Ülkemizin Korunan Alanları İçin Sürdürülebilir Ekoturizm Yönetimi Ölçüt Ve Göstergelerinin BelirlenmesiDefining Of Criteria And Indicators Of Sustainable Ecotourism Management For Protected Areas Of Our Country

Year 2017, Volume: 6 Issue: 2, 73 - 94, 01.07.2017

İnci Zeynep Aydın Atakan Öztürk Ufuk Demirci

Abstract

Son yıllarda yaşanan ekonomik, siyasal ve teknolojik gelişmelere paralel olarak turizm anlayışı ve aktivitelerinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Özellikle doğal, kültürel ve sosyal kaynakları uzun vadede koruyan ve bu süreci ekonomik gelişme ile destekleyen sürdürülebilir turizm, ekoturizm olarak adlandırılan turizm çeşitleri önem kazanmıştır. Bu gelişmelere paralel olarak, ulusal ve uluslararası öneme sahip doğal ve kültürel kaynaklar ile biyolojik çeşitliliği bir servet olarak muhafaza edip geleceğe taşıyabilecek önemli bir araç olarak görülen korunan alanlarda ekoturizm faaliyetlerinin uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliği daha fazla öne çıkmıştır. Korunan alanlardaki ekoturizm faaliyetlerinin sürdürülebilir yönetiminin sağlanabilmesi için her şeyden önce sürdürülebilirliğin ölçülmesi ve izlenmesine katkı sağlayacak ölçüt ve gösterge setlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Dünya genelinde sürdürülebilir ekoturizm yönetimi amacına hizmet edecek çok sayıda ölçüt ve gösterge seti geliştirilmiş olsa da ülkemizde hâlihazırda amaca hizmet edecek bir ölçüt ve gösterge seti geliştirilmemiştir. Bu çalışmanın amacı, korunan alanlarda gerçekleştirilecek olan sürdürülebilir ekoturizm yönetimi için ulusal düzeyde ölçüt ve göstergelerin belirlenmesidir. Bunun için korunan alanlar, sürdürülebilir turizm ve ekoturizm konuları hakkındaki her türlü kitap, makale, bildiri ve tez vb. bilimsel çalışmalar ile dünya genelinde kabul görmüş olan ITTO Süreci, Pan- Avrupa (Helsinki) Süreci, Montreal Süreci, Tarapato Önergesi, Kurak Kuşak Afrika Süreci, FAO-UNEP (Yakın Doğu) Süreci, Orta Amerika Süreci ve CIFOR süreçleri gibi uluslararası sözleşmelerin ve Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) ve Küresel Sürdürülebilir Turizm Konseyi (GSTC) örgütleri tarafından belirtilen turizme ilişkin çeşitli ölçüt ve gösterge setlerinden materyal olarak istifade edilerek muhtemel olan ölçüt ve gösterge geliştirilmiştir

Keywords

Sürdürülebilir ekoturizm, korunan alanlar, ölçüt ve göstergeler

DEFINING OF CRITERIA AND INDICATORS OF SUSTAINABLE ECOTOURISM MANAGEMENT FOR PROTECTED AREAS OF OUR COUNTRY

Abstract

Significant changes have occurred in the understanding and activities of tourism in parallel with the economic, political and technological developments experienced in recent years. In particular, sustainable tourism that protects the natural, cultural and social resources in the long term and supports this process with economic development, and the types of tourism called ecotourism have gained importance. In parallel with these developments, the natural and cultural resources with a national and international importance and the applicability and sustainability of ecotourism activities in protected areas, which are regarded as an important tool that will preserve biological diversity as a fortune and carry it to the future, have become more prominent. Above all, there is a need for criteria and indicator sets that will contribute to the measurement and monitoring of sustainability to ensure the sustainable management of ecotourism activities in protected areas. Although a large number of criteria and indicator sets that will serve the purpose of sustainable ecotourism management have been developed around the world, no criteria and indicator set that will serve the purpose has yet been developed in our country. The purpose of this study is to determine the criteria and indicators at the national level for sustainable ecotourism management to be carried out in protected areas. Therefore, potential criteria and indicators have been developed by using all kinds of scientific studies such as books, articles, papers and theses about protected areas, sustainable tourism and ecotourism, and such as ITTO Process, The Pan- European Forest Process, Montreal Process, Tarapato Proposal, Dry-Zone Africa Process, The Near East Process, Central America Process and CIFOR various criteria and indicator sets with UNWTO, GSTC that have been accepted around the world as materials

