Serval ve Barkhane Operasyonlarından G5 Sahel Grubu’na: Fransa’nın Sahel Kuşağında Terörizmle Mücadele Politikaları

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 137 - 163, 13.09.2020

Cem Savaş

Öz

Bu çalışmada, Fransa’nın tarihsel etki alanlarından biri olarak Batı Afrika Sahel kuşağında izlediği terörizmle mücadele politikaları incelenmektedir. 1960’lı yıllarda bağımsızlıklarını kazanan Moritanya, Çad, Nijer, Mali ve Burkina Faso gibi bazı Sahel ülkeleri eski sömürgeci güç Fransa ile askerî, ekonomik ve siyasal açıdan bağımlılık ilişkilerini sürdürmüş, Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve 11 Eylül gibi tarihsel dönüm noktaları bu ikili postkolonyal ilişkinin özünü değiştirememiştir. Günümüzde bölge, “küresel cihadın” önemli bir cephesi olarak algılanmaktadır. Ancak literatürdeki bazı çalışmaların savunduğunun aksine, Sahel bölgesinin “küresel bir cihadın” ve monolitik bir “radikal islamcılığın” etkisinde olduğunu söylemek oldukça güçtür. Bu makale, Sahel bölgesinden hareketle, terörün etki ettiği coğrafyalarda, tek tip cihatçı dinsel çatışmaya dayalı bir açıklamanın ötesine geçerek yerel çatışmaların özellikleri ve içinde geliştikleri siyasi, tarihsel, ekonomik ve kültürel bağlamların analiz edilmesini önermektedir. Batı Afrika Sahel bölgesine yönelik Fransız dış politikasına yön veren başlıca oyuncular genel olarak yerel jeopolitik öğelerin cihatçı ayaklanmalara olan etkisini kavrayamamakta, bu bölgeye neredeyse tamamen askerî bir yaklaşımla yönelmektedirler. Bu çalışma eleştirel bir yaklaşımla Fransa’nın Sahel bölgesindeki terörizmle mücadelesinde iç içe geçmiş askerî, ekonomik, siyasal ve kültürel etmenleri irdemeleyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fransız Dış Politikası, Terörizmle Mücadele, Sahel, Batı Afrika, Uluslararası İlişkiler

