Karaburun Yarımadası İzmir Kırsal Mimarlık Envanteri 2004 Yılı Çalışmaları: Çullu ve Hisarcık Köyleri

Yıl 2005, Sayı: 4, 161 - 186, 01.09.2005

Sedat Emir Zeynep Durmuş Arsan Nilgün Kiper

Öz

Karaburun Yarımadası İzmir Kırsal Mimarlık Envanteri projesi 2002 ve 2003 yıllarında yan­mada bütününde gerçekleştirilen alan araştırmalarının birikimine dayanmaktadır. 2004 yılın­dan başlayarak TÛBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Projesi kapsamında yürütülen bu projenin amacı Karaburun Yarımadasının kırsal yaşantıya dayalı tarihsel ve kültürel mirasını saptamak ve belgelemektir. Envanter çalışma­sının yapıldığı coğrafya yarımadanın Karaburun ilçe sınırları içinde kalan kısmıdır. Bu sınır için­de yer alan meskûn, yan-meskûn ve terkedil­miş kırsal yerleşmeler belirlenen alt-bölgeler kapsamında incelenmektedir. Yerleşmelerde bulunan dini yapılar, su yapıları, konutlar ve üretim yapıları ayrıntılı araştırmalarla belgelen­mektedir.Çalışmada mekânsal ölçek, yerleşmelerin tarih boyunca yarımada bütünü ve Ege Adaları ite olan ilişkilerini kavrayacak şekilde geniş tutul­maktadır. Bu yaklaşım yerleşme ve yapıların kavranmasında önemli ipuçları sağlayacaktır.Ege Denizi ve İzmir Körfezi arasında bir duvar gibi uzanan Karaburun Yarımadasının tarihi Çeşme, Sakız, Foça ve İzmir arasında gelişen ilişkilerle biçimlenmiştir. Dağlık ve kıraç bir ara­ziye sahip Karaburun Yarımadası, üretim saha­sının darlığına rağmen konumu nedeniyle hem Anadolu'dan hem adalardan gelen toplumları bünyesinde barındırmıştır. Çeşitli türden göç ve İskân süreçlerinin yaşandığı bu coğrafyada ortaya çıkan kültürel miras dikkat çekici düzey­dedir. Yapılacak çözümlemelerde Karaburun coğrafyasına ve tarihine ilişkin farklı disiplinler­de oluşturulan kaynakça, Osmanlı dönemine ilişkin resmi belgeler, yerli halkın bilgi birikimi, çalışılan coğrafyanın ve mimari mirasın içerdi­ği bilgi bir arada değerlendirilecektir.Envanter çalışmasının yürütüldüğü ilk alt-bölge, coğrafi merkezinde Karaburun ilçe merke­zinin yer aldığı, yarımadanın kuzeydoğusunda, Foça'ya bakan bir yamaç üzerinde konumlan­mış olan bölgedir. Bu alt-bölgede güneydoğu­dan kuzeybatıya uzanan bir hatta sırasıyla Ambarseki, Saip, Karaburun Ahurlu , Çullu ve Hi­sarcık köyleri bulunmaktadır, Çullu ve Hisarcık 1949'da yaşanan deprem sonrasında boşaltıl­mış ve bugün harap durumda olan köylerdir. 2004 yılı envanter çalışmalarında Çullu ve Hi­sarcık köy yerleşimlerinin ön-restitüsyonları oluşturulmuş, yapı rölöveleri ile geleneksel yapı malzemeleri ve yapım tekniklerine yöne­lik belgelemeler yapılmış ve ayrıca bu köylerin halen Karaburun'da yaşayan eski sakinleriyle görüşmeler yapılarak kaydedilmiştir. Bu rapor 2004 yılında belgeleme çalışmaları yapılan Çullu ve Hisarcık köylerinin envanter bilgisi ile hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karaburun Yarımadası, kırsal mimarlık, geleneksel mimarlık, kırsal miras, kırsa! yerleşmeler, kültür envanteri

Karaburun Yarımadası İzmir Kırsal Mimarlık Envanteri 2004 Yılı Çalışmaları: Çullu ve Hisarcık Köyleri

Öz

Karaburun Peninsula izmir Rural Architecture Inventory project has been developed as a result of the field studies carried out throughout the Peninsula m the years 2002 and 2003. The aim of this project, undertaken within the Cultural inventory Project of Turkish Academy of Sciences beginning from the year 2004, is to explore and document the architectural heritage of Karaburun Peninsula. The area of inventory is the part of the Peninsula remaining within the borders of Karaburun district. The rural settlements located in this geography, some of which are deserted and some of which are partially inhabited, will be studied within defined subregions. At the settlement scale, besides the settlement patterns, public buildings, waterways and water constructions, industrial buildings such as olive mills and traditional houses have been documented in detail. The geographical framework of the project has been enlarged to a broader scale in order

Anahtar Kelimeler

Karaburun Peninsula, rural architecture, vernacular architecture, rural heritage, rural settlements, cultural inventory

Kaynakça

• AH S EVEN. Celal Esad 19B3 Sanat Ansiklopedisi, cilt I. 5. baskı. İstanbul: Milli Eğilim Basımevi.
• D EVE LU OĞLU, Ferit 1970 Osmanhce-Tûrkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara Doğuş Matbaası.
• ISIK. Şevket 2002 Karaburun Yarınıadası'nrn Tarihsel Coğrafyası (Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlan 120). İzmir: Ege Üniversitesi.
• KÜTÛKOGLU. Mübahat S 2000 XV. ve XVI. Asalarda İzmir Kazasının Sosyal ve iktisadi YeptS'. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınlan.
• PIRI HEİS 1938 Kitâb-ı Bahriye, çav. Vahit Çubuk, İstanbul: Tarihi Araştırmalar v s Dokümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı Yayınları.
• SCHERZER, Karl von 2001 İzmir, çeviren İlhan Pınar. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınlan.
• SÜMER. Faruk 1939 Oğuzlar {Türkmenler}: Tatihleri-Boy Teşkıtatt-Destanları. Istanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vaklı Yayınlan.
• TELCİ, Cahil, Barış GÜNTÜHKÛN 1996 Katabuiun. İstanbul: Egemen Matbaacılık.
• 19921 yayımlanmış biçimi olup. metin içindeki referanslar bu kitaba verilmiştir.) TÜR KAY, Cevdet 20ü 1 Başbakanlık Arşivi Belgelerine göre Osmanlı İmparatorluğunda Oymak. Aşüer ve Cemaatlar İstanbul: İşaret Yayınları.