Keywords

Sustainable ecotourism, protected areas, criteria and indicators

References

• ABIDIN, Zaaba Z (1999), The Identification of Criteria And Indicators For The Sustainable Management of Ecotourism In Taman Negara National Park, Malaysia: A Delphi Consensus, Phd Thesis İn Department of Recreation, Parks And Tourism Resources, Morgantown, West Virginia.
• AKTEN, Sibel (2009), Korunan Doğal Alanlarda Ziyaretçi Etki Yönetim Yaklaşımı (Gölcük Tabiat Parkı Örneği), Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• AKTEN Sibel; AKTEN Murat (2014), “Doğal Kaynak Yönetimi İçin Sürdürülebilir İndikatörler ve İlkeler”, II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 22-24 Ekim 2014, Isparta, ss. 404-415.
• AKYOL, Ayhan (2010), Sürdürülebilir Orman Yönetimi Ölçüt ve Göstergelerinin Türkiye Modeli, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Isparta.
• AKYOL Ayhan; TOLUNAY Ahmet (2014), “Sürdürülebilir Orman Yönetimi Ölçüt ve Göstergelerinin Türkiye İçin Modellenmesi”, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 15, ss: 21-32.
• ALBAYRAK, Ferruh Fatih (2010), Korunan Alanların Ekoturizm Gelişimine Etkileri: Camili Biyosfer Rezerv Örneği, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Artvin.
• AZPILLAGA Luis Galindo-Perez-de; FORONDO-REBLES Concepcion; GARCIA LOPEZ Ana (2013), “Territorial Sustainability in Protected Areas in Spain” Ecological Indicators, 24, pp.403–411.
• BARZEKAR Godratollah; AZİZ Azlizam; MARIAPAN Manohar; İSMAİL Mohd Hasmadi; HOSSENI Syed Mohsen (2011), “Delphi Technique For Generating Criteria and Indicators in Monitoring Ecotourism Sustainability In Northern Forests of Iran: Case Study on Dohezar And Sehezar Watersheds”, Folia Forestalia Polonica, Series A, 53 (2), pp: 130–141.
• BENDER, Maureen Young (2008), Development of Criteria & Indicators For Evaluating Forest- Based Ecotourism Destination: A Delphi Study. Ph.D. Thesis, West Virginia University, Morgantown, West Virginia.
• CHOI HwanSuk Chris; SIRAKAYA Ercan (2005), “Measuring Residents' Attitude Toward Sustainable Tourism: Development of Sustainable Tourism Attitude”,, Journal of Travel Research, 43, pp: 380 394.
• CHOI HwanSuk Chris; SIRAKAYA Ercan (2006), “Sustainability Indicators for Managing Community Tourism”,b Tourism Managament, 27, pp: 1274-1289.
• ÇALIK, İsmail (2014), Sürdürülebilir Turizm Göstergeleri Kapsamında Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Analizi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya.
• DİLEK E. Figen; ŞAHİN Şükran (2002), “Çevre Duyarlı Turizm Uygulamaları: Yeşil Otelcilik ve Ekoturizm” Kırsal Çevre Yıllığı, ss: 97-116.
• DURUSOY, İdris (2009), Türkiye Ormancılığında Sürdürülebilir Orman Kaynakları Yönetimi Ölçüt ve Göstergelerinin Ülke Ölçeğinde Belirlenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon.
• GALLAHER, Joanne Esther (2010), Ecotourism as a Social-Ecological System: A Case Study in
• Guanacaste, Costa Rica, The University of Arizona, Graduate Interdisciplinary Program in
• Arid Lands Resource Sciences, Ph.D. Thesis, Arizona.
• GEBHARD Katrin; MEYER Michael; ROTH Stephanie (2009), “Crıterıa For Sustaınable Tourısm For The Three Biosphere Reserves Aggtelek, Babia Góra And Šumava, Ecological Tourism In Europe (ETE)”, Bonn, Germany.
• GÜRER, Nilüfer (2009), Dağlık Alanların Kalkınmasında Turizmin Katkısı, Erzurum-Erzincan- Bayburt Bölgesi Örnek Alanı, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• GÜRER, Nilüfer; EKE, Feral (2012), “Dağlık Alanlarda Turizm ve Ekonomik Kalkınma İlişkisinin Sürdürülebilirlik Göstergeleri İle İrdelenmesinde Bir Yöntem Önerisi; Erzurum, Erzincan, Bayburt Bölgesi Örneği, Journal of The Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 27, No:1, ss: 125-133.
• KAYNAK Erdener; MARANDU Edward E. (2006), “Tourism Market Potential Analysis In Botswana: A Delphi Study”, Journal of Travel Research, 45, pp:227-238.
