Manuscript and Print in the Islamic Tradition

Year 2024, Issue: 4, 190 - 193, 30.06.2024

Elif Sezer-aydinli

Abstract

Elizabeth Eisenstein 1979 yılında yayınlandıktan sonra önemli yankı bulan Erken Modern Avrupa’da Matbaa Devrimi (The Printing Revolution in Early Modern Europe) kitabında, 15.yy’dan itibaren hem başat kitap üretim teknolojisi hem de temel bilgi aktarım ve iletişim aracı haline gelen matbaanın Avrupa kültüründe adeta bir devrim etkisi yarattığını söyler. Bugün bu söylem bazı yönlerden eleştiriliyor olsa bile Avrupa sosyal ve entelektüel tarihinde matbaanın yarattığı etki fazlasıyla çarpıcıdır. Bu çarpıcı etkinin İslam kültüründe görülmemesi ve matbaa teknolojisinin Avrupa’ya kıyasla iki buçuk yüzyıl kadar geç kullanılmaya başlanması bir ‘geç kalmışlık’ söylemine neden olmuştur. Geç kalmışlığın nedenleri olarak da Müslümanların teknolojik yetersizliği, müstensih ve hattatların işlerinden olma kaygıları, ulemanın dini nedenlerle matbaayı desteklememesi gibi gerekçeler öne sürülmüştür. Bugün bu açıklamaların kaynaksız, anakronik ve Avrupa-merkezci açıklamalar olduğu kabul edilse bile matbaanın Müslümanlar tarafından bilindiği halde neden geç kullanıldığı ve Avrupa ile aynı etkiyi yaratmadığı sorusu hala verimli bir tartışma zemini sağlamaktadır. Bu zeminde, editörlüğünü Scott Reese’in yaptığı Manuscript and Print in the Islamic Tradition başlıklı derleme, eski bir soruya farklı coğrafyalar ve kültürel dinamikler üzerinden yeni cevaplar üreterek matbaa çalışmalarına önemli bir katkı sunmaktadır.

Keywords

manuscipt, print, islamic book tradition