DEPREM ETKİSİ ALTINDA YAPILARIN YATAY VE DÜŞEY DOĞRULTUDAKİ DÜZENSİZLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Year 2023, Volume: 3 Issue: 4, 215 - 231, 14.06.2023

Ülkü Şimşek Şengül

Abstract

Mimari tasarım ve strüktürel konfigurasyon, betonarme binaların deprem davranışlarını etkileyen önemli iki konudur. Yapının deprem güvenilirliğinin genellikle sadece taşıyıcı elemanlarının düzenlemesine bağlı olarak değişebildiği kabul edilmektedir. Fakat mimari tasarım kararları yapıların deprem davranışı bakımından büyük öneme sahiptir. Türkiye deprem bölgesinde yer alan bir ülke olduğundan yapılardaki deprem güvenliğini sağlamak kaçınılmaz bir amaç olmaktadır. 6 şubat 2023 tarihinde meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki Kahramanmaraş depremlerinde yaklaşık 25 bin bina yıkılmış ve yaklaşık 198 bin bina az ve orta hasar almıştır. Yaşanan bu büyük deprem, depreme dayanıklı bina tasarımı konusunu yeniden gündemimize oturtmuştur.
Bir yapının deprem yükleri altındaki başarısızlığı mimari tasarım sürecinde başlamaktadır. Bu nedenle binaların deprem dayanımı bina tasarımının erken safhalarında düşünülmelidir. Mimari tasarım sadece plan düzleminde yapılan işlevsel ve estetik kaygıların giderildiği bir düzenlemeden ibaret değildir. Düşey doğrultuda yani yapının kesit ve cephelerinde alınan tasarım kararları plan düzleminde alınan kararlar kadar yapının deprem performansında etkin role sahiptir. Bu nedenle çalışmada, hem yatay hem de düşey doğrultudaki yapı düzensizlikleri ve literatürdeki çözüm önerileri 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne ve Japonya Mimarlar Enstitüsü (JIA) ve Japonya Asismik Emniyet Organizasyonu (JASO) tarafından yayınlanan “Mimarlar İçin Depreme Dayanıklı Tasarım” el kitabına göre detaylı bir biçimde incelenmiştir. Çalışmada, düzensizlik yaratan durumların mimari tasarım aşamasında göz önünde bulundurulmasının önemini vurgulamak ve konuyla ilgili çalışmalara kaynak sağlamak amaçlanmıştır.

Keywords

Deprem, Yapı Düzensizilikleri, Depreme Dayanıklı Mimari Tasarım

References

• Arbabian, H., The Role of Architects in Seismic Design, International Conference on the Seismic Performance of Traditional Buildings, İstanbul, Türkiye, 16-18 Kasım, 2000.
• Ambrose, J. ve Vergun, D., Seismic Design of Buildings, U John Wiley & Sons, New York, A.B.D., 1985.
• Bayülke, N., Depreme Dayanıklı Betonarme ve Yığma Yapı Tasarımı, İnşaat mühendisliği oda yayınları, İzmir, Türkiye, 2001.
• Çağatay, İ. H. ve Güzeldağ, S., Yeni Deprem Yönetmeliği SAP2000N Uygulamaları, Birsen yayınları, Adana, Türkiye, 2002.
• Doğan, M., Kıraç, N., ve Gönen, H., Soft-Storey Behaviour in an Earthquake and Samples of İzmit-Düzce, ECAS Uluslarararası Yapı ve Deprem Mühendisliği Sempozyumu, ODTÜ, Ankara, 14 Ekim 2002.
• Doğan, M., Ünlüoğlu, E. ve Özbaşaran, H., Earthquake failures of cantilever projections buildings, Engineering Failure Analysis, 14, 8, 1458- 1465, 2007.
• Dowrick, D.J., Earthquake Resistant Design for Engineers and Architects, John Wiley & Sons, Chichester, A.B.D., 1987.
• Duggal, S.K. - Earthquake Resistant Design of Structures-Oxford University Press (2007)
• Ersoy, U., Binaların Mimarisinin ve Taşıyıcı Sisteminin Deprem Dayanımına Etkisi, Deprem güvenli konut sempozyumu, ODTÜ, Ankara, 65-77, 1999.
• JASO (Japan Institute of Architects and Japan Aseismic Safety Organization), Earthquake-resistant Building Design for Architects, Revised edition, 2012.
• TBDY (Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği)., Resmi Gazete No. 30364, 2018.
• Tezcan, S., Depreme Dayanıklı Tasarım için Bir Mimarın Seyir Defteri, Türk Deprem Vakfı İstanbul, Türkiye, 1998.
• Taranath, B. S., Wind and Earthquake Resistant Buildings_ Sturctural Analysis and Design, CRC Pre.