• MILLER Graham; TWINING-WARD Lousie (2005), Monitoring for a Sustainable Tourism Transition The Challenge of Developing and Using Indicators, CABI Publishing CABI International Wallingford Oxfordshire, UK.
• NAYİR, Ozan (2009), Isparta Yöresi Korunan Doğal Alanlarında Ekoturizm Talep ve Eğilimlerinin Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• OZANER Sancer (2004), “Ekoturizm Nedir Ne Değildir?”, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı II. Turizm Şurası Bildirileri, Cilt II, ss: 319-323, Ankara.
• RAMETSTEINER Ewald (2001), “SFM Indicators As Tools In Political And Economic Contexts: Actual And Potential Roles”, Criteria and Indicators For Sustainable Forest Management eds. Raison, A.G. Brown and D.W. Flinn.
• SOMUNCU Mehmet; YİĞİT Turgut (2009), “Göreme Milli Parkı Ve Kapadokya Kayalık Sitleri Dünya Mirası Alanı‘ndaki Turizmin Sürdürülebilirlik Perspektifinden Değerlendirilmesi”, V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, ss.387-402.
• STRICKLAND-MUNRO Jennifer K.; ALLISON Helen E.; MOORE Susan A (2010), “Using Resilience Concepts to Investigate The Impacts of Protected Area Tourism on Communities”, Annals of Tourism Research, V: .37, N.2, pp:499–519.
• TALI Manijeh Ghahroudi; SADOUGH Seyed Hasan; NEZAMMAHALLEH Mohammed Ali; NEZAMMAHALLEH Sakineh Khatoon (2012), “Multi-Criteria Evaluation to Select Sites for Ecotourism Facilities: A Case Study Miankaleh Peninsula”, Anatolia-An International Journal of Tourism and Hospitality Research, Vol. 23, No. 3, pp: 373–394.
• UN (2006), “Global Trends and Status of Indicators of Sustainable Development”, Background
• Paper No.2, United Nations Department of Economic and Social Affairs, Division for
• Sustainable Development, Commission on Sustainable Development, Fourteenth Session, 1
• May, New York, pp: 8.
• URL 1, http://www.iucn.org/about/work/programmes/gpap_home/gpap_quality/gpap_ pacategories/, IUCN Protected Areas Categories System, Erişim Tarihi: 09.03.2016.
• URL 2, http://www.fao.org/docrep/w4345e/w4345e0c.htm,” The Development of Criteria and Indicators for Sustainable Forest Management”, Erişim Tarihi: 13.02.2017.
• URL 3, http://www.fao.org/docrep/004/ac135e/ac135e03.htm#TopOfPage, “ Criteria and Indicators
• for Sustainable Forest Management: A Compendium..., Erişim tarihi: 07.02.2015.
• URL 4, http://www.milliparklar.gov.tr/korunanalanlar/index.htm, “Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Sorumluluğundaki Statülü Korunan Alanlar”, Erişim Tarihi: 09.03.2016.
• URL 5, http://www.milliparklar.gov.tr/korunanalanlar/korunanalan1.htm, “Türkiye'deki Korunan Alan Sistemi Hakkında Bilgiler”, Erişim Tarihi: 08.03.2016.
• VARNACI UZUN, Funda (2012), Ihlara Vadisi Kültürel Peyzaj Alanında Sürdürülebilir Turizm, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• WTO (2004), Indicators of Sustainable Development for Tourism Destinations: A Guidebook, World Tourism Organization, Madrid.
• WWF (2008), Etkin Korunan Alan Sistemlerine Doğru. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Korunan Alanlar İş Programı Uygulama Kılavuzu, ISBN: 978-605-60247-0-2.
• YILMAZ Ersin; OK Kenan; OKAN Taner (2004), “Ekoturizm Planlamasında Katılımcı Yaklaşımla Etkinlik Seçimi: Cehennemdere Vadisi Örneği”, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, DOA Dergisi, Yayın No:30, Tarsus.
• YILMAZ Ersin; ÇOŞGUN Ufuk; KOÇAK Zekeriya; AY Zerrin; ORHAN K. Hale (2009), “Katılımcı Yaklaşımla Ekoturizm Stratejilerinin Belirlenmesi Ve Önceliklendirilmesi: Cehennemdere Vadisi Ve Köprülü Kanyon Milli Parkı Örnekleri”, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, DOA Dergisi, Yayın No: 51, Tarsus.
• YILMAZ İbrahim A; ÜNAL A; ÇAKIR Gülay (2015), “Sürdürülebilir Turizm Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme: Türkiye Bağlamı”, Mesleki Bilimler Dergisi, 4 (2), ss: 55-83.
• YU Chia-Pin (Simon); CHANCELLOR H. Charles; COLE Shu Tian (2011), “Measuring Residents' Attitudes Toward Sustainable Tourism: A Reexamination of The Sustainable Tourism Attitude Scale”, Journal of Travel Research, 50(1), pp: 57-63.