Research Article
BibTex RIS Cite

Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960)

Year 2023, Issue: 3, 28 - 51, 26.12.2023

Özlem Dilber

Abstract

Türkiye’de kadın hareketi tarihi alanındaki çalışmalar birinci ve ikinci dalga kadın hareketi olduğunu kabul eder ve iki dalga arasındaki dönemi (1935-1980) “sessiz yıllar” olarak nitelendirir. “Sessiz yıllar” vurgusu bu dönem kadın hareketi tarihi ile ilgili az çalışma yapılmasına sebep olmuştur. Fakat yakın zamanda kadın hareketi tarihi alanında iki dalga arasındaki döneme yönelik akademik ilgi artmıştır. Bu makale İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan 1960’taki askeri darbeye kadar geçen dönemdeki en etkili fakat hakkında en az akademik çalışma yapılmış Yardım Sevenler Derneği’nin (YSD) tarihine odaklanarak bu yeni literatüre katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada feminist tarihyazımında baskın olan dalga anlatısına eleştirel bir yaklaşım getirilmiş ve “sessiz yıllar” tanımlamasının aksine, kadınların savaş sonrası dönemde de örgütlü yaşam içerisinde aktif olmaya devam ettikleri gösterilmiştir. YSD’nin tarihi, kadın hareketinin sosyal yardım anlayışında bir süreklilik olduğunu da göstermektedir. YSD, sosyal yardım politikalarının merkezinde bir kadın derneği olarak, kadınları sosyal yardım alanında politika yapma süreçlerine dahil etmiş, bir yandan da “emek mukabili yardım” anlayışıyla yoksul kadınlara iş imkanı yaratmıştır. YSD, kadınların örgütlü yaşam içerisindeki gücünü arttırmış, kadınların toplumsal konumlarını iyileştirmiş ve kadın hareketi tarihinin bütün kadın derneklerini dahil ederek daha kapsamlı bir şekilde ele alınması gerekliliğini göstermiştir.

Keywords

kadın hareketi tarihi dalga anlatısı Türkiye Yardım Sevenler Derneği sosyal yardım uygulamaları savaş sonrası dönem

