardımlaşması, Kamu Diplomasisi, , Yumuşak Güç

Kaynakça

• Akgemci, E. (2012).“Lula Döneminde Brezilya'nın Afrika Politikası: “Güney-Güney” İşbirliği Nereye?” Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Dergisi, c.1 s.2, s.3 -40.
• Christensen, T. v.d. (2007) Organization Theory and the Public Sector: Instrument, Culture and Myth, Routledge, London: Routledge.
• Çavuş, T. (2014) “Dış Politikada Yumuşak Güç Kavramı Ve Türkiye’nin Yumuşak Güç Kullanımı” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (2):23-37.
• Eren, E. (2017) ”Sivil Toplumun Dış Politika İnşasındaki Rolü: Türk Kamu Diplomasisi Örneği”, Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 2(1): 36-49.
• Fransa Anayasası (1958), http://www.adaletbiz.com/images/dosyalarim/FRANSA_ANAYASASI.pdf (01.11.2017)
• Gözler, K. (2011) “5018 Ve 6085 Sayılı Kanunlarda Bazı İdare Hukuku Terimlerinin Yanlış Kullanımı Üzerine”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (4) c.60, 837-919.
• Gözler, K. ve Gürsel, K. (2012). Türk İdare Hukukuna Giriş, 15. Baskı, Ekin Yayınları: Bursa.
• Gözübüyük A. Ş. (1999). Yönetim Hukuku, 13. Baskı, Turhan Kitabevi: Ankara.
• Güler, B. A. (2011) "Yönetim Bilimi ya da Kamu Yönetimi: Yöntem Bilimsel Özellikler Üzerine", Türkiye'de Kamu Yönetimi ve Kamu Politikaları, Ed. Filiz Kartal, s. 9-45, TODAİE Yayını No: 357: Ankara.
• Özkan, M. (2014) Doğu Afrika Jeopolitiği ve Türkiye’nin Somali Politikası, Ankara: Seta Yayınları.
• Nye, J. S. (1990) “Soft Power”, Foreign Policy, No. 80, Washington Post.Newsweek Interactive: 153-171.
• Poyraz, E. ve Melih D. (2016) “Küreselleşen Dünyada Türkiye’nin Kamu Diplomasisi Faaliyetleri”, Intermedia International E-journal, 3 (4), http://dergipark.ulakbim.gov.tr/intermedia/ article/view/5000211005/5000179921, (Erişim:11.12.2017)
• ROA (Reality of Aid Network) (2010), South-South Cooperation: A Challenge to the Aid System?: Special Report on South-South Cooperation, http://www. realityofaid.org/wp-content/uploads /2013/02/ROA-SSDC-Special-Report1.pdf, (Erişim:10.12.2017)
• Sayan, İ. Ö. ve Albayrak, S. O. “İstisnailikten Genelliğe, Geçicilikten Sürekliliğe: 4/B Sözleşmeli Personel İstihdamı”, Amme İdaresi Dergisi, C 44, S 3, 141-172.
• Sürgit, K. (1977) “Örgüt Analizi Tekniği”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3, 3-26.
• T.C. Anayasası (1982), https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf, (Erişim: 04.11.2017).
• TİKA, 2005 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.tika.gov.tr/upload/2017/YAYINLAR/ Faaliyet% 20Raporlar%C4%B1/2005/TIKA_Faaliyet2005.pdf, (Erişim:25.12.2017).
• TİKA, 2008 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.tika.gov.tr/upload/oldpublication/faaliyet-raporu-2008.pdf, (Erişim:23.12.2017)
• TİKA, 2009 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.tika.gov.tr/upload/oldpublication/faaliyet-raporu-2009.pdf, (Erişim:23.12.2017)
• TİKA, 2009 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.tika.gov.tr/upload/2017/03/2016%20Idare FaaliyetRaporu/%C4%B0dare%20Rapor_2016_WebFormati.pdf, [Erişim Tarihi:23.12.2017]. Tomlinson, B. (2013)Working With Civil Society In Foreıgn Aid Possibilities For South-South Cooperation?,
• http://www.undp.org/content/dam/china/docs/Publications/UNDP-CH08%20Turkey%20Case%20Study.pdf, [Erişim Tarihi:03.01.2018].
• Yağmurlu, A. (2007)” Halkla İlişkiler Yöntemi Olarak Kamu Diplomasisi”, İletişim Araştırmaları, 5 (1), 9-38.
