Uluslararası ve Ulusal Mevzuat Hükümleri Çerçevesinde İklim Mültecisi Kavramı ve Türkiye Özelinde Yaratacağı Muhtemel Sorunlar

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 93 - 114, 18.12.2019

Kıvanç Demirci

Öz

İlk göç kuramcısı George Ravenstein’den bugüne dek göç hareketleri incelendiğinde bireylerin iyi bir gelir elde etmek, eğitim, ulaşım, sağlık, yeme-içme gibi hizmetlerinden ve kentsel alanlardaki büyüme rantlarından faydalanmak, gibi çeşitli nedenlerle göç ettikleri görülmektedir. Bu sebeplere ek olarak son yıllarda küresel ısınma ve iklim değişikliği de önemli göç nedenleri arasında değerlendirilmektedir. Nitekim Uluslararası Göç Örgütü tarafından 2017 yılında yayımlanan “2018 Dünya Göç raporunda” 2008 – 2017 yılları arasında her yıl ortalama 25,3 milyon insanın afetler sebebiyle göç ettiği, bu göç eden bireylerin de yaklaşık %97’si sel, fırtına, kuraklık gibi iklim değişikliğinden kaynaklı nedenlerle yer değiştirdiği ifade edilmiştir. Bu doğrultuda canlı yaşamını olumsuz etkileyen bir durum olan iklim değişikliği sonucunda göç eden bireyler iklim mültecileri olarak ifade edilmeye başlanmıştır. Ancak 1951 Cenevre Sözleşmesinde mülteci tanımına bakıldığında bu bireylerin mülteci olarak kabul edilemeyeceği görülmektedir. Mülteci statüsünü alamayacağı kesin olan kişiler uluslararası korumadan da yararlanamamakta ve dolayısıyla sığınmacı olarak da kabul edilmemektedir. Bu durum iklim mültecileri açısından uluslararası hukukta bir statü boşluğu yaratmaktadır. Bu durumun en temel nedeni ise yoğun bir göç tehdidi altında olan ülkelerin iklim mültecilerini yasal bir zemine dayandırıp ekonomi, güvenlik ve diğer benzeri alanlarda kendilerini ayrı bir külfet altına sokmak istememeleridir. Bu çalışma da iklim mültecilerinin uluslararası hukuk ve Türkiye’deki yasal statüsüne değinilecektir. Ardından iklim mültecilerinin gelecekte ortaya çıkarabileceği potansiyel sorunlara değinilip bu sorunlara Türkiye özelinde getirilebilecek çözüm önerileri vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