Supporting Institution

Tübitak

Project Number

3501 Kariyer Geliştirme Programı- proje no:122K781

References

  • Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA): Siyasi Partiler Cumhuriyet Halk Partisi; Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı
  • Kadın Gazetesi (1948-1960)
  • Resmi Gazete
  • TBMM Tutanak Dergisi, 28.12.1947.
  • TBMM Albümü 1920-1950, Cilt 1.
  • TBMM Albümü 1950-1980, Cilt 2.
  • Türk Parlamento Tarihi II. Dönem 1923-1927, no:3.
  • Türk Parlamento Tarihi IX. Dönem 1950-1954, cilt: 7.
  • Yardım Sevenler Derneği Arşivi: 1928-1967 Türkiye Yardımsevenler Derneği, https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/255#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • 1975 Yılı Çalışma ve Hesap Raporu (1976) https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/8#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • 1976 Yılı Çalışma ve Hesap Raporu (Ankara: Nüve Matbaası, 1977). https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/12#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • 70 Yılın Öyküsü Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 1928-1998 (Ankara: Mars Ticaret ve Sanayi A.Ş, 1999). https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/document/274#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • Himâye-i Etfâl Kadın Yardım Cemiyeti Nizamnamesi, 1928. https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/document/1369#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Yardım Sevenler Derneği 1928-1955 Çalışmaları, https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/4#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Yardım Sevenler Derneği 1948 Yılı Çalışmaları, http://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/257#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Türkiye Yardım Sevenler Derneği (Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1960), https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/251#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Adak, Sevgi. “Yetmişli Yıllarda Kadın Hareketi: Yeni Bir Feminizmin Ayak Sesleri”, Türkiye’nin 1970’li Yılları. Yay. Haz. Mete Kaan Kaynar, 609-629. İstanbul: İletişim Yayınları, 2021.
  • Adak, Sevgi ve Selin Çağatay. “Revisiting Feminist Historiography on Women’s Activism in Turkey: Beyond the Grand Narrative of Waves”. Women’s History Review 5, 2023, 723-744.
  • Akal, Emel. Kızıl Feministler: Bir Sözlü Tarih Çalışması. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
  • Akın, Veysi. “Dr. M. Fuat ve Himaye-i Etfal Kadın Yardım Cemiyeti”, Kadınlar ve Türkiye Yardım Sevenler Derneği”, Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Yay. Haz. Elif Mahir Metinsoy, 19-37. Ankara: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 2018.
  • Akkaya, Gülfer. Sanki Eşittik: 1960-1970’li Yıllarda Devrimci Mücadelenin Feminist Sorgusu. İstanbul: Kumbara Sanat Yayınları, 2011.
  • Arat, Yeşim. “Toward A Democratic Society: The Women’s Movement in Turkey in the 1980s”. Women’s Studies International Forum 17 (2-3), 1994, 241-248.
  • Ardıç, N. “Cumhuriyetten Sonra Kurulan Kadın Dernekleri”, Atatürk ve Kadın Hakları Kadın Dernekleri Federasyonu ve Gönüllü Kuruluşlar, 194-204. Ankara: Türk Ticaret Bankası, 1983.
  • Aydın, Abdullah ve Murat Yıldız. “1950-1960 Döneminde Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme”. Yasama Dergisi 33, 2016, 50-67.
  • Azak, Umut ve Henk de Smaele. “National and Transnational Dynamics of Women’s Activism in Turkey in the 1950s and 1960s: The Story of the ICW Branch in Ankara”. Journal of Women’s History 3, 2016, 41-65.
  • Baron, Beth. “Women’s Voluntary Social Welfare Organizations in Egypt”, Gender, Religion and Change in the Middle East. Yay. Haz. Inner Marie Okkenhaug ve Ingvild Flaskerud, 85-102. Oxford ve New York: Berg, 2005.
  • Beaumont, Caitriona. Housewives and Citizens: Domesticity and the Women’s Movement in England, 1928-1964. Manchester: Manchester University Press, 2016.
  • Buğra, Ayşe. Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008. Cumhuriyete Kanat Gerenler Belgeseli TRT2 Melahat Özbudun Bölümü, https://www.youtube.com/ watch?v=_ifrtUgAPYg.”
  • Çağatay, Selin. “The Politics of Gender And the Making of Kemalist Feminist Activism In Contemporary Turkey (1946-2011)”. Doktora Tezi, Central European University, 2017.
  • Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları, 1994.
  • Çayırcıoğlu, Duygu. “1960’ların ve 1970’lerin Kadın Edebiyatçılarında Ön-Feminizm”. Birikim 328, 329, Ağustos Eylül 2016, 141-150.
  • ---------------------. Kadınca Bilmeyişlerin Sonu: 1960-1980 Döneminde Feminist Edebiyat. İstanbul: İletişim Yayınları, 2022.
  • Çoğun, Sezen. “Türk Basınında Kadın Gazetesi’nin Yeri”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2003.
  • Davaz, Aslı. Eşitsiz Kızkardeşlik: Uluslararası ve Ortadoğu Kadın Hareketleri, 1935 Kongresi ve Türk Kadın Birliği. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2014.
  • Dişbudak, Müge. “Türk Kadınlar Birliği”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
  • Ecevit, Yıldız. “Women’s Rights, Women’s Organizations and the State”, Human Rights in Turkey. Yay. Haz. Zehra Arat, 187-201. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001.
  • Ediz, Zerrin. “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’deki Kadın Örgütlenmeleri: Kadın Hakları Açısından Bir İnceleme (1923-1993)”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1994.
  • Evans, Elisabeth. ve Prudence Chamberlain. “Critical Waves: Exploring Feminist Identity, Discourse and Praxis in Western Feminism, Social Movement Studies”. Social Movement Studies 4, 2014, 396-409.
  • Fenik, Mümtaz Faik. “Kadınlar Birliğinin Seçim faaliyeti” Zafer, 20 Şubat 1950.
  • Güngör, Melike. “Women’s Writings Under State Feminism In Turkey: An Analysis “Kadın Gazetesi” From 1947 to 1960”. Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, 2016.
  • Hansu, Selva. “Bir Cumhuriyet Kuruluşu: Türkiye Yardım Sevenler Derneği’nin Kuruluş Öyküsü” https://www.academia.edu/36506207/Bir_Cumhuriyet_Kurulu%C5%9Fu_T%C3%BCrkiye_ Yard%C4%B1m_Sevenler_Derne%C4%9Finin_Kurulu%C5%9F_%C3%96yk%C3%BCs%C3%BC
