19.YÜZYILA AİT EL YAZMA BİR DUA KİTABI BAĞLAMINDA BÜYÜ-DİN İLİŞKİSİ

Yıl 2014, Sayı: 12, 109 - 143, 01.09.2014

H. Saim Parladır

Öz

Dini davranışın pratik ve transandantal boyutları çeşitli biçimlerde sosyal bilimsel araştırmaların konusunu oluştur¬ muştur. Bu boyutlar sosyal bilimlerde kutsal-dindışı bağlamında bu karşıtlığa denk düşen farklı kavramsallaştırmalar ile anlaşılmaya ve açıklanmaya çalışılmıştır. Bu kavramsallaştırmaların en yaygını, pratik olan boyutu büyüsel olanla bir tutmak ve bu minvalde din ile büyüyü birbirinden tamamen ayırmak biçiminde tezahür eder. Söz konusu ayrım özellikle geleneksel yaşam biçiminin ağır bastığı toplumlar için daha sık dile getirilir. Her ne kadar derin bir dönüşüm sürecinde olsa da, içinde bulunduğumuz coğrafya ve kültür için de benzer ayrımlar ve karşıtlaştırmalar yapmak mümkündür. Dinin pratik boyutu Türk kültüründe, tüm değişimlere rağmen, halen zengin bir nitelik arz etmektedir. Basım yayımın geliştiği çağdaş dönemde halk katında yaygın çeşitli dua kitaplarının varlığı da bu zengin niteliğin bir göstergesi olarak ele alınabilir. Bu tür eserlerin temel niteliği, halk dinselliğinin temel karakteristiği olan büyüsel mantığı ihtiva ediyor olmasıdır. Söz konusu edilen bu tür kaynakların eski örneklerini bulmak mümkündür. Ancak bu örnekler genellikle seçkin, kentli, okur-yazar kitleler için üretilmiştir. Halka hitap eden ve fakat modern öncesi döneme ait eserler bulmak ise daha zordur. Bu kapsamda bu çalışma, 19. yüzyılın başlarına tarihlenen, dualar ve tılsımlar içeren bir el yazması temelinde büyü-din ilişkilerini ve geleneksel dinselliğin büyüsel mantıkla ilişkisini tartışmaktadır. Çalışmanın temel argümanı ise büyü-din ilişkilerinin basit dikotomilerle ifade edilemeyecek kadar girift ve karmaşık olduğu yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Din, büyü, el yazması, dua, tılsım

MAGIC-RELIGION RELATIONSHIP IN THE CONTEXT OF A 19t h CENTURY RELIGIOUS MANUSCRIPT

Öz

The practical and transcendental aspects of religion have caught much attention in the works of social sciences. These aspects tried to be understood and explained in the context of the dichotomies such as sacred-profane. The most widespread of these comprehensions is the equation of practical to the magical hence differentiating it from the religious completely. This differentiation is likely to be seen much more applicable to the traditional societies. This comprehension is also applied to the culture of Turkey in spite of the transformation process which Turkey has been in. The practical aspect of religion in the Turkish culture poses a rich and plentiful characteristic despite the changes. The ever growing number of several religious books in the market regarding magical aspects displays this richness in the modern era. It is easy to find the renowned older examples of this genre of books in the libraries as manuscripts and in the market as printed exact copies . However these examples are in line with the urban, literate, elite culture and it is much harder to find examples monitoring the situation in the ordinary people lived in the past. In this regard this paper aims to scrutinize the relationship between magic and religion and the relationship between traditional reıligiosity and magical logic in special reference to a manuscript consisting of some religious invocations and magical talismans. The main argument of the paper is that the relationship between religion and magic is not a simple one to be described as a dichotomy despite this its very complicated and sophisticated

Anahtar Kelimeler

Religion, magic, manuscript, invocation, talisman

Kaynakça

• AKTAY, Yasin, 2000. Türk Dininin Sosyolojik İmkânı, İletişim Yayınları
• ARSLAN, Mustafa, 2004. Türk Popüler Dindarlığı, Dem Yayınları, İstanbul.
• CASSIRER, Ernst, 2005. Sembolik Formlar Felsefesi II. Mitik Düşünme, Çev. Milay Köktürk, Hece Yayınları, Ankara.
• DAVIS, K., 1948 Human Society, Macmillan, New York.
• EL-BÛNİ, Ahmed bn. Ali, 1979. Şems'ül-Maarif, Çev. Selahattin Alpay, Sedef Yayınevi, İstanbul.
• EL-HÜSEYNİ, Süleyman, 1990. Havas-ul Kur'an Kenz-ül Havas, Sadeleştiren Mustafa Varlı, Esma Yayınları, İstanbul.
• ELIADE, Mircea, 1994. Ebedi Dönüş Mitosu, Çev. Ümit Altuğ, İmge Kitabevi, Ankara.
• GIRARD, Rene, 2005. Günah Keçisi, Çev. Işık Ergüden, Kanat Yayın, İstanbul.
• HSU, L. , K. , 1952. Religion, Science and Human Crise, Routledge and Kegan Paul, London.
• LEVI-STRAUSS, Claude, 1993. Din ve Büyü, Çev. ve Der. Ahmet Güngören, Yol Yayınları, İstanbul.
• MALINOWSKI, Bronislaw, 1948. Magic, Science and Religion and Other Essays, Beacon Press, Boston, Massachusetts.
• MANDELBAUM, David G., 1966. Transcendental and Pragmatic Aspects of Religion, American Anthropologist, New Series, Vol. 68, No. 5, pp. 1174-1191. URL : http://www.jstor.org/ stable/671039 11/04/2015
• REDFIELD , Robert, 1956. Peasant Society and Culture an Anthropological Approach to Civilization, The University of Chicago Press, Chicago.