AN ETHICAL EVALUATION OF HOME CARE SERVICES PROVIDED TO ELDERLY PEOPLE IN TURKEY

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 127 - 136, 27.06.2025

Handan Akın , Serap Şahinoğlu

Öz

The increase in life expectancy globally is leading to a rise in the elderly population. With aging, there is an increase in the prevalence of diseases and the need for treatment, which, along with socioeconomic changes in society and rising costs of healthcare services, is driving the demand for home care services. Home care services are the new, developing, effective and efficient health service model. This service is complementary, which is not an alternative to health services, has a significant effect on individuals and families. The aim of this study is to reevaluate the ethical problems that may arise in the provision of home care services to the elderly.
Most of the patients who receive home care services are people with serious or chronic diseases and who need more medical care than other age groups. Not only patients but families also prefer home care. In order for home care services to improve a multidisciplinary approach coordination of the service providers, patients and families and increased all of the issues related to the old age is essential.
Most of the patients who receive home care services are people with serious or chronic diseases and who need more medical care than other age groups. Not only patients but families also prefer home care. In order for home care services to improve a multidisciplinary approach coordination of the service providers, patients and families and increased all of the issues related to the old age is essential.

Anahtar Kelimeler

elderly, ethical problems, home care services, geriatrics

Türkiye’de Yaşlılara Verilen Evde Bakım Hizmetlerine Yönelik Etik Bir Değerlendirme

Öz

Yaşam süresinin uzaması küresel anlamda yaşlı nüfusun artmasına neden olmaktadır. Yaşlanmayla beraber hastalıkların ve tedavi ihtiyacının artması, toplumdaki sosyoekonomik koşulların ve bunların yanı sıra sağlık hizmetlerindeki maliyetin yükselmesi evde bakım hizmetlerine olan talebi artırmaktadır. Evde bakım hizmetleri yeni, hızla gelişen, etkili ve verimli bir sağlık hizmeti modelidir. Sağlık hizmetlerine alternatif değil tamamlayıcı bir nitelik taşıyan bu hizmet, birey ve aileler için önemli etkiye sahiptir. Bu çalışmada amaç ülkemizde yaşlılara verilen evde bakım hizmetlerini ve evde bakım hizmeti sunumunda ortaya çıkabilecek etik sorunları güncel bir bakışla yeniden irdelemektir.
Evde bakım hizmeti alan hastaların çoğu ciddi veya kronik hastalığı olan ve diğer yaş gruplarına göre daha fazla tıbbi bakıma ihtiyacı olan kimselerdir. Hastaların yanı sıra aileler de günümüzde evde bakımı tercih etmektedir. Giderek yaygınlaşan evde bakım hizmetlerinin olumlu sonuç verebilmesi için disiplinlerarası yaklaşım oldukça önemlidir. Hizmet verenlerin, hasta ve aile koordinasyonu ile yaşlılıkla ilgili her konuda farkındalığın artırılması gerekmektedir.
Evde bakım hizmeti alan hastaların çoğu ciddi veya kronik hastalığı olan ve diğer yaş gruplarına göre daha fazla tıbbi bakıma ihtiyacı olan kimselerdir. Hastaların yanı sıra aileler de günümüzde evde bakımı tercih etmektedir. Giderek yaygınlaşan evde bakım hizmetlerinin olumlu sonuç verebilmesi için disiplinlerarası yaklaşım oldukça önemlidir. Hizmet verenlerin, hasta ve aile koordinasyonu ile yaşlılıkla ilgili her konuda farkındalığın artırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Evde bakım hizmeti, Etik sorunlar, Yaşlılık, Geriatri