  • Himâye-i Etfâl Kadın Yardım Cemiyeti Nizamnamesi. Ankara: Hakimiyet-i Milliye Matbaası, 1931. İşat, Ceren. “Türk Kadınlar Birliğinde Devlet ve Sınıf İlişkileri”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
  • Kaftan, Gizem. “The Turkish Women’s Movement in Abeyance”. Journal of International Women’s Studies 6, 2020, 181-192.
  • Kaplan, Leyla. Cemiyetlerde ve Siyasî Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960). Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 1998.
  • Karabulut, Sezen. “1950’lerde Kadının Sosyalleşmesinde Basının Önemi: “Kadın Gazetesi Örneği””. Belgi 1, 2011, 87-97.
  • Kılıç, Zülal. “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Kadın Hareketine Genel Bir Bakış”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Yay. Haz. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, 550-590. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
  • Korkmaz, Hacer. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında (1941) Yardım Sevenler Cemiyeti ve Mevhibe İnönü’nün Çalışmaları”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 27, Haziran 2016, 431-442.
  • Laughlin, Kathleen A. ve Jacqueline L. Castledine. Yay. Haz. Breaking the Wave: Women, Their Organizations, and Feminism, 1945-1985. Routledge, 2010.
  • Metinsoy, Elif Mahir. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yardım Kurumları, Kadınlar ve Türkiye Yardım Sevenler Derneği”, Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Yay. Haz. Elif Mahir Metinsoy, 39-93. Ankara: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 2018.
  • ----------------------. Yay. Haz. Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. İstanbul: Türkiye Yardım Sevenler Derneği Yayınevi, 2008.
  • Metinsoy, Murat. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Yardım Sevenler Cemiyeti: Ankara’dan Türkiye’ye Yayılan Sivil Toplum Seferberliği”, Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Yay. Haz. Elif Mahir Metinsoy, 95-143. Ankara: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 2018.
  • Okutan, Birsen Banu. “Woman And Nation In Turkey: Kadın Gazetesi (1947-1950) And Kadın Sesi (1957-1960)”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2007.
  • Onur, Elif. “1950’lerde Türkiye’de Kadının Sosyal Statüsü”. Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, 2019.
  • Parmaksız, Pınar Melis Yelsalı. Türkiye’nin Modernleşmesinde Kadınlar, 1839’dan Günümüze. İstanbul: İmge Yayınevi, 2017.
  • Sancar, Serpil. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
  • Saracel, Nüket. Sosyal Yardım ve Hizmet Kuruluşlarının Sosyal Politikası ve Türkiye Yardım Sevenler Derneği Uygulaması. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 1997.
  • Sarıtaş, Ezgi ve Yelda Şahin Akıllı, “Ellili Yıllarda Kadın Hareketi”, Türkiye’nin 1950’li Yılları. Yay. Haz. Mete Kaan Kaynar, 627-666. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
  • -----------------------. “Altmışlı Yıllarda Kadın Hareketi: Süreklilikler, Kopuşlar ve Çeşitlenme”. Türkiye’nin 1960’li Yılları. Yay. Haz. Mete Kaan Kaynar, 727-758. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
  • ------------------------. “Rethinking the ‘Barren’ Decades of Women’s Movement in Turkey: Collective Memory and Intergenerational Conflicts”. Diyâr 1, 2023, 46-71.
  • Sarıyar, Canan. “Demokrat Parti Döneminde Kadın Gazetesi (1950-1960)”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2018.
  • Sözaldı, Fadime. “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Kamu Hizmeti Gören Kuruluşlara Bir Örnek Olarak Yardım Sevenler Derneği ve Faaliyetleri (1939-1945)”. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2019.
  • Sular, Sibel Servet. “Kadın Gazetesi’nde Kadın İmgesi (1947-1979)”. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, 2019.
  • Tatlı, Canan. “Demokrat Parti Döneminde Toplumsal ve Siyasal Hayatta Kadın”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2008.
  • Tekeli, Şirin. “1980’ler Türkiyesi’nde Kadınlar”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. Yay. Haz. Şirin Tekeli, 15-49. İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
  • ---------------. “Birinci ve İkinci Dalga Feminist Hareketlerin Karşılaştırmalı İncelemesi Üzerine Bir Deneme”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Yay. Haz. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, 337-346. İstanbul: Tarih Vakfı, 1998.
  • Timuroğlu, Senem. “Artık Adını Koyalım: Feminist Edebiyatımızın Köşe Taşları”. K24 8 Mart 2017. Utkugün, Ceren ve Şaban Ortak. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Yardım Sevenler Cemiyeti’nin Milli Müdafaa Hizmetlerine Yardım Faaliyetleri”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2, 2019, 461-477.
  • Ünal, Birsen. “Türk Kadınlığı İçin Çağdaş Bir Adım: Kadın Gazetesi (1947-1951)”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010.
  • Van Os, Nicole A. N.M. “Ottoman Muslim and Turkish Women In An International Context”. European Review 3, 2005, 459-479.
  • ---------------------. Feminizm, Hayırseverlik ve Vatanseverlik: Osmanlı İmparatorluğunda Kadınların Örgütlü Yaşamı. İstanbul: Alfa, 2023.
  • Wright, V. “Women’s Organizations and Feminisms in Interwar Scotland”. Doktora Tezi, University of Glasgow, 2008.
  • Yaraman, Ayşegül. “Durgunluk Döneminde Cüretkâr Talepler: Kadın Gazetesi”. Toplumsal Tarih 3, 2001, 36-41.
  • ---------------------. Bir Demokrasi Tartışması: Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili (1935-1999). İstanbul: Bağlam Yayınları, 1999.
  • Yaraman-Başbuğu, Ayşegül. Elinin Hamuruyla Özgürlük/Resmi Tarihten Kadın Tarihine. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1992.
  • Yılmaz, Buket. “1950-1960 Döneminde Türkiye’de Kadın Giyinme Davranışının Dönüşümü”. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, 2010.
  • Yücekök, Ahmet N. Türkiye’de Dernek Gelişimleri (1946-1968). Ankara: Sevinç, 1972. Matbaası. Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.