Kaynakça

• Abul Ma’ali M.M. (2014), Al-Qa’idah wa Hulafa’uha fi Azawad, Aljazeera Center for Studies, Doha.
• Airault, P. ve Bat, J.-P. (2018). Françafrique. Opérations secrètes et affaires d’État. Paris: Éditions Tallandier.
• Alliance Sahel (Sahel İttifakı). Resmî Web Sitesi. https://www.alliance-sahel.org/ (Erişim Tarihi: 15.7.2020).
• Antil, A. (2019, 6 Ekim). Au Sahel, les Etats n’assurent même plus la sécurité ou la justice. Le Monde, Tribune, https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/10/06/au-sahel-les-etats-n-assurent-meme-plus-la-securite-ou-la-justice_6014445_3212.html (Erişim Tarihi: 24.6.2020).
• Bisson, J. (2003). Mythes et réalités d’un désert convoité: le Sahara. Paris: L’Harmattan.
• Çetinkaya, K. (2019). Soğuk Savaş Sonrası Sahra altı Afrika’sında Terörizm: Boko Haram İncelemesi, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2(1), 1-23.
• Châtaigner, J.-M. (2019). Sahel et France, enjeux d’une relation particulière. Hérodote, 1(172), 123-136.
• Clément-Bollée, B. (2019, 4 Kasım). Au sujet du Sahel, la France a de quoi s’inquiéter : l’opération “Barkhane” semble dans l’impasse. Le Monde, Tribune. https://www.lemonde.fr/idees/article/2019/11/04/pour-sortir-du-bourbier-au-sahel-il-est-urgent-de-repenser-notre-strategie_6017912_3232.html (Erişim Tarihi: 8.7.2020).
• Demirci, S. R. (2017). Işid’in Genişleyen Afrika Aği: Boko Haram ve Eş Şebab Uzantisi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Afro-Avrasya Özel Sayısı 1, 195-211.
• Doğru, A. ve Kebe, N. M. (2018). Afrika'daki terörle mücadele birimi: G5 Sahel Ortak Gücü, Anadolu Ajansı, 10.01.2018, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/afrikadaki-terorle-mucadele-birimi-g5-sahel-ortak-gucu-/1027039 (Erişim Tarihi: 20.7.2020).
• Dumont, P. (1990). Le Français. Langue Africaine. Paris: L’Harmattan.
• Euronews (2020a). El Kaide’nin Kuzey Afrika lideri Abdelmalek Droukdal öldürüldü, 6.6.2020, https://tr.euronews.com/2020/06/06/el-kaide-nin-kuzey-afrika-lideri-abdelmalek-droukdal-mali-de-olduruldu (Erişim Tarihi: 29.6.2020).
• Euronews (2020b). Sahel Zirvesi Fransa’da başlıyor, 13.1.2020, https://tr.euronews.com/2020/01/13/sahel-zirvesi-fransa-da-basliyor-mali-nijer-bati-afrika (Erişim Tarihi: 7.7.2020).
• Farooghi M. ve Waugh L. (2016). ‘Ils nous traitent tous comme des djihadistes’ Dépasser la notion d’extrémisme violent pour mieux consolider la paix au Mali, Londres: International Alert.
• Fleury, J. (2013). La France en guerre au Mali. Les combats d’AQMI et la révolte des Touareg. Paris: Jean Picollec.
• France24, https://www.france24.com/en/ (Erişim Tarihi: 10.7.2020).
• G5 Sahel. Resmî Web Sitesi. https://www.g5sahel.org/ (Erişim Tarihi: 20.6.2020)
• Giblin, B. (2017). Le paradoxe français. Entre fierté nationale et hantise du déclin. Paris: Armand Colin.
• Giblin, B. (2019). Éditorial. Hérodote, 1(172), 3-4.
• Granvaud, R. (2014). Présence militaire française: le retour aux fondamentaux? Thomas Noirot et Fabrice Tarrit (coord.), Françafrique. La famille recomposée. Paris: Éditions Syllepse, 83-154.
• Grégoire, E. (2019). Le Sahel et le Sahara entre crises et résiliences. Hérodote, 1, 172, 5-22.
• Güneylioğlu M. ve Savaş, C. İ. (2016). Avrupa’da Siyasal Birlik Projesinin Sınırları ve İkilemleri: ODGP üzerine bir değerlendirme. R. İzol, S. Atvur ve T. Öztürk (Ed.). 21. yüzyılda Avrupa. Riskler, Fırsatlar, Yeni Politik Tartışmalar. Ankara: Seçkin, 97-124.
• İbrahim, İ. Y. (2019). Insurrections Djihadistes en Afrique de l’Ouest: Idéologie Mondiale, Contexte Local, Motivations Individuelles. Hérodote, 1(172), 87-100.
• Karakaya, İ. (2020). Küresel Teröri̇zmle Mücadele: Yerel, Bölgesel ve Küresel Güçleri̇n IŞİD i̇le Mücadele Poli̇ti̇kalari. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 92-108.
• Kessler, M.-C. (1999). La politique étrangère de la France. Acteurs et Processus. Paris: Presses de Sciences Po.
• Kessler, M.-C. (2013). L’outil diplomatique français, le temps des concurrences. Questions Internationales, No. 61-62, Mai-août, 33-43.
• Lacoste, Y. (2009). Géopolitique. La longue histoire d’aujourd’hui. Paris: Larousse.
• Le Drian, J.-Y. (2016). Qui est l’ennemi? Paris: Cerf.
• Le Drian, J.-Y. (2017). Déclaration sur la force conjointe du G5 Sahel et la lutte contre le terrorisme, au Conseil de sécurité à New York, le 30 octobre 2017, https://www.vie-publique.fr/discours/204087-declaration-de-m-jean-yves-le-drian-ministre-de-leurope-et-des-affair (Erişim Tarihi: 13.7.2020).
