TURGUTLU YUKARI BOZKIR KÖYÜ EVLERİ VE KORUMA SORUNLARI

Yıl 2017, Sayı: 16, 163 - 178, 01.09.2017

Gülser Özgökçeler Karaman Eti Akyüz Levi

https://doi.org/10.22520/tubaked.2017.16.008

Öz

Tarımın önemini yitirmesi ve değişen yaşam koşullarına bağlı olarak köyden kente göç, kırsal alanlardaki geleneksel evlerin kullanılmayarak hızla yok olmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda sözkonusu yapıların belgelenmesi ve yaşatılarak korunmasına ilişkin modeller geliştirilmesi giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu çalışmada Manisa’nın Turgutlu ilçesine bağlı dağ köylerinden Turgutlu-Ören-Karaköy aksında, Turgutlu’ya 9 km. uzaklıkta konumlanan Yukarı Bozkır Köyü ele alınmaktadır. Yörük köyü olan geçimi tarım ve hayvancılığa dayalı yerleşimde yapıların genelini evler oluşturmakta, ayrıca bir cami, çeşme ve kahvehane bulunmaktadır. Evler, genellikle iki katlı, alt katları ahır ve depo; üst katları yaşam mekânı niteliğindedir. Yerleşimde başlıca ev tipleri olarak, dış ve orta sofalı evler görülmektedir. Evlerin yapım sistemi incelendiğinde, bazılarının yığma, bazılarının ise karma alt katı yığma, üst katı ahşap karkas olduğu görülmektedir.Evlerin bir kısmı sürekli, ancak çoğunluğu geçici olarak kullanılmakta olup, bazıları da terk edilmiştir. Bu durum dokunun sürdürülebilirliği açısından tehdit oluşturmaktadır. Ayrıca geleneksel yapılara niteliksiz müdahalelerin yapılması ve yeni yapımlarda geleneksele duyarlılığın yeterli düzeyde olmaması özgün kimliği zedeleyen nedenler arasındadır. Yukarı Bozkır Evlerinde özgünlüğü bozan müdahaleler kapsamında kısmi yeniden yapım, özgün mimari ögelerin kaybı, özgününe uygun olmayan değişimler belirtilebilir.Çalışmada alan çalışmaları, anket çalışması ve literatür taraması ışığında yerleşimin belgelenmesi, değerlendirilmesi, geleceğine yönelik dokusal ve odaksal bağlamda önerilerin geliştirilmesi yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Turgutlu, Yukarı Bozkır, kırsal ev, kırsal kalkınma, koruma.

TURGUTLU YUKARI BOZKIR VILLAGE HOUSES AND CONSERVATION PROBLEMS

Öz

The migration from villages to cities depending on decrease in agricultural economy and changes in living conditions leads to the non-use and rapid disappearance of the traditional houses in rural areas. In this context, development of models to document the buildings concerned and to conserve them through preservation is gradually becoming more and more important. The Yukarı Bozkır Village, located at a distance of 9 km to Turgutlu on the road of Turgutlu-Ören-Karaköy, out of the mountain villages affiliated to Turgutlu district of Manisa is addressed in this study. Houses make up the generality of the buildings in the settlement, which is a Yuruk village and whose livelihood is based on agriculture and animal husbandry; furthermore, a mosque, a fountain and a coffee house are available. The houses are generally two storey and their downstairs qualifies as a stable and a depot while their upstairs as the living space. Houses with an outer sofa and a central sofa are seen as the main typology in the settlement. When construction system of the houses is investigated, we can see that some houses are masonry and some of them are composite the downstairs is masonry, the upstairs is timber frame . Whereas some of the houses are constantly used, the majority are temporarily used and some are abandoned. This situation poses a threat to sustainability of the fabric. In addition, the unqualified interventions in traditional buildings and the inadequate level of sensitivity to the traditional in new constructions are among the reasons which damage the original identity. Partial reconstruction, the loss of the original architectural elements and alterations which are not faithful to originality can be stated within the scope of the interventions which causes loss of identity in the Houses of Yukarı Bozkır. The study encompasses the documentation of the settlement, its evaluation, and the development of proposals related to the fabric and single buildings for its future in the light of the fieldwork and the literature review.

Anahtar Kelimeler

Turgutlu, Yukarı Bozkır, rural house, rural development, preservation

Kaynakça

• AKSOY, E., 1963. “Ortamekân: Türk sivil mimarisinde temel kuruluş prensibi”, Mimarlık ve Sanat 7-8: 39-92.
• AREL, A., 1982. Osmanlı Konut Geleneğinde Tarihsel Sorunlar, İzmir.
• CEYLAN, M. A., 2010. “Manisa-Uşak demiryolu ulaşımının yerleşme üzerine etkileri (I)”, Doğu Coğrafya Dergisi, 15 (23): 223-250.
• CEYLAN, M. A., 2010. “Manisa-Uşak demiryolu ulaşımının yerleşme üzerine etkileri (II)”, Marmara Coğrafya Dergisi, (21): 1-26.
• ELDEM, S. H., 1968. Türk Evi Plan Tipleri (2. Baskı), İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul.
• ELDEM, S. H., 1987. Türk Evi: Osmanlı Dönemi, cilt III, TAÇ Vakfı Yayınları, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• ESİN, E., 1976. “M.Ö. IX-VII. yüzyıl Uygur Köşklerinden Safranbolu ev mimarisine gelişme”, İTÜ MTRE Bülteni 2(5-6): 15-18.
• ICOMOS, 1999. Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü, Kültürel Miras Değeri Taşıyan Alanlarda Turizm Yönetimi. ICOMOS 12. Genel Kurulu. Meksika. www.icomos.org.tr/ Dosyalar/ICOMOSTR_0473172001407841550.pdf ICOMOS, 1999.
• Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü, ICOMOS 12. Genel Kurulu. Meksika. (Çev. Z. Ahunbay, 2011). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ ICOMOSTR_0901543001353670596.pdf
• KUBAN, D., 1975. “Türk Ev geleneği üzerine bazı gözlemler”, Sanat Tarihimizin Sorunları, İstanbul.
• NAGATA, Y., 1979. “16. yüzyılda Manisa Köyleri 1531 Tarihli Saruhan Sancağı’na ait bir tahrir defterini inceleme denemesi”, Tarih Dergisi, (32): 731-758.
• ÖZGÖKÇELER, G., 2014. “Turgutlu Dağ Köylerinin Tarihi Çevre Dokusu” (yayınlanmamış yüksek lisans tezi: Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Restorasyon Programı. İzmir.)
• Yukarı Bozkır Köyü Muhtarı Yusuf Aydoğmuş ile kişisel görüşme - 13.9.2017 Nurettin Özcan ile kişisel görüşme- 5.11.2015.