The Post-War Period in the History of the Women’s Movement and Turkish Philanthropic Association (1945-1960)

Year 2023, Issue: 3, 28 - 51, 26.12.2023

Özlem Dilber

Abstract

The scholarship in Turkey divided the history of the women’s movement into a first and a second wave, and it labeled the decades between the two waves (1935 to 1980) as “silent years”. This label arguably retarded the development of scholarly interest in these decades. On the other hand, recent years saw the appearance of new studies focusing on this neglected era. This article attempts to contribute to this new literature by concentrating on the history of one of the most influential but least studied women’s associations, the Turkish Philanthropic Association (TPA), from World War II to the military coup in 1960. To that end, it develops a critical approach towards the wave narrative, which dominated feminist historiography. In contrast with the “silent years” conception, the article shows that women continued to be active in associational life in the post-war period. The history of TPA also illustrates the elements of continuity in social assistance with the earlier phases of the women’s movement. As a women’s association at the center of social assistance policies, TPA helped women affect the policy-making processes in the field of social service and, at the same time, created job opportunities for poor women with its “aid in return for work” projects. In all these activities, TBA empowered women in the public sphere and improved their social status, proving that the history of the women’s movement deserves a more comprehensive treatment that. includes all women’s associations.

Keywords

women’s movement history wave narrative Turkish Philanthropic Association social assistance applications the post-war period