• Macron, E. (2017). Discours à l'université de Ouagadougou, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2017/11/28/discours-demmanuel-macron-a-luniversite-de-ouagadougou (Erişim Tarihi: 24.05.2020).
• Marcoux, R. (2018). La place de l’Afrique dans la Francophonie: une question de nombres? Questions Internationales, no. 90, Mars-avril, 113-117.
• Martinez, L. (2014). L’Afrique du Nord en 2013, à l’aune de la crise au Mali. Frédéric Charillon et Alain Dieckhof (dir.), Afrique du Nord et Moyen-Orient: l’échec du rêve démocratique. Paris: La Documentation française.
• Martinez, L. (2019). Chapitre 8. Désastre sécuritaire et désintégration régionale. L. Martinez, L'Afrique du Nord après les révoltes arabes. Paris: Presses de Sciences Po, 165-191.
• Monnet, S. (2000). La politique extérieure de la France depuis 1870. Paris: Armand Colin.
• Nievas D. (2014). Rebellion and Sharia in the Sahel: An Analysis of the Tuareg Rebellion and the Occupation of Northern Mali by Armed Jihadist and Islamist Groups, UNISCI Discussion Papers, 34, january.
• Noirot, T. ve Tarrit, F. (2014). Introduction: Encore la Françafrique!? Thomas Noirot et Fabrice Tarrit (coord.), Françafrique. La famille recomposée. Paris: Éditions Syllepse, 7-12.
• Normand, N. (2018). Le Sahel peut-il retrouver la paix? Commentaire, 2018/4, 164, 839-846.
• Notin, J.-C. (2014). La Guerre de la France au Mali. Paris: Taillandier.
• Nsaibia, H. and Weiss, C. (2020). The End of the Sahelian Anomaly: How the Global Conflict between the Islamic State and al-Qa`ida Finally Came to West Africa, Sentinel, Combating terrorism Center (CTC) at West Point, Vol. 13, Issue 7 (July), https://ctc.usma.edu/the-end-of-the-sahelian-anomaly-how-the-global-conflict-between-the-islamic-state-and-al-qaida-finally-came-to-west-africa/ (Erişim Tarihi: 1.8.2020
• Ovalı, Ş. (2006). AB’nin Terörizmle Mücadele Politikasındaki Dönüşüm: 11 Eylül ve Madrid Saldırılarının Etkileri. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 5(3), Bahar, 77-102.
• Öztürk, Y. (2019). Avrupa Birliği’nin Uluslararası Terörizmle Mücadele Stratejileri, Academic Knowledge, 2(2), 188-199.
• Pautet, A. (dir.) (2013). La France une puissance moyenne dans la mondialisation. Paris: Éditions Ellipses.
• Pérouse de Montclos, de M.-A. (2019). La Politique de la France au Sahel: Une Vision Militaire. Hérodote, 1(172), 137-152.
• Poupart, P. (2019). Quand la puissance se disperse: les relations entre le Sahara-Sahel et le Maghreb depuis la chute du colonel Kadhafi (2011-2018). Hérodote, 1(172), 101-121.
• Prost, Y. (2019). “Front Sud”: La sécurité de la France se joue-t-elle en Afrique? Revue internationale et stratégique. 1(113), 46-58.
• Raineri, L. ve Strazzari, F. (2015). State, secession, and Jihad: The micropolitical economy of conflict in Northern Mali. African Security, 8(4), 249-271. Sayım, G. (2016, 3 Şubat). Fransa'nın Afrika'daki askerî operasyonları. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/fransanin-afrikadaki-askerî-operasyonlari/514578 (Erişim Tarihi: 1.6.2020).
• Severino, J.-M. ve Debrat J.-M. (2010). L’Aide au développement. Paris: Le Cavalier Bleu.
• Tangör, B. ve Sayın, S. (2012). Avrupa Bı̇rlı̇ği’nı̇n Terörı̇zmle Mücadele Stratejı̇sı̇: Yenı̇ Bı̇r Bütünleşme Alanı Mı? Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 11(1), 85-118.
• Théroux-Bénoni, L. A., Assanvo, W., Maïga, I., Abatan, J. E. A.ve Ba, F. (2016). ‘Jeunes ‘djihadistes’ au Mali: guidés par la foi ou par les circonstances? Dakar, Institut d’études de sécurité, Note d’analyse n° 89.
• Türkiye Diyanet Vakfı, (2020). İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ (Erişim Tarihi: 25.7.2020).
• Turpin, F. (2009). Jacques Foccart et le secrétariat général pour les affaires africaines et malgaches. Histoire@Politique. Politique, culture, société, N°8, mai-août.
• United Nations Development Programme (UNDP). Human Development Report 2019. Beyond income, beyond averages, beyond today: Inequalities in human development in the 21st century. http://www.hdr.undp.org/ (Erişim Tarihi: 13.07.2020).
• Vaïsse, M. (2009). La puissance ou l’influence? La France dans le monde depuis 1958. Paris: Fayard.
• Verschave, F.-X. (1998). La Françafrique: le plus long scandale de la République. Paris: Stock.