Kaynakça

• Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı, 2021-2026. Erişim: (https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-ve-yasli-sagligi-db/ Dokumanlar/Kitaplar/Turkiye_Saglikli_Yaslanma_Eylem_Plani_ve_Uygulama_Programi_ 2021-2026.pdf) Erişim Tarihi: 05.07.2024
• Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. Ankara: DPT Yayınları, Yayın No DPT:2741, 2007:10.
• Beğer T, Yavuzer H. Yaşlılık ve Yaşlılık Epidemiyolojisi. Klinik Gelişim Dergisi, 2012;25(3):1-3.
• Yaşlanma Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara, 2018. Erişim: (www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/) Erişim Tarihi: 10.08.2024
• İstatistiklerle Yaşlılar, 2017. Erişim: (https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-ve-yasli-sagligi-db/Dokumanlar/Raporlar/TUIK_Yasli_Istatistik_2017.pdf.) Erişim Tarihi: 20.03.2025
• İstatistiklerle Yaşlılar, 2013. Erişim: (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2013-16057.) Erişim Tarihi: 20.03.2025
• İstatistiklerle Yaşlılar, 2024. Erişim: (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-202454079#:~:text=Ya%C5.) Erişim Tarihi: 20.03.2025
• TÜİK, Hayat Tabloları, 2024. Erişim: (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2021-2023-53678#.) Erişim Tarihi: 20.03.2025
• Bahar A, Parlar S. Yaşlılık ve Evde Bakım. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2007;2(4):33-39.
• Örnek Büken N, Büken E. Yaşlanma Olgusu ve Tıp Etiği. Geriatri, 2003;6(2):75-79.
• Uyanık Y. Yaşlılık, Yaşlanan Nüfus ve Sosyal Politika. İş ve Hayat Dergisi, 2017;5(3): 67-100.
• Gökçe Kutsal Y. Neden Geriatri. Türk Fiz Tıp Rehab Derg, 2009;55 (Özel Sayı 2):51-56.
• Kavuncubaşı Ş. Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2000.
• Çoban M, Esatoğlu AE. Evde Bakım Hizmetlerine Genel Bir Bakış. T Klin Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi 2004;12(2):109-120.
• Tanlı S. Evde Bakım Hizmetlerinin Firmalaştırılması: Bir İşletme Planı Önerisi. Danışman Sarvan F. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996.
• Karabağ H. Evde Sağlık Bakım Hizmetlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliğine İlişkin Hekimlerin Görüşleri ve Kardiyoloji Hastaları için Hastane Destekli Evde Bakım Hizmetleri Model Önerisi. Danışman Tengilimoğlu D. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2007.
• Aslan D. Evde Yaşlı Bakımı; Hekimin Rolü. Türk Geriatri Dergisi, 2012; 15(Özel Sayı):34.
• Onarcan M. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu Dergisi, 2011; S: 19; 90-95. Erişim: (https://www.medipol.edu.tr/sites/default/files/document/SD_Dergi_Sayi19-90-95.sayfalar_Mehmet_Onarcan.pdf) Erişim Tarihi: 10.12.2024
• Hekimler A. Yaşlılara Yönelik Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Bakım Sigortası: Federal Almanya Örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2017;3(2):235-243.
• Zıplar ÜT. Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılık Hizmetleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi SBE Dergisi, 2016;6(2):173-194.
• Belediye Kanunu. Erişim: (www. mevzuat.gov.tr Mevzuat Metin/ 1.5.5393.pdf.) Erişim Tarihi: 18.11.2024
• Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 25/05/2010, Sayı:27591. Erişim: (https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/05/20100525-10.htm) Erişim Tarihi: 18.11.2024
• Can R. Tıp Etiği Çerçevesinde Geriatri-Gerontoloji Alanlarında Umut Yönetimi. Danışman Uzel İ. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2011.
• Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik. (https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7542&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5) Erişim Tarihi: 03.03.2025
• Öztop H, Şener A, Güven S. Evde Bakımın Yaşlı ve Aile Açısından Olumlu ve Olumsuz Yönleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2008;(1):39-49.
• Can R, Çapar Abacı L, Kadıoğlu S. Yaşlılara Yönelik Evde Bakım Hizmetleri Sırasında Gündeme Gelen Tıp Etiği Sorunları. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 2013;(35):448-456.
• Gökçe Kutsal Y. Yaşlanan Dünyanın Yaşlanan İnsanları. GEBAM Hacettepe Üniversitesi Yayını. Erişim: (http://www.gebam.hacettepe.edu.tr/yaslilikta_kaliteli_yasam_son.pdf) Erişim Tarihi: 21.11.2024
• Aydın ZD. Yaşlanan Dünya ve Geriatri Eğitimi. Geriatri, 1999;2(4):179-181.
• Ögenler O. Yaşlılara Yönelik Evde Bakım Hizmetlerinde Etik Sorunlar. Türkiye Klinikleri J Med Ethics Law Hist-Special Topics, 2016;2(2):54-60.
• Çilingiroğlu N, Demir S. Yaşlılık ve Yaşlı Ayrımcılığı. Türk Geriatri Dergisi, 2004;7(4):225-230.
• Kılıç NP. Sağlık Hizmetlerinde Bireysel Yaşlı Ayrımcılığı. Kurgu, 2017;25(3):53-77.
• Şahinoğlu S, Arda B. Etik Açıdan Yaşlılık ve Hekim-Hasta İlişkileri. Geriatri, 1998;1(1):39-42.
• İzgi MC ve Çoban M. Tıpta Uzmanlık Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Değişimi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2014;4(1):26-37.
• İzgi C. Etik Açıdan Yaşlı Mahremiyeti: Huzurevi Örneğinde Hizmet Alanlar ve Verenler Açısından Bir Değerlendirme. Danışman Oğuz NY. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2009.
• Aydın E. Yaşlı Hastalar ve Tıp Etiği. Geriatri, 2000;3(1):29.
• Türk Medeni Kanunu. Erişim: (https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf) Erişim Tarihi: 10.08.2024
• Ekmekçi P, Arda B. Temel Etik Kuramlar Açısından Adalet ve Sağlık Hakkı Kavramlarının Değerlendirmesi. T Klin Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi, 2015;23(1):6-21.
• Özdemir Ö, Bilgili N. Sağlık Hizmetlerinde Yaşlı Ayrımcılığı. Gülhane Tıp Dergisi, 2014;56:128-131.
• Tanlı S, Utku T. Evde Bakımda Organizasyon ve Etik Sorunlar. Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi 2008;6(4): 58-63.
• Can R, Erenoğlu R, Kadıoğlu S, Kadıoğlu F. Geriatri Merkezinde Çalışan Sağlık Profesyonellerinin Tıp Etiği Sorunlarıyla İlgili Deneyimleri ve Görüşleri. Türk Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Araştırma Yıllığı, (2009-2010) 2: 177-178.
• Nazlıer Keser EN. Yaşlı Bakım Uygulamalarındaki Etik Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 2020;31(1): 303-333.
• Bekdemir A. Evde Sağlık Hizmetlerinde Atık Yönetimi. 4. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Evde Sağlık ve Bakım Kongresi, Poster Bildiri. İstanbul, 23-25 Kasım 2017.
• Akgün S, Bakar C, Budakoğlu Iİ. Dünya’da ve Türkiye’de Yaşlı Nüfus Eğilimi, Sorunları ve İyileştirme Önerileri. Türk Geriatri Dergisi, 2004;7(2): 105-110.