Project Number

3501 Kariyer Geliştirme Programı- proje no:122K781

References

  • Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA): Siyasi Partiler Cumhuriyet Halk Partisi; Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı
  • Kadın Gazetesi (1948-1960)
  • Resmi Gazete
  • TBMM Tutanak Dergisi, 28.12.1947.
  • TBMM Albümü 1920-1950, Cilt 1.
  • TBMM Albümü 1950-1980, Cilt 2.
  • Türk Parlamento Tarihi II. Dönem 1923-1927, no:3.
  • Türk Parlamento Tarihi IX. Dönem 1950-1954, cilt: 7.
  • Yardım Sevenler Derneği Arşivi: 1928-1967 Türkiye Yardımsevenler Derneği, https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/255#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • 1975 Yılı Çalışma ve Hesap Raporu (1976) https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/8#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • 1976 Yılı Çalışma ve Hesap Raporu (Ankara: Nüve Matbaası, 1977). https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/12#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • 70 Yılın Öyküsü Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 1928-1998 (Ankara: Mars Ticaret ve Sanayi A.Ş, 1999). https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/document/274#?c=0&m=0&s=0&cv=0.
  • Himâye-i Etfâl Kadın Yardım Cemiyeti Nizamnamesi, 1928. https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/document/1369#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Yardım Sevenler Derneği 1928-1955 Çalışmaları, https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/4#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Yardım Sevenler Derneği 1948 Yılı Çalışmaları, http://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/257#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Türkiye Yardım Sevenler Derneği (Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1960), https://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/ document/251#?c=0&m=0&s=0&cv=0
  • Adak, Sevgi. “Yetmişli Yıllarda Kadın Hareketi: Yeni Bir Feminizmin Ayak Sesleri”, Türkiye’nin 1970’li Yılları. Yay. Haz. Mete Kaan Kaynar, 609-629. İstanbul: İletişim Yayınları, 2021.
  • Adak, Sevgi ve Selin Çağatay. “Revisiting Feminist Historiography on Women’s Activism in Turkey: Beyond the Grand Narrative of Waves”. Women’s History Review 5, 2023, 723-744.
  • Akal, Emel. Kızıl Feministler: Bir Sözlü Tarih Çalışması. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
  • Akın, Veysi. “Dr. M. Fuat ve Himaye-i Etfal Kadın Yardım Cemiyeti”, Kadınlar ve Türkiye Yardım Sevenler Derneği”, Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Yay. Haz. Elif Mahir Metinsoy, 19-37. Ankara: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 2018.
  • Akkaya, Gülfer. Sanki Eşittik: 1960-1970’li Yıllarda Devrimci Mücadelenin Feminist Sorgusu. İstanbul: Kumbara Sanat Yayınları, 2011.
  • Arat, Yeşim. “Toward A Democratic Society: The Women’s Movement in Turkey in the 1980s”. Women’s Studies International Forum 17 (2-3), 1994, 241-248.
  • Ardıç, N. “Cumhuriyetten Sonra Kurulan Kadın Dernekleri”, Atatürk ve Kadın Hakları Kadın Dernekleri Federasyonu ve Gönüllü Kuruluşlar, 194-204. Ankara: Türk Ticaret Bankası, 1983.
  • Aydın, Abdullah ve Murat Yıldız. “1950-1960 Döneminde Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme”. Yasama Dergisi 33, 2016, 50-67.
  • Azak, Umut ve Henk de Smaele. “National and Transnational Dynamics of Women’s Activism in Turkey in the 1950s and 1960s: The Story of the ICW Branch in Ankara”. Journal of Women’s History 3, 2016, 41-65.
  • Baron, Beth. “Women’s Voluntary Social Welfare Organizations in Egypt”, Gender, Religion and Change in the Middle East. Yay. Haz. Inner Marie Okkenhaug ve Ingvild Flaskerud, 85-102. Oxford ve New York: Berg, 2005.
  • Beaumont, Caitriona. Housewives and Citizens: Domesticity and the Women’s Movement in England, 1928-1964. Manchester: Manchester University Press, 2016.
  • Buğra, Ayşe. Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008. Cumhuriyete Kanat Gerenler Belgeseli TRT2 Melahat Özbudun Bölümü, https://www.youtube.com/ watch?v=_ifrtUgAPYg.”
  • Çağatay, Selin. “The Politics of Gender And the Making of Kemalist Feminist Activism In Contemporary Turkey (1946-2011)”. Doktora Tezi, Central European University, 2017.
  • Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları, 1994.
  • Çayırcıoğlu, Duygu. “1960’ların ve 1970’lerin Kadın Edebiyatçılarında Ön-Feminizm”. Birikim 328, 329, Ağustos Eylül 2016, 141-150.
  • ---------------------. Kadınca Bilmeyişlerin Sonu: 1960-1980 Döneminde Feminist Edebiyat. İstanbul: İletişim Yayınları, 2022.
  • Çoğun, Sezen. “Türk Basınında Kadın Gazetesi’nin Yeri”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2003.
  • Davaz, Aslı. Eşitsiz Kızkardeşlik: Uluslararası ve Ortadoğu Kadın Hareketleri, 1935 Kongresi ve Türk Kadın Birliği. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2014.
  • Dişbudak, Müge. “Türk Kadınlar Birliği”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
  • Ecevit, Yıldız. “Women’s Rights, Women’s Organizations and the State”, Human Rights in Turkey. Yay. Haz. Zehra Arat, 187-201. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001.
  • Ediz, Zerrin. “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’deki Kadın Örgütlenmeleri: Kadın Hakları Açısından Bir İnceleme (1923-1993)”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1994.
  • Evans, Elisabeth. ve Prudence Chamberlain. “Critical Waves: Exploring Feminist Identity, Discourse and Praxis in Western Feminism, Social Movement Studies”. Social Movement Studies 4, 2014, 396-409.
  • Fenik, Mümtaz Faik. “Kadınlar Birliğinin Seçim faaliyeti” Zafer, 20 Şubat 1950.
  • Güngör, Melike. “Women’s Writings Under State Feminism In Turkey: An Analysis “Kadın Gazetesi” From 1947 to 1960”. Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, 2016.
  • Hansu, Selva. “Bir Cumhuriyet Kuruluşu: Türkiye Yardım Sevenler Derneği’nin Kuruluş Öyküsü” https://www.academia.edu/36506207/Bir_Cumhuriyet_Kurulu%C5%9Fu_T%C3%BCrkiye_ Yard%C4%B1m_Sevenler_Derne%C4%9Finin_Kurulu%C5%9F_%C3%96yk%C3%BCs%C3%BC
