Güney Türkmenlerine Ait ‘Yazıcıoğlu İle Senem’ Türkülü Hikâyesinin Anlam Ve Nesne Dünyası

Year 2005, Issue: 9, 40 - 66, 01.01.2005

İsmail Görkem

Abstract

Bu çalışmada, sözlü edebiyat ürünlerinden olan ‘Yazıcıoğlu Senem’ adlı incelenecektir, incelenecek halk hikâyesinin nazım ve nesir kısımlarının birlikte yer aldığı varyantları olduğu gibi, sadece şiirlerden oluşan varyantları da bulunmaktadır. Kanaatimizce ismi unutulan/bilinmeyen bir türkülü hikâye musannifi tarafından, iki farklı Türkmen aşiretine mensup olan Yazıcıoğlu ile Senem arasında yaşanan olaylar hikâyeleştirilmiştir. Bu hikâye, kısa türkülü hikâyelerin [bozlak] ‘üçlü sistem 'den oluşan yapısına göre değerlendirilecek; hikâyedeki sembolik anlamlar ile nesne dünyası açıklanacaktır

Keywords

Sözlü kültür geleneği, Türkmen aşiretleri, Yazıcıoğlu ile Senem, kısa türkülü hikâye [bozlak], sembolik anlam, nesne dünyası

