Miroslav Hroch’un 3 Aşamalı Modeli Ekseninde Azerbaycan Millî Hareketinin Doğuşu

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 121 - 130, 30.09.2023

Mehmet Akif Can

https://doi.org/10.59886/tsbder.1348692

Öz

Aidiyet duygusu, bir şeylere ve bir yerlere bağlanma dürtüsü insanlığın varoluşsal serüveninde tazeliğini yitirmeyen kavramlar olagelmiştir. Tarihsel perspektiften bakıldığında insana ait olan aidiyet hasleti toplumların da hayatlarında, yaşamış oldukları dönüşümde önemli bir eşik olmuştur. Bu bağlamda milliyetçilik mevhumu toplumların hayatlarında en belirleyici formlardan biridir. Zaman’a ve coğrafya’ya göre farklı biçimlerde tebarüz eden milliyetçilik; iki ayrı anlam dünyasına sahip, Doğu ve Batı toplumlarında farklı dinamiklerle gelişim göstermiştir. Çarlık Rusya hegemonyası altında bulunan Azerbaycan’ın 19. yy’ın başından itibaren milli biçimde varoluş arayışı, bu arayışın Azerbaycan milli hareketini taşıdığı nokta ve milli kimlik oluşumu Miroslav Hroch’un üç aşamalı modeli ekseninde ele alınmıştır. Girişilen düşünsel ve eylemsel faaliyetlerin Hroch’un modelinde hangi aşama içinde değerlendirilmesinin uygun olduğu ve bundan bağımsız olarak Azerbaycan milli hareketinin bütünsel olarak geçirdiği süreç çalışmanın temel kimliği hüviyetindedir. Bu bağlamda Azerbaycan milli hareketinin tarihsel unsurlar etrafında şekilleniş biçimi, bu biçim içerisinde toplumsal tepkinin konumu, yetişen ve hareketin fitilini ateşleyen aydın kadronun teşekkül devri nedenleriyle izaha kavuşturulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milliyetçilik, Azerbaycan, Hroch, Çarlık Rusya, Milli Kimlik

Kaynakça

• Akpınar, Y. (2017). İsmail Gaspıralı seçilmiş eserleri: IV, Ötüken neşriyat.
• Anderson, B. (2020). Hayali Cemaatler. Metis Yayınları.
• Baykara, H. (1975). Azerbaycan istiklal mücadelesi tarihi. Azerbaycan halk yayınları.
• Ceyhun, M. (2008). Azerbaycan’da demokratikleşme süreci ve siyasi partiler: Çok partili hayata geçiş,[Yayımlanmamış doktora tezi], Ankara Üniversitesi.
• Çağla, C. (2002). Azerbaycan'da milliyetçilik ve politika. Bağlam yayıncılık.
• Gellner, E. (1998). Milliyetçiliğe Bakmak,(S. Coşar, Çev.), İletişim Yayınları.
• Gellner, E. (2013). Uluslar ve Ulusçuluk.Hil Yayın.
• Hall, J. A. (1993). Nationalisms: Classified and Explained, Daedalus. 1-28.
• Hobsbawm, E. J. (2014). 1780'den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik ''Program, Mit, Gerçeklik'', (O. Akınhay, Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Hroch, M. (2011). Avrupa’da milli uyanış: Toplumsal koşulların ve toplulukların karşılaştırmalı analizi,(A. Özdemir, Çev.), İletişim yayınları.
• Karakurt, M. (2018). Çarlık dönemi Azerbaycan'da Türk milliyetçiliği, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Ardahan Üniversitesi.
• Karakurt, M. & Üstün, K. (2020). Miroslav Hroch’un yaklaşımı bağlamında Azerbaycan milli hareketi,KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 10 Sayı: 19.
• Keskin, A. (2018, 2 Nisan). Türkçülük ve Güney Azerbaycan milli hareketi. MİSAK – Milli Strateji Araştırma Kurulu, https://millidusunce.com/misak/turkculuk-ve-guney-azerbaycan-milli-hareketi/
• Nesibli, N. (2001). Azerbaycan`ın milli kimlik sorunu, Avrasya dosyası, 7 (1).
• Özkırımlı, U. (2020). Milliyetçilik kuramları, Doğu Batı yayınları.
• Resulzade, M.E. (1978). Milli tesanüd. Kardeş matbaası.
• Resulzade, M.E. (2012). Eserleri III. Tahsil.
• Resulzade, M.E. (2014). Eserleri II.,(Ş. Hüseynov., Dü.), Tahsil.
• Saray, M. (1993a). Azerbaycan Türkleri tarihi. Ötüken yayınları.
• Saray, M. (1993b). Gaspıralı İsmail Bey’den Atatürk’e Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği. İstanbul.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Milliyetçilik. Türk Dil Kurumu Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ (ErişimTarihi: 22.03.2023).
• Veliyev, A. (2005). Azerbaycan`da yenileşme ve milliyetçilik hareketi. Kaprol iletişim.