  • Himâye-i Etfâl Kadın Yardım Cemiyeti Nizamnamesi. Ankara: Hakimiyet-i Milliye Matbaası, 1931. İşat, Ceren. “Türk Kadınlar Birliğinde Devlet ve Sınıf İlişkileri”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
  • Kaftan, Gizem. “The Turkish Women’s Movement in Abeyance”. Journal of International Women’s Studies 6, 2020, 181-192.
  • Kaplan, Leyla. Cemiyetlerde ve Siyasî Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960). Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 1998.
  • Karabulut, Sezen. “1950’lerde Kadının Sosyalleşmesinde Basının Önemi: “Kadın Gazetesi Örneği””. Belgi 1, 2011, 87-97.
  • Kılıç, Zülal. “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Kadın Hareketine Genel Bir Bakış”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Yay. Haz. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, 550-590. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
  • Korkmaz, Hacer. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında (1941) Yardım Sevenler Cemiyeti ve Mevhibe İnönü’nün Çalışmaları”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 27, Haziran 2016, 431-442.
  • Laughlin, Kathleen A. ve Jacqueline L. Castledine. Yay. Haz. Breaking the Wave: Women, Their Organizations, and Feminism, 1945-1985. Routledge, 2010.
  • Metinsoy, Elif Mahir. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yardım Kurumları, Kadınlar ve Türkiye Yardım Sevenler Derneği”, Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Yay. Haz. Elif Mahir Metinsoy, 39-93. Ankara: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 2018.
  • ----------------------. Yay. Haz. Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. İstanbul: Türkiye Yardım Sevenler Derneği Yayınevi, 2008.
  • Metinsoy, Murat. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Yardım Sevenler Cemiyeti: Ankara’dan Türkiye’ye Yayılan Sivil Toplum Seferberliği”, Cumhuriyet’le Büyüyen Yardım Sevenler: Türkiye Yardım Sevenler Derneği. Yay. Haz. Elif Mahir Metinsoy, 95-143. Ankara: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, 2018.
  • Okutan, Birsen Banu. “Woman And Nation In Turkey: Kadın Gazetesi (1947-1950) And Kadın Sesi (1957-1960)”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2007.
  • Onur, Elif. “1950’lerde Türkiye’de Kadının Sosyal Statüsü”. Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, 2019.
  • Parmaksız, Pınar Melis Yelsalı. Türkiye’nin Modernleşmesinde Kadınlar, 1839’dan Günümüze. İstanbul: İmge Yayınevi, 2017.
  • Sancar, Serpil. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
  • Saracel, Nüket. Sosyal Yardım ve Hizmet Kuruluşlarının Sosyal Politikası ve Türkiye Yardım Sevenler Derneği Uygulaması. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 1997.
  • Sarıtaş, Ezgi ve Yelda Şahin Akıllı, “Ellili Yıllarda Kadın Hareketi”, Türkiye’nin 1950’li Yılları. Yay. Haz. Mete Kaan Kaynar, 627-666. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
  • -----------------------. “Altmışlı Yıllarda Kadın Hareketi: Süreklilikler, Kopuşlar ve Çeşitlenme”. Türkiye’nin 1960’li Yılları. Yay. Haz. Mete Kaan Kaynar, 727-758. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
  • ------------------------. “Rethinking the ‘Barren’ Decades of Women’s Movement in Turkey: Collective Memory and Intergenerational Conflicts”. Diyâr 1, 2023, 46-71.
  • Sarıyar, Canan. “Demokrat Parti Döneminde Kadın Gazetesi (1950-1960)”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2018.
  • Sözaldı, Fadime. “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Kamu Hizmeti Gören Kuruluşlara Bir Örnek Olarak Yardım Sevenler Derneği ve Faaliyetleri (1939-1945)”. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2019.
  • Sular, Sibel Servet. “Kadın Gazetesi’nde Kadın İmgesi (1947-1979)”. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, 2019.
  • Tatlı, Canan. “Demokrat Parti Döneminde Toplumsal ve Siyasal Hayatta Kadın”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2008.
  • Tekeli, Şirin. “1980’ler Türkiyesi’nde Kadınlar”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. Yay. Haz. Şirin Tekeli, 15-49. İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
  • ---------------. “Birinci ve İkinci Dalga Feminist Hareketlerin Karşılaştırmalı İncelemesi Üzerine Bir Deneme”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Yay. Haz. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, 337-346. İstanbul: Tarih Vakfı, 1998.
  • Timuroğlu, Senem. “Artık Adını Koyalım: Feminist Edebiyatımızın Köşe Taşları”. K24 8 Mart 2017. Utkugün, Ceren ve Şaban Ortak. “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Yardım Sevenler Cemiyeti’nin Milli Müdafaa Hizmetlerine Yardım Faaliyetleri”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2, 2019, 461-477.
  • Ünal, Birsen. “Türk Kadınlığı İçin Çağdaş Bir Adım: Kadın Gazetesi (1947-1951)”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010.
  • Van Os, Nicole A. N.M. “Ottoman Muslim and Turkish Women In An International Context”. European Review 3, 2005, 459-479.
  • ---------------------. Feminizm, Hayırseverlik ve Vatanseverlik: Osmanlı İmparatorluğunda Kadınların Örgütlü Yaşamı. İstanbul: Alfa, 2023.
  • Wright, V. “Women’s Organizations and Feminisms in Interwar Scotland”. Doktora Tezi, University of Glasgow, 2008.
  • Yaraman, Ayşegül. “Durgunluk Döneminde Cüretkâr Talepler: Kadın Gazetesi”. Toplumsal Tarih 3, 2001, 36-41.
  • ---------------------. Bir Demokrasi Tartışması: Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili (1935-1999). İstanbul: Bağlam Yayınları, 1999.
  • Yaraman-Başbuğu, Ayşegül. Elinin Hamuruyla Özgürlük/Resmi Tarihten Kadın Tarihine. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1992.
  • Yılmaz, Buket. “1950-1960 Döneminde Türkiye’de Kadın Giyinme Davranışının Dönüşümü”. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, 2010.
  • Yücekök, Ahmet N. Türkiye’de Dernek Gelişimleri (1946-1968). Ankara: Sevinç, 1972. Matbaası. Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
There are 75 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Gender History
Journal Section Research Articles
Authors