İklim Mültecileri, İklim Değişikliği, Mülteci, 1951 Cenevre Sözleşmesi

Kaynakça

• Acer, Y. ve İbrahim Kaya, M. G. (2010). Küresel ve Bölgesel Perspektiften Türkiye'nin İltica Stratejisi. Uşak: Uşak Yayınevi.
• Bartham, D. ve Marista Poros, P. M. (2017). Göç Meselesinde Temel Kavramlar. Çev. I. A. Tuncay. Ankara, Çankaya: Hece Yayınları.
• Başoğlu, A. (2014). Küresel İklim Değişikliğinin Ekonomik Etkileri. Sosyal Bilimler Dergisi, 179-190.
• Berberoğlu, N. (2009). İklim Değişikliği: Post-Kyoto Müzakereleri ve Türkiye. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, (33), 18-26.
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği. (1951, 07 28). Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme. 10 17, 2019 tarihinde Erişim: http://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi-1.pdf, Erişim Tarihi: 17.10.2019.
• Bölgesel Çevre Merkezi. (2006). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü Metinler ve Temel Bilgiler. Ankara: REC Türkiye Yayınları.
• Britannica (2017). Encyclopædia Britannica. Erişim: https://www.britannica.com/topic/human-migration Erişim Tarihi:08.09.2017.
• Brookings Institution (2018). Figure of the Week: Understanding Poverty in Africa: Erişim:https://www.brookings.edu/blog/africa-in-focus/2018/11/21/figure-of-the-week-understanding-poverty-in-africa/, Erişim Tarihi:03.12.2019.
• Cayan, D. ve Amy Lynd Luers, M. H. (2006). Scenarios of Climate Change in California: An Overview, A Report From California Climate Change Center, 1-47.
• CNNTÜRK (2017). 200 Milyon Kişi, 'İklim Mültecisi' Olacak. Erişim: https://www.cnnturk.com/dunya/200-milyon-kisi-iklim-multecisi-olacak, Erişim Tarihi: 05.08.2019.
• Docherty, B. ve Giannini, T. (2009). Confronting a Rising Tide: A Proposal For a Convention on Climate Change Refugees. Harvard Environmental Law Review, 33, 349-403.
• Ďurková, P., & Anna Gromilova, B. K. (2012, 12). Climate Refugees in the 21st Century. Erişim: https://acuns.org/wp-content/uploads/2013/01/Climate-Refugees-1.pdf, Erişim Tarihi: 25.09.2019.
• Ekşi, N. (2016). İklim Mültecileri. Göç Araştırmaları Dergisi, 2(2), 10-58.
• Hobsbawm, E. J. (2012). Devrim Çağı Avrupa 1789- 1848. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Homer-Dixon, T. F. (1999). Environment, Scarcity, and Violence. Princeton: Princeton University Press.
• Houghton, J. (2005). Global Warming. Report on Progress in Physics, 68(6), 1343-1403.
• Gündüz, A. (2018). Milletlerarası Hukuk. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• IOM (2010). Climate Change and International Migration. Erişim: https://publications.iom.int/system/files/pdf/wmr2010_climate_change_migration.pdf, Erişim Tarihi: 27.09.2019.
• IOM (2019). Glossary on Migration. Erişim: https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_34_glossary.pdf, Erişim Tarihi: 05.09.2019.
• IPCC (2014). Fifth Assessment Report: Intergovernmental Panel on Climate Change Erişim: https://www.ipcc.ch/report/ar5/syr/, Erişim Tarihi: 02.10.2019.
• Kraler, A. ve Tatiana Cernei, M. N. (2011). “Climate Refuugees” Legal And Policy Responses to Environmentally Induced Migration. Erişim: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2011/462422/IPOL-LIBE_ET(2011)462422_EN.pdf, Erişim Tarihi: 01.10.2019.
• Marshall, L. (2010). Toward a New Definition of Refugee: Is the 1951 Convention Out Of Date. European Journal of Trauma and Emergency Surgery, 61-66.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2018). Küresel İklim Değişikliği ve İnsan Sağlığına Etkileri. Erişim:https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/saglik/iklimdegisikligi/kureseliklimdegisikligietkileri.pdf, Erişim Tarihi: 01.10.2019.
• Myers, N. (2005, 05 22). Environmental Refugees and Emergent Security Issue. Erişim: https://www.osce.org/eea/14851?download=true, Erişim Tarihi: 28.09.2019.
• TBMM (2014). Geçici Koruma Yönetmeliği. Erişim: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.20146883.pdf, Erişim Tarihi: 24.09.2019.
• TBMM (2013). Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu. Erişim: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf, Erişim Tarihi: 19.09.2019.
• Toprak, Z. (2016). Kent Yönetimi ve Politikası. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Türkeş, M. (2008). Küresel İklim Değişikliği Nedir? Temel Kavramlar, Nedenleri, Gözlenen ve Öngörülen Değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 26-37.
• Türkiye Cumhuriyeti Danıştay Başkanlığı. (1948). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. Erişim:http://www.danistay.gov.tr/upload/insanhaklarievrenselbeyannamesi.pdf, Erişim Tarihi: 25.09.2019.
• Unat, N. A. (2002). Bitmeyen Göç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• UNESCO (2018). Sürdürülebilir Kalkınma 2030 Hedefleri. Erişim:http://www.unesco.org.tr/Pages/108/219/Sürdürülebilir-Kalkınma-2030-Hedefleri-İhtisas-Komitesi, Erişim Tarihi: 01.10.2019.
• UNHCR (2019). Who We Help. Erişim: https://www.unhcr.org/who-we-help.html, Erişim Tarihi: 04.12.2019.
• UNHCR (2019). The UN Refugee Agency. Climate Change and Disaster Displacement. Erişim: https://www.unhcr.org/climate-change-and-disasters.html, Erişim Tarihi: 04.12.2019.
• United Nations. (2017). World Migration Report 2018. Erişim:https://www.iom.int/sites/default/files/country/docs/china/r5_world_migration_report_2018_en.pdf, Erişim Tarihi: 01.10.2019.
• United Nations. (2008, 02). Climate Change and Forced Migration. Erişim: https://www.refworld.org/pdfid/4c2325630.pdf, Erişim Tarihi: 02.10. 2019.
• United Nations (2011). Framework Convention on Climate Change. Erişim: https://unfccc.int/resource/docs/2010/cop16/eng/07a01.pdf#page=4Erişim Tarihi: 29.10.2019.
• United Nations (2019). The World’s Cities in 2018: Erişim: https://www.un.org/en/events/citiesday/assets/pdf/the_worlds_cities_in_2018_data_booklet.pdf, Erişim Tarihi: 12.04.2019.
• Uzun, E. (2016). Uluslararası Hukuk Çerçevesinde BMMYK’nın Yapısı, Görevleri ve Uluslararası Mülteci Hukukunun Gelişimindeki Yeri. Göç Araştırmaları Dergisi, 2(2), 60-85.
• White, S. (2013). Osmanlı’da İsyan İklimi, Erken Modern Dönemde Celali İsyanları. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• World Bank. (2019). World Bank Data. Erişim:https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL, Erişim Tarihi: 12.03.2019.