• TBMM Tutanakları
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 307-309, Yakup Budak, (FP Adana Milletvekili)
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 293-296, Ayvaz Gökdemir, (DYP Erzurum Milletvekili)
• TBMM (18.12.2006) 2006 TİKA Bütçesi Görüşmeleri (18.12.2006), B: 36 O:4, Dönem:22 Cilt:141, Yasama Yılı:5, 368-370, Fatih Arıkan, (AK Parti Kahramanmaraş Milletvekili)
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 284-288, Nevzat Yalçıntaş, (FP İstanbul Milletvekili)
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 288-290, İbrahim Yaşar Dedelek, (ANAP Eskişehir Milletvekili)
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 291-292, Metin Ergun, (MHP Muğla Milletvekili)
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 301-307, Abdulhaluk Mehmet Çay, (Devlet Bakanı Çorum Milletvekili)
• TBMM, (02.05.2001), B: 95 O:1, Dönem:21 Cilt:62, Yasama Yılı:3, 338-340, Oya Akgönenç Muğisuddin, (FP Ankara Milletvekili)
• Kanunlar, Kanun Tasarı ve Gerekçeleri
• Kanun No: 4668 (2001) Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, RG:12.05.2001, S:24400.
• Kanun No:5018 (2003) Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanunu, RG: 24.12.2003, S:25326.
• Kanun No:3046 (1984) Bakanlıkların Kuruluş Ve Görev Esasları Hakkında Kanun, RG: 09.10.1984, S:18540.
• TC Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü (2000) 20.11.2000/B.02.0.KKG. 0.10/101- 21/5661 Sayılı Başbakanlık Yazısı (Kanun Gerekçesi) http://www2.tbmm.gov.tr/d21/1/1-0779.pdf, [Erişim Tarihi:01.11.2017].
• TBMM (2001), 21 Yasama Yılı: 3 (S. Sayısı: 639) Ekonomik, Kültürel, Eğitim ve Teknik İşbirliği Başkanlığı Kurulması, 206 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin İki Maddesinin Değiştirilmesi ve 190 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellere Bir İlave Yapılması Hakkında 480 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Bu Kanun Hükmünde Kararname ve Devlet Memurları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı (1/206,1/779)
• Kanun Hükmünde Kararnameler
• KHK No:189 (1983) Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurtdışı Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, RG: 14.12.1983, 18251.
• 480 Sayılı KHK (1992) Ekonomik, Kültürel, Eğitim ve Teknik İşbirliği Başkanlığı Kurulması, 206 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin İki Maddesinin Değiştirilmesi ve 190 Sayılı K a n u n Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellere Bir İlave Yapılması Hakkında KHK, RG:27.01.1992, S:21124.
• KHK No: 656 (2011) Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK, RG: 02.11.2011 S:28103.
• Bakanlar Kurulu Kararları
• BKK 2002/4202, RG: 20.06.2002, S:24791
• BKK 2006/10014, RG: 01.03.2006 S:26095
• BKK 2006/10202, RG:05.04.2006 S: 26130
• BKK 2007/11628, RG: 21.02.2007 S:26441
• BKK 2010/214, RG: 04.04.2010 S:27542
• BKK 2010/620, RG: 27.07.2010 S:27654
• BKK 2012/2648, RG: 11.01.2012 S:28170
• BKK 2002/4547, RG:01.09.2002, S:24863
• Genelgeler
• Başbakanlık Genelgesi 2005/11 Yurt Dışına Yapılan Teknik Yardımların Envanterinin Tutulması ve Uygulamanın Koordinasyonuna İlişkin, RG:21.04.2005, S:25793
• Yönetmelikler
• Ekonomik, Kültürel, Eğitim ve Teknik İşbirliği (TİKA) Başkanlığı Sözleşmeli Personel Yönetmeliği (1997) RG: 22.02.1997, S:22913
• Ekonomik, Kültürel, Eğitim ve Teknik İşbirliği Başkanlığı Sözleşmeli Personel Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (1997) RG: 03.12.1997, S:23189
• Ekonomik, Kültürel, Eğitim ve Teknik İşbirliği Başkanlığı Atama Yönetmeliği (1997) RG: 22.12.1997, S:23208
• Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı Teknik Yardım Uzman Yardımcılığına Giriş Sınavı ile Teknik Yardım Uzmanlığı Yeterlik Sınavı ve Atama Yönetmeliği (2002) RG: 22.04.2002, S:24734
• Ekonomik, Kültürel, Eğitim ve Teknik İşbirliği Başkanlığı Atama ve Görevde Yükselme Yönetmeliği (2000) RG: 21.02.2000, S:23971