Özlem Dilber 0000-0001-6025-1563

Project Number 3501 Kariyer Geliştirme Programı- proje no:122K781
Publication Date December 26, 2023
Published in Issue Year 2023 Issue: 3

Cite

APA Dilber, Ö. (2023). Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960). Toplumsal Tarih Akademi(3), 28-51.
AMA Dilber Ö. Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960). TT Akademi. December 2023;(3):28-51.
Chicago Dilber, Özlem. “Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem Ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960)”. Toplumsal Tarih Akademi, no. 3 (December 2023): 28-51.
EndNote Dilber Ö (December 1, 2023) Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960). Toplumsal Tarih Akademi 3 28–51.
IEEE Ö. Dilber, “Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960)”, TT Akademi, no. 3, pp. 28–51, December 2023.
ISNAD Dilber, Özlem. “Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem Ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960)”. Toplumsal Tarih Akademi 3 (December 2023), 28-51.
JAMA Dilber Ö. Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960). TT Akademi. 2023;:28–51.
MLA Dilber, Özlem. “Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem Ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960)”. Toplumsal Tarih Akademi, no. 3, 2023, pp. 28-51.
Vancouver Dilber Ö. Kadın Hareketi Tarihinde Savaş Sonrası Dönem ve Yardım Sevenler Derneği (1945-1960). TT Akademi. 2023(3):28-51.
 Download Cover Image

Greetings with Our Fifth Issue!

We are delighted to present the latest issue of Toplumsal Tarih Akademi journal. This issue marks the fifth since the journal began its journey in December 2022, but it stands out as the first to not center around a thematic dossier. It also represents our initial experience transitioning from editorial assistants to full editors of the journal. We ask for your forgiveness in advance for any shortcomings.

We extend our gratitude to our former editors, Yaşar Tolga Cora and Nurşen Gürboğa, who rapidly transformed the journal into one of the key publications of the History Foundation. We also thank the former President of the History Foundation and the journal’s former editor-in-chief, Mehmet Ö. Alkan, for his pioneering role in launching the journal. We are fully aware of the responsibility placed on our shoulders to carry the journal forward. With the support of our Editorial Board members and an expanding team of editors, we aim to fulfill this responsibility to the best of our ability.

At this point, we wish to thank our new section editors, who took on the responsibility of shaping the journal with us at the September 2024 Editorial Board meeting, marking the transition in the journal’s management. Our thanks go to Gülhan Balsoy and Cihangir Gündoğdu, who joined as book review editors, and Deniz Türker, who is now overseeing the document review section. We are immensely grateful for their energetic contributions to the process. While Nurşen Gürboğa has passed on the role of editor to us, she continues as the journal’s editor-in-chief. Her guidance and the bridges she builds with the History Foundation’s administration are invaluable to us. We also extend our gratitude to Emre Erkan, our Turkish language editor, who worked meticulously and swiftly to prepare articles for publication, and to our layout editor, Aşkın Yücel Seçkin, for her careful and prompt efforts. Our heartfelt thanks also go to our anonymous referees, the unseen heroes who guide our authors through their revisions.

