Tezrîk literally means injecting liquid medicine into the body through a syringe, making an injection. This word, which can be translated into Turkish as needle, is also used in the meaning of hypocrisy, discord, and lies. The term, which is considered as a literary genre in Iranian literature, has been used as “tezrîk (tarzîk)” and “tirzîk” in Turkish literature field studies and literary texts. Considering the similarity of the words tezrîk and tezrık/tirzik in terms of letters and meters, it is thought that this difference is caused by the change of place of the letters “râ” and “ze” in the word, and this is caused by the spelling in the manuscripts. Tezrîk is considered as a term related to satire and humor in Iranian literature. Accordingly, the tezrîk; poems without meter, without rhyme, meaningless, careless; as seen in Tarzî-i Afşar's poems, poems written by deriving irregular words such as artificial infinitives; it has been evaluated as a literary parody that can be written in poetry and prose. It is possible to say that in tazkiras, which are among the sources of literary criticism of Turkish literature, the word tezrîk has a meaning in the form of meaningless words, poems, and works. Here are the texts characterized as meaningless; in the true sense of the word, they are not texts that do not make sense, but texts that do not comply with the rhetoric rules determined by the tradition, although they do make sense. In tazkiras, tezrîk is also used as a genre name related to satire and humor. In this article, the definition of the term tezrîk has been made and the difference in pronunciation in Turkish literature has been pointed out. For the use of the term in Turkish literature, tazkiras have been taken as reference to a large extent.
Tezrîk, sözlük anlamı olarak şırınga yoluyla bedene sıvı ilaç zerk etme, enjeksiyon yapma manasına gelir. Türkçeye “iğnelemek” şeklinde aktarılabilecek bu kelime aynı zamanda, riya, nifak, yalan; bir kimseye riya, nifak ve yalan nispet etmek manasında da kullanılır. İran edebiyatında bir edebî tür olarak değerlendirilen terim, Türk edebiyatı sahası çalışmalarında ve edebî metinlerde “terzîk (tarzîk)” ve “tirzîk” şeklinde kullanılmıştır. Tezrîk ve terzîk/tirzîk kelimelerinin harf ve vezin bakımından benzerliği dikkate alındığında bu farklılığın kelimedeki “râ” ve “ze” harflerinin takdîm-tehîrinden kaynaklandığı, bu duruma yazma metinlerdeki imlanın sebep olduğu düşünülmektedir. Tezrîk, İran edebiyatında hiciv ve mizahla ilgili bir terim olarak ele alınmıştır. Buna göre tezrîk; vezinsiz, kafiyesiz, anlamsız, özensiz şiirler; Tarzî-i Afşar’ın şiirlerinde görüldüğü üzere, yapma mastarlar gibi kuralsız kelimeler türetilerek yazılan şiirler; şiir ve nesirle yazılabilen edebî bir nakize (parodi) olarak değerlendirilmiştir. Türk edebiyatının edebî eleştiri içerikli kaynaklarından olan tezkirelerde tezrîk kelimesinin, anlamsız söz, şiir, eser şeklinde bir anlamı karşıladığını söylemek mümkündür. Burada anlamsızlıkla nitelenen metinler; kelimenin gerçek manasıyla, bir anlam ifade etmeyen metinler değil de anlam ifade ettiği hâlde geleneğin belirlediği fesahat ve belagat kaidelerine uymayan metinlerdir. Tezkirelerde tezrîk, aynı zamanda hiciv ve mizahla ilgili bir tür adı olarak da kullanılmıştır. Bu makalede tezrîk teriminin tanımı yapılmış, Türk edebiyatındaki okunuş farkına dikkat çekilmiştir. Terimin Türk edebiyatındaki kullanımı için büyük oranda tezkireler referans alınmıştır.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Literary Studies (Other), Classical Turkish Literature of Ottoman Field |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | January 31, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 Issue: 79 |
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution NonCommercial 4.0 International License