References

• AHMET CEVDET PAŞA, (1980), Ma’rûzât, (Yay. Hz.: Yusuf Halaçoğlu), İstanbul: Çağrı Yayınları.
• AHMET CEVDET PAŞA, (1986), Tezâkir/21-39, (2. baskı), (Yay.: Cavid Baysun), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• AYDIN, Celâl, (1999), “Yazıcıoğlu İle Şahsenem Hikâyesi”, Erciyes [Kayseri], c.XXII, S. 253, ss. 14-15. [Anlatıcı, 1943 doğumlu Hüsnü Kaya’dır ve türkülü hikâyeyi babasından dinlemiştir.]
• BORATAV, Pertev Naili, (1946), Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara: Maarif Vekâleti Neşriyatı.[2. baskı, İstanbul: Adam Yayınları]
• BORATAV, Pertev Naili, (1983), Folklor ve Edebiyat (1982)-II, İstanbul: Adam Yayıncılık.
• ÇEVİK, Dolunay Şenol, (1994), Sembolik Etkileşim, Ankara: Belvak Yayınları.
• DUMONT, Paul, (1980), “ 1865 Tarihinde Güney-Doğu Anadolu'nun Islahı”, (Çeviren: Bahaeddin Yediyıldız), İstanbul Ü niversitesi Edebiyat Fakültesi T arih Enstitüsü Dergisi, S. 10-11 (1979-1980), ss. 369-395.
• DUNDES, Alan (1998) “Doku, Metin, Konteks”, (Çeviren: Metin Ekici), M illî Folklor, c. V, S. 38, ss. 106-119.
• EBERHARD, Wolfram- Pertev N. Boratav, (1953), Typen Türkischer Volkmarcherı, Weisbaden.
• EBERHARD, Wolfram, (1955), The Minstrel Tales from Southeastern Turkey, BerkeleyLos Angeles: University of California Press. [Türkçe çevirisi için bk. Eberhard
• Wolfram, (2002),. Güneydoğu Anadolu’dan Aşık Hikâyeleri, (Çeviren: Müfide Kocaoğlan Van Der Hoeven), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları]
• EKİCİ, Metin, (2004), “Bir Sempozyumun Ardından: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi (4-6 Mart 2004, Ankara)”, M illî Folklor, S. 61 (Bahar 2004), ss. 5-12.
• FB 426: A. Arifi [Fahri Bilge], [Defter], Kayseri 1938-1941, Millî Kütüphane, İbni Sina Yazmaları, Yz.FB.426, s.220.[Kayseri Avşar Türkmenlerinden derlenmiştir. Kaynak kişiye ait bilgiler yoktur.]
• FB 588a: A. Arifi [Fahri Bilge], [Defter], Kayseri 1938-1939, Millî Kütüphane İbni Sina Yazmaları, Yz. FB 588/1.[Esef Işık tarafından, Kayseri-Pmarbaşı yöresi Avşar Türkmenlerinden dinlenerek Latin alfabesiyle yazıya aktarılmıştır.]
• FEYMANİ, Aşık Osman, (1993), “Ozan Dilinden Halk Hikâyesi”. H alk O zanlarının Sesi, c. I, S. 2 (Mart 1993), ss. 36-37.[Feymanî’nin yeniden kaleme aldığı bir metin.]
• GÖRKEM, İsmail, (2000), Halk Hikâyesi Araştırmaları: Çukurovalı Aşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuvan, Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÖRKEM, İsmail (2001). Türk Edebiyatında Ağıtlar: Çukurova Ağıtları (Metin-İnceleme), Ankara: Akçağ Yayınları.
• KALKAN, Emir (2003). “Yayla Gülü”, Gül Ayinleri içinde, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., ss. 38-45.[Türkülü hikâyenin yazar tarafından hikâyeleştirilmiş şekli; metinde şiir yer almamıştır.]
• KARABAŞ, Seyfı, (1999), “’Ezo Gelin’ Ağıtının Metin Çözümlemesi”, Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru içinde, İstanbul: YKY, ss. 165-168.
• KAYIPOV, Sulayman Turduyeviç, (2002), “Sözlü Gelenekte ve Edebiyatta Metin Kavramı”, Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri (26-28 Mayıs 2000, Bildiriler) içinde, (Hz.:lsmet Çetin-Ayşe Yücel), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınlan, ss. 459-465.
• KAYIPOV, Sulayman Turduyeviç, (2004), “Sözlü Gelenek Ürünlerinin Senkretizmi (Derleme, Arşivleştirme ve Müzeleştirme Sorunları Üzerine)”, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi, Sempozyum Bildirileri içinde, (Hz.: M. Öcal Oğuz- Tuba Saltık Özkan), Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi [THBMER] Yayınlan, ss. 36-45.
• KILIÇ, Ahmet, (1976a), “Şerifoğlu’ndan”, Gâvurdağı Türküleri (1956-1976) içinde, Osmaniye: Modern Matbaa, ss. 78-81. [Osmaniyeli Reşit Köker’den derlenmiştir.].
• KILIÇ, Ahmet, (1976b), “Aşık Hüseyin’den Senem Hikâyesi”, Gâvurdağı Türküleri (1956- 1976) içinde, Osmaniye: Modern Matbaa, ss. 82-84. [Kahramanmaraş-Elbistanlı Aşık Hüseyin’den Ali Kılıç tarafından derlenmiştir.].
• KOCATÜRK, Vasfı Mahir, (1955), Tekke Şiiri Antolojisi, Ankara: Buluş Kitabevi.
• KYVIG, David E.- Myron A. Marty, (2000), Yambaşımızdaki Tarih, (Çeviri: Nalan Özsöy), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2003a), Çukurova Bozlağı, Ankara: Binboğa Yayınları.
• MURSALOGLU, Şemsettin, (1984), Büyük Reyhanlı Türkmen Aşireti Tarihi, İzmir: Karınca Matbaacılık.
• OĞUZ, M. Öcal (2002). “Sözeli Somutlaştırmak”, Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi içinde, Ankara: Akçağ Yayınlan, ss. 68-75.
• OĞUZ, M. Öcal (2003). “Halkbilimi Çalışmalannın Yeni Dönemi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi”, Millî Folklor, S. 60, ss. 247-257.
• ÖNDER, Sema. (2000),. ‘Tanır Köyünden Ağıt”, ‘Kalktı Göç Eyledi’: Avşarlann Tarihçesi ve Av şar Ağıtları içinde, Kayseri: Laçin Yayınlan, ss. 104-105.
• ÖZDEMİR, Ahmet Z., (1998), “Senem’in Türküsü”, Öyküleriyle Halk Şiirleri içinde, Ankara: Ürün Yayınları, ss, 4-7. [Kayseri- Sanz Yeşilkent’ten 1326 doğumlu Mehmet Uydaç ve Kayseri-Sanz’dan 1930 doğumlu Haşan Gürbüz’den derlenmiştir.).
• ÖZDEMİR, Haşan, (1992), “Yaşlılann Öldürülmesiyle İlgili Türkçe Halk Anlatıları”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, II. c. Halk Edebiyatı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, ss. 287-296.
• ÖZDEMİR, Haşan, (1993), “Şarabın İcadı ve Dört Vasfı”, Türkoloji Dergisi, c. XI, S. 1, Ankara: AÜ. DTCF Yayınları, ss. 135-160.
• ÖZMEN, Mehmet, (1998), “Hatay-Erzın’de ve Genel Olarak Anadolu’da Değirmen ve Değirmencilikle İlgili Kelimeler”, Erdem [Ankara], c. XIV, S. 14: 463-501.
• TURAL, Sadık, (1993a), “Tarihçinin Edebiyat Dünyasından Alması Gerekenler veya Metoda Ait Düşünceler”, Edebiyat Bilimine Katkılar içinde, Ankara: Ecdâd YayımPazarlama, ss.27- 45.
• TURAL, Sadık, (1993b), ‘Tarihî Gerçeğin Edebîleşmesine Dair Notlar”, Edebiyat Bilimine Katkılar içinde, Ankara: Ecdâd Yayım-Pazarlama, ss.69- 77.
• TURAL, Sadık, (1993c), “Edebiyat Bilimi’nin Bir Dalı: Edebiyat Sosyolojisi”, Edebiyat Bilimine Katkılar içinde, Ankara: Ecdâd Yayım-Pazarlama, ss. 155- 176.
• URAZ, Murat, (1933), Halk Edebiyatı, Şiir ve Dil Örnekleri, İstanbul: Semih Lütfü, Suhûlet Kütüphanesi.
• YILDIRIM, Dursun, (2001a), ‘Türk Sözel Kültüründe Süreklilik
• YILDIRIM, Dursun, (2001b), “Qam Böri Oğlu Bamıs Borik [Oam Böre Oğhı Bamıs Börek] Boyunda Sorunlar ve Çözümler”, Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2000/2, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss. 129-167.
• YILDIRIM, Dursun, (2003), “Balkan Üçlemesi ve Tarih”, Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2003/6, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss, 144-160.
• YILDIRIM, Dursun, (2004), “Sözel Tarih Belgesi: Sözel Tarih Metinleri”, Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2004/8, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss. 131-154.