Our decision to produce this issue with free-topic articles, coupled with changes in our management structure during the process, resulted in some delays. We are particularly grateful to our authors for their patience and understanding.

This issue features four research articles, three document reviews, four book reviews, and an obituary. Let us first introduce the research articles in our fifth issue. The first, authored by Nurhan Davutyan, is titled “The Ottoman Moratorium of 1875 could have been Prevented.” This study provides a fresh perspective on the developments leading to the establishment of the Ottoman Public Debt Administration, which violated the fiscal sovereignty of the Ottoman Empire. Drawing on extensive resources and statistical analysis, Davutyan argues that financial measures proposed by Mehmed Emin Ali Pasha in 1867 could have averted the moratorium if implemented earlier, rather than in 1879.

The second article is a collaborative work by Murat Tülek, Jean-François Pérouse, and Funda Ferhanoğlu, titled “Jacques Pervititch before 1922.” This detailed study focuses on the early life and career of Pervititch, a pivotal figure in Istanbul’s cartographic history, before he began creating insurance maps of the city. Rich with visual materials, including one featured on our cover, the article offers valuable insights into Pervititch’s family life, professional development, and early maps.

Our third research article, “Governing the Exception, Negotiating Justice: The Law of the Mountains, Feud Settlements, and Hybrid Punishments in Shkodra,” takes us to the Albanian lands of the late Ottoman period. In this study, Ebru Aykut examines Ottoman governance strategies amidst local mountain laws and centralization efforts. By applying Michel Foucault’s concept of governmentality to a series of cases, the article sheds light on fascinating historical events in Shkodra, offering a rewarding read for our audience.

The fourth article bridges natural history and historical research. Titled ““Why the Cormorant?” A 19th-Century Ottoman Intellectual's Perspective on the Lexical History of Karabatak,” Tarkan Murat Akkaya analyzes an 1899 newspaper article on the cormorant bird. This engaging piece explores the origins of bird names, contributing a unique perspective to the field of nomenclature, specifically regarding the cormorant.

Under the editorial guidance of Deniz Türker, our document review section aims to draw attention to overlooked historical documents and present creative interpretations of them. Filiz Yazıcıoğlu’s study highlights the significance of petitions as sources, examining those written by a telegraph operator, Mehmet Tevfik Bey, during the reign of Abdul Hamid II. Mertkan Karaca reviews a 1909 article by Halil Edhem Bey, brother of Osman Hamdi Bey, shedding light on the history of the Imperial Museum, now the Istanbul Archaeological Museum. Aysel Yıldız examines two letters that narrate the remarkable life of a Janissary, İbrahim Ben Ali, born in Istanbul in 1756, who endured captivity in Russia and eventually emigrated to the United States.

Our book review section, edited by Gülhan Balsoy and Cihangir Gündoğdu, features analyses of recent publications focusing on various periods of Ottoman and Republican history. Ekrem Yener reviews Ümit Kurt’s Kanun ve Nizam Dairesi’nde Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması, while Melis Cankara critiques Uğur Zekeriya Peçe’s Island and Empire: How Civil War in Crete Mobilized the Ottoman World. Ayşe Hilal Uğurlu examines Ali Akyıldız’s Mabeyn-i Hümayun: Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi, and Numan Deniz discusses Nir Shafir’s The Order and Disorder of Communication: Pamphlets and Polemics in Seventeenth-Century Ottoman Empire.

Finally, our obituary section commemorates historian, teacher, and writer Necdet Sakaoğlu, known for his work on local, urban, Seljuk, Ottoman, and educational history. Fahri Aral honors his memory with a heartfelt piece.

According to our Editorial Board's decision, the journal will now publish themed issues in June and open-call issues in December. We encourage you to follow the calls for papers announced on DergiPark and the History Foundation’s website. The deadline for submissions to our December 2025 issue is June 15, 2025, through the DergiPark system.

We value the development of social historiography and the creation of platforms for free and critical thought, especially for publishing high-quality Turkish articles. Toplumsal Tarih Akademi aims to combine the History Foundation’s long-standing tradition of critical publishing with the international standards of academic publishing. To this end, we are actively pursuing the indexing of our journal in national and international databases. Your constructive criticism and contributions are vital to us, and we eagerly await your feedback.

Enjoy reading and have a wonderful year ahead.

Editors of Toplumsal Tarih Akademi
Firuzan Melike Sümertaş & Sırrı Emrah Üçer