Elmalı Antalya Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri 2004

Yıl 2005, Sayı: 4, 111 - 129, 01.09.2005

A. Deniz Oktaç

Öz

Elmalı, Antalya ilinin 120 km kuzeybatısında, güneybatı Torosların üstünde, 1150 m yük­seklikte yer alır. Anadolu'yu Akdeniz'e bağla­yan ticaret yollan üstünde olması, bol su kay­nakları ve verimli toprakları nedeniyle tarih bo­yunca önemli bir yerleşim olmuştur. Kent, El­malı Dağının güney eteklerindeki geniş çanak­ta kurulmuştur. Bu çanakta bulunan Elmalı'nın geleneksel kent dokusu yedi mahalleye ayrıl­mıştır. Yeni kurulan iki mahalle kentin güne­yinde, daha düşük kademelerdeki eski bağ bölgesi içinde kalırGeleneksel Elmalı konutları açık sofa ve iç so­fa plan şemasına göre "zemin kat + bir" veya "iki katlı" olarak planlanmıştır. Konutlar zemin katta ahşap hatıllı taş duvarlı kârgir yığma, üst katta ahşap taşıyıcılı ve kerpiç veya yonga dol­gulu bağdadi olmak üzere karma sistemde yapılmıştır. Bazı geleneksel konutların cephe­leri sıvasız bırakılmıştır. Bu yapılarda ahşap karkas taşıyıcı sistemi görülebilmekledir.Elmalı geleneksel kent merkezindeki Fethiye Caddesi, Pınarbaşı, Hıdırlık ve Hacı Haliller so­kaklarının bir bölümünde envanter çalışması yapılmıştır. Çalışma 75 envanter formu, yakla­şık 3000 dijital film karesi. 72 yapının ön cep­he rölövesi ve 62 yapının plan krokisinin çizilmesiyle sona ermiştir.Elmalı kentsel kültür varlıkları envanter çalış­ması 2004 yılı Ağustos ve Eylül aylarında ya­pılmıştır Elmalı kentsel kültür varlıkları envan­ter çalışması Antalya Valiliği, Elmalı Kayma­kamlığı, Elmalı Belediyesi, Mimarlar Odası Antalya Şubesi, ÇEKÜL Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı ve Sel­çuk Üniversitesinin, Antalya'da İbradı ilçesin­de başlayan Alanya'da devam eden ve batıda Elmalı'dan Akdeniz'e inen büyük havza içinde geleneksel kültürü koruyarak kırsal göçü önle­mek amacıyla başlattığı uygulamalı büyük bir kalkınma projesinin Elmalı kentinde odaklanan parçasıdır ve adı geçen kurumlar tarafından desteklenmiştir. Elmalı kentsel kültür varlıkla­rı envanter çalışması daha sonra TÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Projesi kap­samına girmiştir.Alan çalışması 2005 yılında devam etmelidir. Elmalı'da yönetim ve halk kentin geleneksel dokusunun korunmasını istemekte ve bunun için çalışmaktadır. Belgeleme çalışması, onla­rın bu gayretlerine ve Elmalı kentinin var olan kültürel mirasının geleceğe taşınmasına yar­dımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Elmalı, geleneksel mimarlık, mahalle, sokak, cadde, konul, sofe, ahşap, taş, kerpiç

Elmalı Antalya Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri 2004

Öz

Elmalı is situated in the north-west of Antalya Province at a distance of 120 kms to the city, on the mountains of south-western Taurus, at an altitude of 1150 m. Due to being on the /unction of the trade routes connecting Anatolia to the Mediterranean, and having rich water sources and fertile soils, it has been an important settlement through out history. The town was founded in a wide basin at the southern skirts of Elmatt Mountain The traditional urban texture of Elmalı, situated in this basin, has been divided into seven neighborhoods founded. The two receniy foundead neighborhods to in the south of the town, are in the old orchard area of the lower levels. The traditional houses of Efmafi have been planned as two or three storey buildings in the form of open hall sofa and internal hail. The houses were built in a mixed system of construcian timber beam and stone masonry at the ground level, and timber fram filled with mudbrick or wood shavings at the upstairs. The elevations of some traditional houses were left without rendering and therefore, their timber framed structure can be seen.

Anahtar Kelimeler

Elmalı, traditional architecture, quarter, street, avenue, house, "sofa", timber, stone, mudbrick

Kaynakça

• AKARCA . Aşkıdıl 1972 Yunan Arkeofofsrnm Ana Çng'lerı I Şeh.r ve Savirüs' . Ankara Türk Tarih Kurumu.
• Antalya Valiliği 2000 Antalya 2000 II YıHığt. Antalya
• BAYBURTLUOGLU, CevOaı 2004 Lykia, Ankara: Suna • İnan Kıraç Akdenı? Medeniyetten Araşiırma Enstnüsü Yayım. Homer Knabevı ve Yayıncılık.
• BEAN. George E 1971 Journeys in Nourthern Lycıa 19651967, Wien 1999 fs*r Çağda L yk& Belgesi, çeviren Hande Kökten Istanbul Yay Matbaası.
• ÇELIK. Nevzat 2002 Taşların İlinde Likya. istanbul: Arkeolop ve Sanat Yayınlar ı
• EKIZ, Abdullah 2001 Dünden Bugüne Elmalı. Elmalı'yı Tanıtma ve Yardımlaşma Derneği. Antalya: Akdeniz Yayınları
• EVLİYA ÇELEBI 1971 Evliya Çe*eL> Seyahatnamesi XIII Içev Zuhuri Danışman). İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi
• KINAL, Fuıuran 1962 Esk. Anadolu Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• MANSEL. Arif Mü M 1963 Ege ve Yunan Tarih' Ankara. Türk Tarih Kurumu